Atlas muzyki0

,... _K/i „i. 22X 1811 w Ruiding(Do-W YM ^{1886 w}

od 1822

łśKłfjfófSł ij-koio fortepianu u ojca, ■ ^l8,V^S »rt u CZERNEGO w Wiedniu, tu konimpunkl u SAUHRIEGO; Iffil grul prrrd BEETHOVENEM

*    K45 nfttndo'val pomnik BERTHOVENA oj |82J mieszkul w Paryżu, studiował

^u ł*^A,RA'^R|T,(,,Yi mfa*cynown-

*    Sdarmnknu politycznymi w Europie planu-Mpoanip Syntjbnli rr*wlucyfnt>J, 1830. Zró-

Łm inupinicii Jest dlań romantyzm fr. (I !U-jS; BERUOZI ora/ ROSSINI. BELLIN1, (HOl*IN* MBYERBBBR (transkrypcje fortc-Miinowe). W tej szerokiej muz. perspektywie

B* nowe znaczenie mu fascynacja PAGA-(Paryż 1831) - Liszt pragnie przezwycięża¹ #tylńri//<i/f/ i osiągnąć nowe możliwości wy-nutwo n pomocą rozwiniętej wirtuozerii. Rozpoczyna karien? wirtuoza. W 1835 jcdzic do Genewy / lir. MARIĄ DWGOUI.T. Ich córkę COSIMg poślubił później uczeń Liszta, HANS V0N BULÓW, następnie WAGNER (s. 455).

W1838 Liszt rozpoczyna wielkie podróże koncertowe po Europie. SCHUMANN słyszał go w Lipsku w 1840; tu oprócz ulubionych dzieł pu-Wionoiri parafrazy operowe. Grand Galoppe dnmuukp*. Knil elfów SCHUBERTA - Liszt wykonał niemal a lista jedno 7 najtrudniejszych nowych dzieł SCHUMANNA. Kamami

„Glo demon objawił swe moce |...j w mgnieniu oka następuje po sobie delikatność, śmiałość, mgiistoNc, szaleństwo: instrument żarzy się 1 skrzy, uległy swemu mistrzowi (...I to trzeba usłyszeć, ale też zobaczyć, Liszt nigdy nic powinien grać zza kulis - przepadłby przy tym kKwnl po«,,ji r ] Owh moc ujarzmiania pu-oitczności, podnoszenia jej, niesienia i opuszczania, nic jest dostępna w tak znacznym stopniu bodaj żadnemu artyście, z wyjątkiem Paganiniego (...) To iuź nic jest pianistyka takie* iP&y innego rodzaju. lecz wręcz wypowiedź śmiałego charakteru" (NZfM 1840). '^darzeniem narodowym stało się tournee Lisz-«apo>%rzecli w 1840. Później był Berlin (1841-7IW2). Petersburg (1843). W 1847 poznąjc w Kijowie księżna CAROLYNE VON SAYN-WNT-GBNSTEIN i rezygnuje z kariery wirtuoza. Weimar I84H-I861

Jako kapelmistrz dworski, majacy możliwość eksperymentowania z własna orkiestra. Liszt urzeczywistnił nowe idee poematu symfonicznego i symfonii programowej, dokonał rewizji swych dzieł i zwrócił się zarazem ku muzyce nowoczesnej (prawykonania: Lolwngrln WAGNERA. 1850; Faust //SCHUMANNA, tydzień muzyki BER IJOZA w 18521 n.) Weimar staje sio ośrodkiem tzw. szkoły nomniemlecktej sku-

rr»u kji*(1US). W J859 Liszt zakłada Alliteme-Utrr Peulscher Musikrrretn (IW/cchny Nic-ŁK 7_Wiayxk Muzyczny; jego organem staje S%BRENDELA:,179)

Inspiracja do napisania puraiY.i/y nt. średmow. sekwencji żałobnej Pies Imr był fresk Tnv/n/ imierci A. ORCAGNI w pi/ańtkiui Campo* santa Motyw główny pojawia stę w ciężkich dźwiękach basowych w d-moll; nad nimi jak błyskawice przelatują głissanda w partii fortepianu. ilustrujące cięcia kosy śmierci (takt 83), dalej w świetlistych wysokich rejestrach /. delikatnymi arpeggiumi w ll-dur (takt 151), w scherzowej motywlce myśliwskiej (tisici 418). w chorałowych lub dinbolicznych fugatach i w hymnicznej monumentalności Zasada wn-rlacyjności gwarantuje obecność materiału tematycznego (Śmierć ,.w pełni żywota"), tylko z pozoru przeciwstawia mu się fnntazja /. interpolacjami i wuriuntami, stanowiącymi elementy niemal nleutoryczne, rozsadzające formę i będącymi znakiem duchowej swobody gdy/ i lu występuje motyw śmierci (ryt A). Koncerty, sonaty i inne utwory Liszta tworzą cykle dzięki zastosowaniu wspólnego tematu bądź dzięki rekapitulacji tematów w finale (wzór Fair tazjuWędrowiec" S< 'HUBERTA) Improwizacja i aranżacja, jak zewnętrzna wirtuozeria, tą ukierunkowane na określony moment, podczas gdy proca tematyczna w skoncentrowanej kompozycji wariacyjnej lub cyklicznej jest zakorzeniona w hi.st. ciągłości. Śtedniow, temat Pks intr to dla Liszta znak takiej właśnie świadomie poszukiwanej ciągłość, podobnie juk w jego biografii porzucenie Kariery wirtuoza, a w twórczość droga od stylu wirtuozowskiego do symf Upodobanie Liszta do wielkiej literatury (DANTE, GOETHE) wywarło wpływ na wypracowany przez niego styl mu/, wypowiedzi. Tematy często cechuje przejaskrawiona ekspresja, np. w motywie wrót śmierci (rys B)

aawiu się mieazunka patetycznych rytmów mientów barokowego języka mu/., jak tryton i kwarta zmniejszona jako symbol bólu i cierpienia. Tukżc sposób operowania motywami jest dowolny (technika sekwencyjna) Założenie ogólne odpowiada wiclotcmatowej formie sonatowej / cpi/udem Fraaceski w miejscu przetworzenia (cz. I) i formą repryzową z Magnf/lau (cz. I, rys B).

Rzym 1861-1886

Wyjazd w 1861 do Rzymu, gdzie CAROLYNE od 1860zabiegało o rozwód. W 1865 Uvt przyj-rniiic niższe święcenia kapłańskie, /wraca uę ku hist. inspiracjom - renesansowi polotrimrwskie-mu i chorałowi gregoriańskiemu (.t/tiui tbumhi) Twórcze pr/etwar/amc dawnych elementów muzyki obraaęe ryw C. połgwnir kaotrapunk-tu, syrobohemego motywu B-A-OH oras nąj-nowtKzrśnicjuej. cłmmut w/ncj harmoniki Z Rzymu wyjeżdża <k» Budapcutu (Mlikwśa msza koronacyjna 1867, prezydent nowej Akademii Mu/ycznej 1873), wfeiinaru (radca dworu, nauczanie) i Bayreuth (WAGNER >

Wydanie zbiorowe, pod red HUSONIEGOiin..

341.. Lipsk 1907 19)6 Stmt w*donic illiwreg. Budapeszt i Koarel 19701 n Katalog twórczość, pod red. F. RAABEGO, 19)1-1968