CCF20091012046

52 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

dencji pozytywizmu prawniczego w swej dotychczasowej ewolucji zbliżała się albo oddalała od epistemologii jurysprudencji prawa natury i biojurys-prudencji. Najbardziej odległa jest w normatywizmie Kelsena.

We współczesnych nurtach epistemologii jurysprudencji występują cztery rozpoznane relacje prawa i moralności. Pierwsza dostrzega etycz-no-prawny nihilizm aksjologiczny, gdy zaprzecza istnieniu jakichkolwiek związków między nimi. Druga wyjaśnia etyczno-prawny redukcjonizm aksjologiczny, gdy zauważa związki między prawem i moralnością, ale wysuwa wątpliwości co do istnienia ich konieczności i celowości. Trzecia uzasadnia etyczno-prawny normatywizm, uznając istnienie niekoniecznych, ale pożądanych związków prawa i moralności. Wreszcie czwarta krzewi etyczno-prawny esencjalizm, dostrzegając konieczność istnienia takich związków.²² Jurysprudencja pozytywizmu prawniczego pozostaje w kręgu pierwszych trzech relacji, zaś jurysprudencja prawa natury i biojurysprudencja trwają niezmiennie przy akceptacji tej czwartej relacji. Biojurysprudencja, odrzucając poznawczą przydatność jurysprudencji pozytywizmu prawniczego, dostrzega ją jednak w osiągnięciach angielskiej jurysprudencji analitycznej i jurysprudencji pojęć kontynentu europejskiego. Biojurysprudencja, wprowadzając nowe pojęcia, musi w jakichś uzasadnionych zakresach czerpać z wcześniejszych przemyśleń. W tym względzie biojurysprudencja zbliża się do poglądu Harta o większym znaczeniu poznania, tzn. jak określone pojęcie jest używane w języku danej kultury prawnej, niż wyjaśniania, czym ono jest w oderwaniu od takiej kultury.

Aksjologia jurysprudencji pozytywizmu prawniczego ciąży ku formalizmowi pomniejszającemu znaczenie treści materialnych w prawie aż po całkowitą ich eliminację w skrajnym, z tego punktu widzenia, normatywizmie. Skoro według tej aksjologii prawo nie pozostaje w żadnym koniecznym związku z moralnością, analiza pojęć prawnych może pretendować do neutralności aksjologicznej, przypominającej analizy nauk przyrodniczych i ścisłych. Aksjologia ta zakłada, że tylko opisy mogą mieć charakter racjonalny i naukowy, natomiast oceny w określaniu wartości zawsze przeniknięte są emocjonalnością pozbawiającą je naukowości. Racjonalny i naukowy charakter mogą mieć, w świetle jurysprudencji pozytywizmu prawniczego, tylko formalne, strukturalne, logiczne strony prawa, ale nie zawarte w nim wartości. Jedyną wartością, na którą przystają wszystkie odmiany jurysprudencji pozytywizmu prawniczego, jest bezpieczeństwo jako poczucie ludzi żyjących w porządku prawnym, opartym na prawie pozytywnym. Bezpieczeństwo, oceniane jako najwyższa wartość, wspiera się na zasadzie równego

²² Szerzej np. R. Dworkin, Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998; H. L. A. Hart, Pojęcie prawa, Warszawa 1998.