CCF20091012048

54 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

jącymi prawa jednostek ludzkich, zaś polityki są ocenami opisującymi określone cele zbiorowości ludzkich. Jedne i drugie czynią to bardziej lub mniej konkretnie albo abstrakcyjnie. Tylko pozornie należą do pozaprawnej sfery kultury, ponieważ dla rozpatrywanej sprawy prawnej zawsze istnieje tylko jedno właściwe jej rozstrzygnięcie (right answer), mimo wielorakich uwarunkowań pozaprawnych i prawnych.²⁵ Odnosi się to również do bio-jurysprudencji, która jednak jaśniej i bardziej precyzyjnie wskazuje różne uwarunkowania właściwego rozstrzygnięcia sprawy, dostrzegając je przede wszystkim w połączeniach treści sakralnych, moralnych i prawnych - norm, zasad, instytucji i gałęzi bioprawa. Na gruncie biojurysprudencji o właściwym rozstrzygnięciu określonej sprawy prawnej przesądza uwzględnienie w nim tego, co nazywam dominantą kultury prawnej, do której należy ta, rozpatrywana w niej, sprawa. Na tle otwartej na wielość różnych metod biojurysprudencji nawet koncepcja metodologii Dworkina, zawieszona między pozytywizmem prawniczym a prawem natury, jest dość wątła, tym bardziej jednowymiarowa w zasadzie metodologia innych odmian juryspru-dencji pozytywizmu prawniczego.

Jurysprudencja realizmu prawnego

Realizm prawny rozwinął się w pierwszej połowie XX wieku jako wewnętrznie zróżnicowany, klasyczny nurt jurysprudencji w krytycznej reakcji na metafizyczny spekulatywizm jurysprudencji prawa natury i jałowy formalizm jurysprudencji pozytywizmu prawniczego. Realizm zaznacza się tutaj w związkach jurysprudencji z socjologią i psychologią.²⁶ Uwzględniając tylko główne nurty realizmu prawnego, należy zauważyć, że związki z socjologią charakteryzują szkolę wolnego prawa, natomiast amerykański realizm prawny i skandynawski wykazują związki z psychologią - psychologiczną teorią prawa Leona Petrażyckiego. Do wspólnych założeń całej jurysprudencji realizmu prawnego należy: wspomniana już krytyka wcześniejszych klasycznych nurtów jurysprudencji; empiryzm i pragmatyzm w pojmowaniu prawa jako rzeczywistego faktu, z podkreśleniem jego stron socjologicznych albo (i) psychologicznych; traktowanie prawa jako przede wszystkim rezultatu aktywności sędziowskiej; upatrywanie w czynnikach pozaprawnych, socjologicznych albo (i) psychologicznych, głównych uwarunkowań orzeczeń sędziowskich; ograniczenie badań naukowych do czynników wpływa-

²⁵    R. Dworkin, dz. cyt.

²⁶    Filozofia wyjaśnia realizm w sensie obiektywnego istnienia rzeczywistości transcendentalnej w stosunku do poznającego podmiotu. Realizm prawny natomiast zauważa istnienie „rzeczywistego prawa" dopiero po jego sędziowskiej wykładni i stosowaniu.