Atlas muzyki3

Gatunki formy / msza 127

według uroczystości ku czci świętych (proprium de Sand ii),

Śpiewy ordinarium są aniyfonalne, części pro-prium: gniduale i allcluia (lub Uactus), są te-sponsorialnc, introitus. oflertorium i communio - imtyfonalne; do tego dochodzi solowy śpiew kapłana (rys. A).

Niektóre melodie ordinarium są bardzo stare Ich przekazy datuje się na X w. Śpiewy proprium są jeszcze starsze.

Wielogłosowe opracowania mszy Opracowania części proprium byty częste w czasach pocz. widogłosowości. później jednak spotyka się je rzadziej, ze względu na objętość cyklów rocznych (Magnus Ulw organl, ok. 1200. Clioralis Constantltm ISAACA. przed 1517, Of-ferioria PA LESTRINY, 1593. Offertoria et Ćom-muniones wtius turni ZIELEŃSKIEGO. 1611). Zbiorowe opracowania proprium i ordinarium tworzą plenarium (DUFAY. Missa S. Jacnbi. 1429).

W czasach średniowiecza opracowy wano zrazu pojedyncze części ordinarium. w XIV wieku zestawiano je również w cykle (Msza z Toumat). w XV/XVI w. cykliczne opracowanie pięcioczę-sciowego ordinarium stało się regułą (msza muzyczna).

Podstawą i źródłem materiałowym wielogłosowych opracowań mszalnych był w XV/XV1 u chorał (wykorzystywany jako canuis firmus). Rozróżnia się następujące typy msy według faktury i dyspozycji głosów:

-    msza diskantowa ci! w głosie górnym;

-    msza tenorowa: ci! w tenorze;

nisza chunson: c.f. pochodząc)’ z pieśni świec-kiq;

missa parodia wy kontuje za wzór utwór wielogłosowy, np. motet lub chunson. Przemiana stylist^zna ok. 1600 przynosi mszę koncertującą z głosami solowymi. ti;ę. i instru* menturm.

Barokowa msza kantatowa, inspirowana operą i oratorium, która dzieli części ©nłinunum nu arie. duety, chóry (numery). prowadziła do mst? orkiestrowych klasycyzmu (HAYDN. MOZART) i romantyzmu (SCHUBERT, BRUCK-NER).

Od XVII w. fragmenty Chrisie w Kyrie ora/ Benedictus w .Sanctus były na Ogół przeznaczone dla solistów, .i zakończenia Glorii i Credo oraz Hosanna w Sanctus opracowywano w formie fugi.

Msza Ibmull BACHA oraz Missa ttdemnn DEET1 COV£NA swymi rozmiarami wykracza* ją poza ramy liturgii (msza konam owa).

Rcąułcm W onłmarium mszy za zmarłych (l/ó-sa pro defimerkr. Missale 11570) brakuje Glorii i Creda natomiast proprium zawiera graduulc ttaćtus ora/ sekwencję bies trat (*oh & 190k której wwwlogłostwych opracowaniach po*vię-cano najwięcej mięjscu (rys. Q.

od He misai«/. ro/edunic wicr-S& obok oflkłum brewiarzowego głównym Kościoła katolickiego. Jej tgfe wiBwcma ramw wte łacińskim wykształciła się Kościele zachodnim ok. V w., odmienne od Mcfefcifcrm Kościoła wschodniego. Podczas so-fo*Wp#<ui^ó 1/(1964-1969) mszę poddano pMitrmie. której edem był aktywniejszy udział Mcitęch w liturgii (m.in. pr/cz wprowadzenie ję-rótów narodowych w miejsce łaciny), lecz budo-^ mszy /ostała zachowana niemal w takiej samej paitaci. jaku służyła muzycznym oprucowaniom im przestrzeni tlzrejów (ryk A): liturgia słowa rozpoczyna się śpiewem na wej-ście liofroitus) i wołaniem wspólnoty wiernych

0    zmiłowanie (Kyrie cleisnn, Chrisie elelson, Kyrie ęleison, po trzy razy), później rozbrzmiewa śpiew pochwalny wielkiejdoksologii (Glorii!) i modlitwa kapłana (oralio):

dalej następują czytania (listy i Ewangelia), podczas uroczystych mszy w formie liturgicznych recytatywów śpiewanych z ambony, pomiędzy nimi znajdują się rozbudowane śpiewy tropowane (graduale z allcluia. w okresie żałoby lub postu tracius i sekwencja); liturgia słowa kończy się homilią, wyznaniem wiary (Credo, tylko podczas niedziel i świąt) oraz modlitwą powszechną (oralio communis); Btwgu eucharystyczna obejmuje śpiew na ofiarowanie (oflcrtoriumi. modlitwę kapłana nad darami ofiarnymi (oratio secreta) oraz zasadniczą część mszy - uroczystą modlitwę (prefatio). Saoctus / Bencdictus oraz przemienienie chleba

1    wina podczas cichej modlitwy (canon missie): dalej następuje modlitwa Pańska (Pater mister) i modlitwa o wstawiennictwo (Libera nos);

- komuna rozpoczyna się łamaniem chicha oraz wołaniem wspólnoty do Baranka Bożego (Agnus Dei). dalej następuje komunia wiernych (communio) f modlitwa kapłana (post-communio i Mszę kończy rozesłanie wiernych (lte missa cst) i odpowiedź ludu (Deo gratius. podtaas liturgii zielonoświątkowej i mszy procesyjnych: Benedicainus Domino). Od czasu soboru watykańskiego 11 błogosławieństwo następuje przed lte missa est.

Śpiewy mszalne należały do kanonu chorału gregoriańskiego (zob. s. 112 oraz 184 i n.), wykonywanego przez kapłana, chór {schafo cmtorum) wspólnotę. Rozróżnia się skromną missii canta-a i uroczystą missa soleinnis (niedzielna suma. akże msze biskupie i pontyfikałne). Do śpic-vów mszalnych, wykonywanych przez scholę wspólnotę, należą:

ordinarium mhśuc; Kyrie. Gloria, Credo. Sanclus i Agnus Dci; te części mają jednakowy tekst w każdej mszy. uh kilka różnych wersji muzycz-nychfrys. B); Glorfa i Credo są kitonowww piw/, kapłana, później śpiew P°^^,V^uJf ^st,ł^j^a; proprium mlssae; introitus gradu**. aMeluia. of-Ł, communio; te części zmieniają sę niszy: ssj cykliczne według porządku mlSlSdSyS (proprium de lempore) lub