314 315

314 Emocje w relacjach społecznych

^ :

gniew i strach podporządkowania. Jednakże gniew jest zazwyczaj emocją występującą między ludźmi w obrębie jednej społeczności. Chociaż pewne społeczeństwa współzależne unikają gniewu, w społeczeństwach indywidualistycznych jego funkcją jest potwierdzenie „Ja” w sytuacjach konfliktowych i zazwyczaj także renegocjacja relacji. W przeciwieństwie do gniewu, emocje pogardy są równoznaczne z odrzuceniem jednostki lub grupy ze społeczności i owocują traktowaniem innych jako nieludzi. Chociaż do repertuaru behawioralnego zarówno gniewu, jak i pogardy należą działania agresywne, uzasadnione jest ich odrębne traktowanie. Na poziomie społeczeństw pogarda umożliwia pozbawianie grupy obcej praw ludzkich. Gniew i pogarda występują również w relacjach intymnych, na przykład w małżeństwie. Tutaj siłą destrukcyjną jest nie tyle gniew, co pogarda, która naraża związek na rozkład.

Lektura uzupełniająca

Jedna z opublikowanych ostatnio interesujących książek na temat miłości - zbiór pouczających artykułów:

Robert J. Sternberg i Michael Parnes (red.) (1988) The psychology oj love, New Haven, CT, Yale University Press.

Jedna z najlepszych autorskich prac na temat miłości, napisana przez antropologa: Helen E. Fisher (1992) Anatomy of love, New York, Norton.

Najlepsza, naszym zdaniem, ogólna praca na temat gniewu:

Carol Tavris (1982) Angcr: The misundcrslood emotion, New York, Simon and Schuster.

Jeśli chodzi o emocje wojny, trudno o lepszy wybór:

John Kecgan (1994) A history of warfare, New York, Vintage.

Rozdział

11

Rola emocji w psychopatologii dorosłych

[...] ludzka niedola obudziła się, stanęła przed wami i domaga się właściwego sobie miejsca.

(J. Jaures, 1897 - cyt. za: Kleinman, 1988, s. 53)

Przyczyny zaburzeń emocjonalnych

W życiu wielu ludzi przychodzą okresy skrajnych emocji: beznadziejnej depresji lub paraliżującego lęku - stany, które określa się jako psychopatologiczne. Naszym celem w tym rozdziale nie jest wyczerpujące przedstawienie tematu -do tego potrzeba by całej książki, jak na przykład napisana przez Oltmannsa i Emcry’ego (1995). W tym miejscu zależy nam na przynajmniej częściowym zrozumieniu roli emocji w zaburzeniach psychicznych. O ile dzieci wydają się przede wszystkim reagować na swoje bezpośrednie otoczenie - na przykład na to, czy ich rodzina jest szczęśliwa, czy pełna stresu - o tyle ludzie dorośli niosą ze sobą bagaż życia, który przygniata ich, nawet jeśli warunki się zmieniają.

Epidemiologia psychiatryczna

Jak powszechne są ekstremalne doświadczenia emocjonalne w zwykłych populacjach? Po odpowiedź na to pytanie trzeba się zwrócić do epidemiologii psychiatrycznej - statystycznych badań nad tym, jak często występują zaburzenia. Epidemiolog jest kimś w rodzaju detektywa, który tropi, dlaczego niektórzy ludzie cierpią na zaburzenia, a inni nie.

Ogólnie sądzi się, że współczesna medycyna zawdzięcza swoje sukcesy odkryciu takich leków, jak antybiotyki i takim postępom, jak chirurgia bez zarazków i z anestezją. Historia mówi nam jednak, że choroby zakaźne ustąpiły, zanim pojawiły się te innowacje - postępy najważniejsze dla poprawy zdrowotności miały inną naturę. Były to odkrycia sposobów rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, które zawdzięczamy epidemiologii, oraz dokonania techniczne i socjalne, redukujące infekcję dzięki zapewnieniu czystej wody i usunięciu ścieków z miast (Cartwright, 1977). Podobnie w psychiatrii - wynalezienie leków na depresję, lęk i schizofrenię było ważne, lecz ważniejsza