Atlas muzyki!5

XX w. / Strawiński 531

-    Pietruszka (Paryż 1911), wg A. BENOIS, 3 części opracowane na fort. (1921, rys. A);chło-picc-marionetka jarmarczna (taniec rosyjski), zakochany i zazdrosny, ginie podczas bójki. Taniec rosyjski zawiera mikstury, nawarstwienie modalizmów o rosnącej rozpiętości i ostrości (septymy) oraz krótkie, antyromantyczne zwroty melodyczne i ostre rytmy (rys. A);

-    U mm du printmps (Święto wiosny - obrazy zpogańskiejRuskPisyż 1913), libretto N. ROE-RJCHA; składa się z dwóch części: l Adoracja zie-mi (s. 520), 11 Ofiara. Barbarzyński rytuał, drapieżność muzyki i rewolucyjnie potraktowana tytmika (finał Danse sacrale) zaszokowały elegancki Paryż (skandal). Strawiński został uzna

JS STRAWIŃSKI, ur. 1,7VI I882 w0raruen-Mo Wenburga. an. 6IV 1971 w No-JLx_Mku.oja«-huswoperaewSt PHmbur-* w 1900- 1905 studiował prawo, równocześnie (1902-1908) kształcił się pryWnicuRIMSKlE-OOKDRSAKOWA. W 1910-1920 przebywał jid « Szwajcarii (Clarcns, Morges, Genewa), mch\(1920-I939)vvc Francji (Paryż, Nioca, Biarritz) Od 1939 mieszkał w Hollywood, od 1969 w Jorku. Pisną: 2tomy wspomnień Chro-afKtkma ii* 11935 -1936); 1939-1940 wykłady na Uniwersytecie Hamida. wyd. jako Poetyka puc (1942): estetyka neoklasyczna.

Okres rosyjski do 1920. Strawiński wzrasta) «tradycji ros. muzyki kościoła prawosławnego i muz. (udowej. Dla Baletów Rosyjskich S. Dl A-GILEWA, które często występowały w Paryżu, oopisał swoje 3 wczesne dzieła sceniczne:

- Ognisty ptak (prawyk. Paryż 1910), wg M. FOKTNA, i powstałe na jego podstawie 3 suity (1911-1945);

ny za jednego z młodych dzikich (DEBUSSY). Następnie powstają: Słowik (1914), liryczna, ba-miowa opera wg ANDERSENA; poemat symf. Apiew słonika (1917); Renard (Lis), burleska wg CH. P.RAMUZA; IssNoces (Wesele, 1914,1923, ros sceny taneczne CH. F. RAMUZA); Histoire dtsołdal (Historia żołnierza, RAMUZ, Lozanna W18), z narratorem, aktorami i tancerzami Jest to błyskotliwe i ironiczne połączenie ros. bajkiz zuch, tańcami, jak walc, tanga ragtime, zestawionymi na zasadzie kolażu. Tragedia wojny i nowa estetyka stworzyły antydzieło o jasnym rozdziale przedstawienia i muzyki, z małą. osobliwą ..orkiestrą" (so-Uśd) o wyraźnych wpływach jazzowych.

Muzyka wykazuje typową mechaniczność budowy: uójdźwięki w F-dur i G*dur poruszają się w górę i w dół staccato, przy czym przez przesunięcia i zmiany rytmu (zmieniające aę położenie w takcie, przed takt. pełny takt) sute powstają nowe warianty motywiezne; zmiany metrum w Marszu (2/4,3/4) i synkopy kontrabasu. Całość brzmi zaskakująco, wirtuozowsko. swobodnie i mimo wszystko z wielką zaciętością, dowcipem i werwą. Mały i Outy chorał ironicznie nawiązują do przeszłości: barokowe jnsir dęte w romantycznym brarroemu smyczków. faktura polifoniczną jak w B^owskhu chorale, ale żadna nuta „się mc zgadm <*>*»>

Okres neoklasyczny 1920-1950. Jego elementy występują już wcześniej (Historia i. podoboie jak cechy roi można spotkać później. Jednak sięgnięcie po muzykę barokową stanowi nawiązanie do historii: Pulctnełla. balet ze śpiewem - muzyka w stylu pseudo-PERGOLESIEGO (prawyk. Paryż 1920), scenografia P. PICASSA - powstał za radą Dl AGI LEWA (i 533). Strawiński przejął barokowy materiał (częściowo tylko pochodzący od PERGOLESIEGO) i uczynił go własnym przez dodatki, wariacje, barwy i rytmy. Opera buffa Maura (1922). wg PUSZKINA wykazuje inspiracje muzyka rsun. GLUCKA MOZARTA YERDIEGO, GOUNODA Przejście do neoklasycyzmu Strawiński podbudował antywyrazową estetyką i niemal klasycznym ideałem piękna form muzyki absolutnej. Komponowanie polega na wprowadzeniu lodu: ja bardziej sztuka jest kontrolowana, ograniczona i wypracowana, tym bardziej jest wobui^m( poetyka) Twórca przeciwstawia się przesadnej ekspresji. natarczywoici i hałasom Wagnerowskiego totalnego dzieła sztuki i epoki romantyzmu. Strawiński, zainteresowany głównie motoryczną i asymetryczną rytmiką, operuje tonalnym językiem harmonicznym (używając także skal mo-dalnych, politonałności itd.) i romantyczny dźwięk mieszanych barw zastępuje brzmieniem rozszczepionym, prowadzonym liniowo w przejrzystej, często solowej obsadzie.

Późniejsze dzieła: Oedipus Rex (Król Edyp, 1927), ogromne oratorium-opem wg SOFOKLESA z tekstem J. COCTEAU (teksty łac. w tłum DA-N1ELOU) do koturnowego przedstawiali w stylu antycznym: Apołkm Musaghe (Apollo i Muzr. 1928), balet dla G BALANCHINE'A Sjmjmm Psalmów (1930); Persefona (1934), mełodranu wg A. G\T)E\\Jeu<kctrte3 (Grau karty. 1937); Concerto in Es. Dumharton Oaks (1937-1938) na ork. kameralną; Symphany k C (1938-19401; Ebony Concerto (Hebanowy koncert) na klarnet i ork. juzzową (1945); Orpheus 11948). balet. Msza (1944-1948); The Rake s Progress (Żywot rozpustnika; Wfencęja 1951). opera do tekstu W. H AUDENA i C KALLMANNA Późne dzida 1950-1971. Na starość Strawiński zwrócił się ku technice scrialnęj SCHONBERGA, reprezentującego skrajnie Odmienne paęk-dy stylistyczne Już daw niej interesował) ta rytmiczne struktury MACHAULTA (Mszał Otwory scrialnc: GwMtt(l952k Cmticum sacrum (1955), Agon (1957). 7Vntf(l958i. Mmr-ments na fort i ork. (1958-1959), kaotau A Ser* mm. a Narratfrt and a Pmyer( 1960-1961). The Flood (\%2\ Rnpuem Cantkłes (1966). Kunc dzida cechuje uduchowiona oaczędnotć i tfty istość materiału dźwiękowego Punktowe, i/ołowanct delikatne dźwięki bar* fy i fletu (1. połowa serii) kontrastują z długim akordem (2. połowi) poprzedzającym wujadr chóru. Nuty ilustrują figwę krzyża (rys. O Twórczość Strawińskiego rhandurpnin kamo-polityczna różnorodność, wyczucie historycznych stylów i uniwmalny hunuiu/m