CCF20091012068

74 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

gółowe jej przejawy w poszczególnych zawodach prawniczych. Oto przykład mądrości autorstwa Bacona, filozofa angielskiego, adresowanej do sędziego:

Sędzia powinien być bardziej uczony niż pomysłowy, bardziej godny zaufania niż poklasku i bardziej rozważny niż ufny w swoje siły.

Rzymska paremia tak oto mówi o mądrości prokuratora: „Obowiązkiem oskarżyciela jest dowieść słuszności skargi" (Actori incumbit probatio). O mądrości adwokata zauważono: „Adwokat jest to mądry człowiek, żyjący z głupoty drugich". Mądrości radców prawnych przydatna jest myśl z Biblii: „Nie czyń nic bez rady, a po uczynku nie będziesz żałował".¹⁵

Mądrość prawniczą wszystkich zawodów prawniczych współtworzą głównie normy moralne, religijne i prawne. Sploty i relacje tych norm tworzą moralistyczne, sakralne i legalistyczne kultury prawne.

Sakralizm charakteryzuje zwłaszcza następujące kultury prawne świata: judaizm, chrześcijaństwo, islam i animizm. Moralizm przenika przede wszystkim kultury prawne hinduizmu, buddyzmu i konfucjanizmu. Legalizm natomiast dotyczy głównie kultur prawa stanowionego, common law i prawa europejskiego.¹⁶

Dla każdej z tych kultur prawnych istnieje odpowiednia do niej mądrość prawnicza. Jak dotychczas, próby ukształtowania uniwersalnej kultury prawnej, podejmowane zwłaszcza w średniowieczu, kończyły się niepowodzeniem. W czasach nam współczesnych wysuwane są różne propozycje uniwersalizmu prawnego. Należy do nich także biojurysprudencja jako myślowa podstawa bioprawa opartego na komparatystyce kultur prawnych.

Komparatystyka kultur domaga się poszanowania wszystkich zasad obiektywizmu naukowego, znanych i uznanych w badaniach nad kulturami. W szczególności jednak domaga się nieprzenoszenia kategorii idei i ocen kultury własnej badacza na badane kultury obce. Wielu badaczy twierdzi, że, do pewnego przynajmniej stopnia, jest to nieuchronne. Wszyscy jednak na ogół badacze zgadzają się, że różnorodność kultur jest nie tylko elementarnym warunkiem badań porównawczych, ale i warunkiem głębszego poznania poszczególnych kultur, szczególnie kultury własnej. Należy zgodzić się z poglądem, że własną kulturę można poznać tylko przez poznanie kultur obcych, a poznanie kultur obcych jest możliwe głębiej tylko dzięki poznaniu własnej kultury. Badania porównawcze przyczyniły się do osłabienia etnocentryzmu -zaściankowego przekonania o wyższości własnej kultury.¹⁷

Spośród wielu możliwych wątków do rozważenia na uwagę zasługuje tutaj zagadnienie relacji między mądrością prawniczą a karierą prawniczą. W idealnym układzie mądrość prawnicza powinna doprowadzić do kariery prawniczej, pojmowanej w sensie spełnienia zawodowego.

¹⁵    R. Tokarczyk, Przykazania..., s. 299, 306, 309, 339.

¹⁶    R. Tokarczyk, Współczesne kultury.., s. 14.

¹⁷    Tamże, s. 53. Szerzej na temat komparatystyki prawniczej por. R. Tokarczyk, Komparatystyka prawnicza, wyd. IX, Warszawa 2008.