klszesz293

1184 i. MOSZYŃSKI: SŁOWIA

m a i c o n a r}^rtmika“. Według Kołessy, omawiającego prastare obrzędowe pieśni wiosenne ruskie czyli tzw. haivky, wykazują one dość dużą jednostajność pod względem melodycznym, ale dość znaczną różnorodność pod względem rytmicznym i metryczny m.

Z dwu twierdzeń wypowiedzianych na początku tego paragrafu wysnuwa się nieodzowny wniosek: rozwój muzyki ludowej Słowian szedł przede wszystkim w kierunku wzbogacenia melodii, mniej zaś rytmu. Nie znaczy to w żadnym wypadku, aby wzbogacenie rytmu było i absolutnie biorąc małe — wszyscy wszak wiemy, że tak nie jest, — znacz}' tylko, że jest ono względnie mniejsze od tego, jakie widzimy w zakresie melodii. Wniosek tego rodzaju pozostaje w zgodzie z wskazaniami muzykologii porównawczej, wedle których na niskich stopniach rozwoju muzyki u różnych ludów egzotycznych dają się niejednokrotnie obserwować skomplikowane rytmy obok nader jeszcze ubogiej melodii.

Biorąc z grubsza, można by podzielić pod względem budowy rytmicznej wszystkie muzyczne utwory Słowian na 3 grupy: 1) nieregularnych i mało regularnych, 2) bardzo regularnych i 3) pośrednich. W obrębie pierwszej znalazłyby się przede wszystkim zawodzenia żałobne, pieśni epiczne (recytacje oraz część tzw. ballad epicznych), a z pozostałych zwłaszcza wcale liczne pieśni o powolnym tempie (szczególnie wielkoruskie, białoruskie i poleskie). Do bardzo regularnych należą w pierwszym rzędzie pieśni robocze (ob. dod. nut. nr 85) i taneczne oraz do nich podobne (obficie występujące przede wszystkim u Słowian zachodnich, poza tym zaś także u południowych).

Jako przykłady rytmu nieregularnego mogą posłużyć tylko co przytoczone: lament pogrzebowy huculski (ob. nr 78) i duma z Ukrainy (nr 79). Dodaję tu jeszcze serbską pieśń epiczną, śpiewaną przy akompaniamencie tzw. gadulki, serbską epiczną balladę oraz dwie wielkoruskie pieśni epiczne z byłej guberni archangielskiej.

¹ P. Panoff (P. Panov), Die altslavische Volks- und Kirehenmusik. r. 1980. s. 8.

=?3£^p=pE^IjS=gEEigEE^:=iS^5E-^:^I^=z5^_*j|;J|;=gE^-^zz

ZHź'-?: ‘' *' r* '*^:* '* 1 * j ^    r*^{1 2} * * ° il¹

!= 94—146

U bo — ga - to -

Ził był bo — ga--tyj kńaź.

•bran po-će-st'011 (pir).

kńa-źa    so

pja-ny ve—śo — ły; Vśe na pi — ru pri-ros-chva-sta — liś: I-

noj - ot chva-stat-to

-ło-doj źo — noj, I

=5=

noj on chva-stat

-ło—toj ka — znój.

Je-chał kńaź Mi — — chaj — — — ło

sto po—l'o gu

1

   Ibidem s. 9.

2

   A. Grigorjev, Archangelskija byliny i istorićeskija pesni, t. 1, r. 1904, s. 665 nr 15. (Uwaga. Krzyżyk nad daną nutą oznacza, że należy ją nieco podwyższyć w stosunku do podanej; kreska pozioma nakazuje lekkie obniżenie; łuk — lekkie skrócenie iloczasu; linia falista — luką, zatrzymanie sią lub koniec zapisu na walcu).