CCF20091012050

56 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

i porzuceniu poglądu pozytywistycznoprawnego o dualizmie bytu i powinności w prawie. Poznaje tylko empiryczne strony żywego prawa, mające zmienne znaczenie praktyczne, mierzone jego skutecznością. Prawnik, zwłaszcza sędzia, obdarzony jest tutaj umiejętnościami inżyniera społecznego. Poznając prawidłowości życia społecznego, współkształtowane prawidłowościami życia psychicznego, potrafi łagodzić nierzadkie sprzeczności interesów ogólnospołecznych z interesami jednostek ludzkich. Szkoła wolnego prawa ograniczała rezultaty poznawania prawa do opisu, deskrypcji, natomiast biojurysprudencja nie rezygnuje z poznawania również powinności w prawie. Amerykański realizm prawny w swej epistemologii programowo odrzucił założenia metafizyczne prawa natury i formalistyczne pozytywizmu prawniczego. W „rewolcie przeciw formalizmowi" dualizm bytu i powinności zastąpił dualizmem żywego prawa w działaniu i martwego prawa w książkach. Na gruncie psychologicznej teorii prawa metoda obserwacji własnego wnętrza człowieka, czyli samoobserwacji, wystarcza w odróżnieniu od aprobaty wielu metod uznawanych przez biojurysprudencję za przydatne do poznania emocjonalnej istoty prawa. Skandynawski realizm prawny posługiwał się epistemologią zarówno amerykańskiego realizmu prawnego, jak i psychologicznej teorii prawa, zbliżając się tym samym najbardziej spośród wszystkich odmian realizmu prawnego do epistemologii biojurysprudencji.

Aksjologia jurysprudencji realizmu prawnego dostrzega główną wartość prawa w jego roli narzędzia, instrumentu, środka osiągania określonych celów jednostki ludzkiej i społeczeństwa. Biojurysprudencja sięga tutaj znacznie głębiej; nie kwestionując wartości instrumentalnego znaczenia prawa, zasadniczą jego wartość upatruje jednak w możliwościach ochrony i podnoszenia poziomu jakości życia człowieka i społeczeństwa. W świetle aksjologii realizmu prawnego, podzielanej przez aksjologię biojurysprudencji, instrumentalna wartość prawa potwierdzana jest jego skutecznością w organizowaniu życia społecznego, uzgadnianiu współżycia jednostek ludzkich, łagodzeniu i usuwaniu konfliktów między interesami życia jednostkowego a interesami życia społecznego. Gdy jednak aksjologia realizmu prawnego przyjmuje jedynie skuteczność za kryterium oceny wartości prawa, w aksjologii biojurysprudencji, obok skuteczności, w roli takich kryteriów współ-występuje również mądrość, użyteczność, ekonomiczność, nie wspominając już nawet o oczywistych kryteriach sprawiedliwości i słuszności. „Robota prawna" (law-job), jak to określił Llewellyn, amerykański realista prawny, nym hunchem [...] Hunchjet tip-toe faculty ofmind, rodzajem wyobraźni czy intuicji, charakteryzującym dobrych prawników". J. C. Hutcheson, Judgment lntuitive, Chicago 1938, s. 21.