CCF20091012052

58 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

mniej rozwinięte, elementy składowe całościowej jurysprudencji - ontolo-gię, epistemologię, aksjologię, metodologię - to nurty nieklasyczne ograniczają się w zasadzie tylko do jednego z tych elementów. Mimo to z uwagi na integracyjne cele biojurysprudencji należy je uwzględniać, oczywiście tylko w uzasadnionym zakresie i stopniu.³²

Nazwa „hermeneutyka" pochodzi od greckiego słowa hermeneutike, mającego sens wyjaśniania, tłumaczenia, wykładni, rozumienia, interpretacji. Hermeneutyka prawnicza wywodzi się z założeń filozoficznej hermeneutyki biblijnej i filologicznej, pretendującej obecnie do rangi uniwersalnej hermeneutyki wszystkich nauk społecznych. Rozwinęły się dwa nurty tej uniwersalnej hermeneutyki: epistemologiczny, mający za główne zadanie wyjaśnianie tekstów aż do ich zrozumienia, i ontologiczny - nadający rozumieniu sens bytu. W jurysprudencji wyróżnia się epistemologiczno-onto-logiczna koncepcja hermeneutyki prawniczej Artura Kaufmanna, dowodząca, że dopiero interpretacja tworzy prawo, a więc nie istnieje „przedinterpretacyjne" prawo. Podobny dualizm epistemologiczno-onto-logiczny charakteryzuje wszystkie kierunki hermeneutyki prawniczej. Ponadto wspólnymi jej założeniami jest podkreślenie kluczowego znaczenia rozumienia językowego wyrazu prawa i przebiegu rozumowania na wzór struktury koła hermeneutycznego jako ciągu rozumowań, w których poprzednie warunkuje następne, ale na zasadzie sprzężeń zwrotnych. Hermeneutyka prawnicza, obdarzając interpretatora swobodą interpretacji w granicach zdrowego rozsądku, otwiera mu duże możliwości interpretacyjne, niezbędne również w biojurysprudencji. Nie musi też popadać w relatywizm interpretacyjny, jeżeli ogranicza się do interpretacji określonych spraw i zagadnień bez aspirowania do jakiegoś absolutystycznego uniwersalizmu.³³

Analityczna filozofia prawa, powiązana z pozytywizmem prawniczym, hermeneutyką prawniczą, argumentacją prawniczą, utożsamiana niekiedy z angielską jurysprudencją analityczną, jest - wbrew tym jej nazwom -grupą szczególnych metod analizy prawa, a nie jakąś rozwiniętą filozofią. Powstała na gruncie filozofii ogólnej, w której analizy zdroworozsądkowe i wysublimowane koncepcyjnie rozwijały się od samych jej początków. Filozofia ogólna w odniesieniu do analizy odrzuciła metafizykę i systemowość jako warunki żywotności wiedzy, ograniczając się do poszukiwania właściwych metod analizy badanych fenomenów, głównie jednak pojęć ocenianych obiektywnymi i realistycznymi wynikami. Ogólna filozofia analityczna, rozwijana przez wielu myślicieli, jest wewnętrznie zróżnicowana zależnie od

³²    Oparłem się tutaj przede wszystkim na dziele J. Stelmach, R. Sarkowicz, dz. cyt., s. 199 i n.; także J. Stelmach, dz. cyt., s. 47 i n.

³³    Odmiennie J. Stelmach, dz. cyt., s. 85.