Atlas muzyki2

Gatunki i formy/ motet 125

r.iltw w duwnym stylu. Ornemu** Sr HI T>A rety dwuchórowe w sty dyni należy też 6 motet W \!\ i XX w nie po motetu, ko nadal kon gatunku (BRAHMS. H

INDEM

„w „irf.Uffłmowytn gatunkiem muzyki

» j^TiSTit^n łredmowiecsui.

"<*'MMdlerat Ornym przemianom. SSImS- ^w ^Łiowiec/nym sp»ewic SKgS możliwe byU> wykonywanie okre-solowych, part., w sposob

u/K - mianowicie wielogłosowo W wiclo-

SLymn śpiewie szkoły Notre Dnme. ok. 1200. jIpnBttWwano meliaóatytzne odcinki chorału ms A: ihm'culunt\ bardzo racjonalnie: dźwtę-krchaniłowego rnelizmatu porządkowano wg takiego modelu rytmicznego, zwanego talca |fr tamc. odcinek: zob. & 202 i n.),

N.i r>i A model ten obgotuje wartości pięciu nut (i dwóch pauz). Trzykrotne powtórzenie modelu porządkuje rytmicznie IS dźwięków chorałowego mcłizmatu in saecuhan. Po wykorzystaniu wszystkich dźwięków melizmalu można je powtórzyć (colon łbnad opracowanym w ten sposób melizmaiem durałowym. stanowiącym głos podstawowy lub jcaor". umieszczano swobodny glos górny (or-&mni duplum). Cały dwugłosowy odcinek stanowi partię ciiscanttis - klauzulę.

W czasach szkoły Notre Damc, stosując technikę tropowania, glos górny klauzuli opatrywano wierszowanym tekstem łacińskim, który początkowo nawiązywał do słów tenoru (tu: in saecu-tm) później wykorzystywano do tego celu teksty francuskie również świeckie, niekiedy erotyczne (rys. A. fr. wiersz miłosny).

Dupim z tekstem nosiło miano motetus (zob. s    a powstały w ten sposób nowy gatunek na-

r^n° motelem. Uniezależnił się on od chorału - ®^towny^m gatunkiem muzyki świeckiej wokrcsie Ars antiąua i Ars nora (XI!I/XIV w.), w rezultacie dodania tekstu do klauzul trzy-gosouych powstał motet podwójny, do czteny-f^osowy^ - potrójny, wykorzystujący dwa lub trzy rożne teksty (zob. s. 206).

Motet izorytmiczjiy to gatunek charakterystycz-ruiu    *** ^{nova wX,}Vw. (VTTRY. M A-

|• , ^Modeł rytmiczny (taka) jest dłuższy i TOogłosowy W odcinkowych powtórzeniach naciąga się na przestrzeni cułcgo utworu (zob. i -18 i n.). Ta kunsztowna forma przetrwała jato motet ceremonialny ai do XV w. (DUFAY). W XV w. motet ponownie stał się gatunkiem religijnym. używanym w liturgii jako opracowanie muzyczne tekstów mszalnego proprium lub śpiewów officium. Pod względem treściowym można wyróżnić motety psalmom* lub ewangelij-nr. Motet w nowej formie jest trzygłosowy. wfak-lurze pieśniowej i bez cJ*.

Motet zcantusflraiuft w XWXVI w. wykorzysta jejakoef. fragment śpic^mchiiralow^ouji^-cwny w tenorze, nic ma stałego

nego. chardklcry^k «ę

CW tenor poruso.    »_aniś5 r>l-

miczne tenoru oknataW . _}łcłnl funkcję sym-;

^c'^ęs,oM

imitowana przez pozostałe głosy lub jako materiał mótywięzny imitacyjnie antycypowana.

W trzykołowym motecie /nfwcrJOSQUINA (rys. B) alt rozpoczyna motyw biegnący krokami sekundowymi do kwarty, który podlega imitacji w sopranie, w interwale kwinty Motyw jest pokrewny czterem pierwszym nutom c.f. w tenorze. Później ponownie pojawia ńę w sopranie. w takcie 5.

Liczba gipsów' wzrasta do sześciu, przy czym często łączą się one w pary (blclnia).

W Niemczech w XVI w. powstaje motet pieśniowy. Jako c.f. wykorzystuje niem. pieśń kościelną (chorałprotestancki), przeprowadzona zwrotkowe w tenorze lub sopranie, na wzór pieśni tenorowej lub kancjonałowej (melodia w głosie górnym), z zastosowaniem szybkiej przemiennego faktury homofonicznej i polifonicznej. Niemiecki motet sentencyjny (niem. Sprućk-motet te) jest swobodną kompozycją, wykorzystującą wersety z Biblii lub nowe teksty (LECH-NER. DEMANTIUS).

W Anglii w XVI w. powstają miihems. motety ztekstem ang.. na wzór utworów z Kontynentu Motel przcimitowany XVI w. stanowi punkt szczytowy rozwoju gatunku, a zarazem kulminację franko-flamandzkiej polifonii wokalnej Nr występuje tu c£. wszystkie głosy rozwija# «ę równorzędnie na podstawie materiału motywicz-nego, soggetto, komponowanego dia każdego odcinka motetu.

Motet ORLANDA DI LASSO (rys. O obejmuje pięć odcinków odpowiadających logicznemu podziałowi tekstu. Celem jest pełne wyrażenie treści tekstu muzyką. Odcinki zazębiają sfe, tworząc szeroko zakrojone ccmtmman głosów. Np wraz r kadencją kończącą trzon odcinek (część nutowa) pojawia się nowe **»p-getto na słowie ..tjtiia” w tenorze. Natychmiast podlega imitacji w basic/alcr i sopranie czyn we wszystkich głosach (pricmunmtmtr) Wykonanie mogło być czysto wokalne Iu < <-pr-^:-la) lub z udziałem instrumentów.

Późniejsze formy

W XVII w. powstaje motet / b e., o obsad/ic wołowej. Pierwszy zbiór takich utwocowtfancwnla kolekcja Cenloconccrtieccłestmti*i VIAl 1\N> (1602). Temu typowi odpowiadają równic/ Kłcine lyiMluhc Koninę SOłOTZA. wykorzy-sttuące jako tekst wersety Bibta Izoh ł I2.t>

Z twwiwęcia polichórałnego stylu weneckicfo (WILLAERT) wykształcił ** w tym ca« rów nież i>p motetu koacerfujacreo o Ny-Jlci znuen-ncj obsadzie głosów i iiutnnwnliw ((i GABRIELI. MONTEVERDh Równolegle uprawianopotifbraczny motet cbo-. RA w dworze Getstmm lim. do lej tra-łA

jnc mme typy bo (kich lago

mu