Struik 037

KAPITOLA 5.

POĆATKY ROZVOJE MATEMATIKY V ZAPADNIeyropE

1. Vychodni cast nmskeho imperia zustavala stale hos-podarsky i kulturne nejyyspelejśi. Hospodarstyi zapadni casti se nikdy neopiralo o zavodńovani; zemedelstyi zde było extenzivni a neposkytovalo żadne popudy pro studium astronomie. Proto take Zapad ve svem żivote snadno yystacil s minimem astronomie, trochou prakticke arit-metiky a mefictvi pro obchod a zememerictvi. Avsak podnety pro rozvoj techto ved prisly z Vychodu. Proto kdyż se yychodni a zapadni ćast yzajemne politicky od-delily, ustal tento podnetny vliv skoro uplne. Staticka kultura zapadorimske rise pretrvala mnoho stoleti s małymi zmenami a prerusenimi. Jednota anticke kultury kołem Stredozemniho morę zestala rovneż nezmenena a nebyla prilis postiżena ani docasnym podlehnutim bar-barum. Ve vśech germanskych kralovstvich — snad s vy-jimkou kralovstvi britskeho — zustźvaly hospodśrske podminky, spolećenske zrizeni a duchovni żivot v pod-state stejne, jako były v upadajicim imperiu. ZSkladem hospodarskeho żivota było zemedelstvi, ve kter§m svo-bodnf sedlaci a najemci postupne nahrazovali otroky. Mimoto existovala kyetouci mesta a velky obchod s pe-neżnim hospodarstvim. Ustredni autorita fecko-rimskeho sveta se po padu zapadniho imperia v roce 476 rozdelila mezi cisare carihradskeho a papeże v ftime. I v germańskich krSIovstvich navazovala zśpadni katolicki cirkev svymi institucemi a jazykem v cem jen mohla na kul-turni tradici rimskeho imperia. Klastery a yzdelani laici udrżeli pri żivote alespoń nektere prvky recko-rimske yzdelanosti.

Jeden z techto laiku diplomat a filosof Anicius Manilius Seyerinus Boetius napsal matematicke spisy, ktere były

v zapadnim svete povażovany vice neż tisic let za sme-rodatne. Odrażej? tehdejsi kulturni podminky, a proto jsou chude na yedecky obsah; jejich dlouhotrvajici uzna-vani było praydepodobne ovlivneno predstavou, że autor zemrel v roce 524 jako mucednik katolicke viry. Jeho Institutio arithmetica je poyrchnim prekladem Nicomacho-va dlla a obsahuje ćastecne pythagorejskou ciselnou teorii, ktera tak była prijata do stredoveke vyuky jako soucast stareho „trivia“ (gramatika, retorika, dialektika) a „kva-drivia“ (aritmetika, geometrie, astronomie a muzika).

Je obtiżne stanovit na Zapade obdobi, kdy mizi hospo-darska forma stareho rimskeho imperia a ustupuje no-vemu feudalnimu radu. Tuto otazku ponekud vyjasnila hypoteza H. Pirenna¹, podle niż se konec stareho zapad-niho sveta kryje s expanzi islamu. Arabove uloupili byzantske fisi vsechny jeji provincie na yychodnim a jiżnim pobreżi Stredozemniho morę a pretvorili jeho yychodni ćast na muslimske vnitrozemni morę. Po radu stoleti mimoradne zteżovali obchodni vztahy mezi Bliz-kym yychodem a kresfanskym Zapadem. Duchoyni styky mezi arabskym svetem a seyerni ćasti rimske rise były jimi na dlouhd leta omezovany, i kdyż nikdy nebyly uplne preruśeny.

V nasledujici dobę zmizela rozsahla hospodarstyi ve francke Galii i v ostatnich castech driyejsiho rimskeho imperia. Upadek postihl i mesta a prijmy ze cla se stały bezyyznamnymi. Peneżni hospodśrstyi było nahrazeno yymennym obchodem a mistnim trhem. Upadkem obchodu nabyvała na yyznamu zemedelska aristokracie; majitele pudy v seyernich Francich se stali pod yedenim Karlovcu yladnouci silou ve franckych zemich. Hospodarske a kulturni stredisko se premistilo na sever do seyerni Francie a Britanie. Odtrżeni Vychodu od Zapadu tak omezilo skutecnou papeżskou autoritu, że se papeżstyi spojilo s Karlovci. Tento proces je symbolicky yyjadren koruno-vaci Karla Velikeho za cisare Svate riśe rimske roku 800. Zapadni spolecnost se stała feudalni a cirkeyni a rozsi-rovala se k seyeru.

77

1

H. Pirenne, Mahomet et Charlemagne, Paris 1937.