Atlas muzyki1

Gatunki i formy I serenada 143

Srtrniida, dlraluucuto. nollurao. kasacja tonie-„„ii równoznaczne pojęcia, którymi w XVII i XVIII określano muzykę rozrywkową (także tuetudną-7tyW/Hi/.v/k). Cłąrakter lychutworow jest wesoły, obsada -niewielka.

Stwiwda. wl. rem. wieczór, lub al seretu/, pod gołym niebem, w plenerze; mieszczańska muzyka plenerowa, bez ustalonej obsady ani następstwa części.

Serenata (zwana również serenadą), to także nazwa wokalnej lub świeckiej kuntuty panegi-rjcznei na różnego typu okazje (książęce wesela. urodziny ilp.), na ogól o alegorycznej treści i odpowiedniej formie przedstawienia (inscenizacji). Serenada oznacza również proste otwory wokalne lub pieśni.

Domimcnto. wl., rozrywka; o barwnych zestawieniach części (3-12), zwykle w obsadzie kameralnej.

Notturno. wi.. nocny, muzyka nocna (fr. noc-lurnę)’. o nieustalonej formie i obsadzie. Kasacja (etymologia niepewna, być może wł. cassaziane pochodzi od nicm. Gasse, uliczka). Plenerowa, wieczorna muzyka rozrywkowa. HAYDN swe kwartety l-l2 nazwał pierwotnie kasacjami, później divertimeniami.

Serenada instrumentalna składa się z 5-7 części, może ich jednak być więcej, jak w l Serenadzie Haffnerimskiej K V 250 MOZARTA (rys. A). Nu wstępie rozbrzmiewa marsz, pierwotnie na wejście muzyków. Marsz pojawia się również na końcu, przy zejściu. Serenada Haffmrowska zachowała się wprawdzie bez marsza (za czasów MOZARTA był on już w serenadzie nieroby), przyjmuje się jednak, że osobny mars/. KV 249 początkowo do niej przynależał. Serenada pod względem typu i następstwa części jest następczynią suity. Dlatego jeszcze pod koniec XVm w. znajduje się w niej na ogol kilka menuetów, umieszczonych pomiędzy częściami sonatowymi i koncertowymi.

Serenadę K V 250 rozpoczyna Allegro w (banie sonatowej, a więc podobnie jak pierwszą część symfonii. Kolejne trzy części to wolne Andante, menuet w pełnym bólu g-moll oraz radosne rondo w G-dur. Takie następstwo części odpowiada budowie symfonii. Typowe dja serenady południowomcmieckiej » salzburskiej jest użycie skrzypiec solo. Dalej następują wolne wariacje i szybka część finałową z powolnym wstępem, przy czym pomiędzy tynu częściami każdorazowo pojawia się menuet. Pokrewieństwo serenady i symfonii staje się wyraźne dzięki zachowanej Symfonii Haff-neron sklej KV 385. Za jej podstawę posłużyła // Serenada Ęafjheromka, z której marsz i drugi menuet zaginęły, pozostałe zaś części zostały przez samego ŃłO/ARTA /esiawio* ne w symfonię (rys. A). Podobnie było i Sine kleb/e Wtu/n musik KV 525. która jako serenada również miała drugi menuet. d/Is zagmio-ny, przez co skurczyła się do rozmiarów małej symfonii.

Charakter serenady jest na ogół łatwo uchwytny, radosny i pogodny. Czytelności charakteru sprzyja klarowna budowa, szczególnie w menuecie, który w czasach klasycyzmu stanowi! wzorzec nauki kompozycji, ze względu na parzystą liczbę taktów, symetrię założenia, klarowność planu harmonicznego, motywiczną zwartość przebiegu melodycznego oraz taneczny wdzięk Menuety są zawsze trzyczęściowe: menuet, trio (tzn. drugi, przeciwstawny menuet, pierwotnie w obsadzie t nowej dwóch obojów i fagotu), powtórzenie pierwszego menueta (hcz powtórzeń jego wewnętrznych odcinków, /oh tys.B).

W menuecie z Eine kletne Sadamuuk MOZARTA pierwszy odcinek obejmuje dwa luki melodyczne A i A*: wejście staccatowe aa r (taki 2) i tercjowe zejście (takt 3), półkadcncja nu dominancie finki 4) i dalej metodyczny gest pod lukiem, który zarazem tączysśęzprmł-takiem końcowego powtórzenia A' Dragi odcinek rozpoczyna się odmiennie, p zamiast /, ruch w dół zamiast w górę, ósemki zamiast ćwierćmit. legato zamiast siatratn. Ruch ósem-kowy ma charakter motywiczny. pokrewny taktowi 4 odcinka A. Menuet kończy się częścią A' (laki 13 i n.) Trio, w łoaacp dominanty D-dut przynoś na przestrzeni ośmiu taktów miękko płynącą kantylenę w />. stanowiącą przeciwieństwo odcinka A. Krotki odcinek D jest dynamicznie przeciw stawny, ule moty-wicznie pokrewny odcinkowi C. / którym się łączy. Dalej następuje powtórzenie menueta i zamknięcie cyklu. Cało* jawi się jako harmonijna idylla - w jej pozornej prostocie urzeczywistnia się klasyczna wielkość.

Obsada .serenady jest zmienna; od orkany (aa rys.C: KV205. KV250. BRAHMSop ll)do przeważającej, solowej obsady kameralnej Bardzo typowe są serenady na hi tn—inty dęte . u ko muzy ka plenerowa (Harmntuemutti k u MOZARTA nu ogół w obsadzie2 oboje. 2 rogi. 2 fagoty. często też 2 kłamety. Niepowtarzalna i -na jest obsada serenady (mm Aniu KV 361

(rył O.

Przeciwstawia się tentu ctyaa udowa obsada w muzyce kameralnej, op Trio wnnbiir on I (Serenado) BEETHOVENA Srptn BEETłłO VENA 1 Ok ni SCHUBERTA m serenadami, wprawdzie nic* nazwy, ha te względu tm mó§ charakter i solową obsadę (rys O-