CCF20091013008

tów i funkcji na rzecz prędkości, dokładności oraz zwiększenia władzy. W jego wierszach znajduje się tyle trafnych spostrzeżeń, że trudno jest podjąć decyzję, które z nich wybrać. Otaczają nas one już na początku arii Goncryli:

...kocham cię bardziej.

Niżeli słowa mogą wypowiedzieć;

Więcej niż światło, powietrze i wolność;

Jednym z tematów tej sztuki jest pozbawienie wrodzonych nam zmysłów. Oddzielenie wzroku od innych zmysłów już wcześniej zostało podkreślone w wyrażeniu Leara o jego „skrywanym zamyśle” [w oryginale darker „ciemniejszym” — przyp. tłum.] i odwoływaniem się jedynie do mapy wizualnej. Podczas gdy Goneryla gotowa jest w dowód poświęcenia oddać wzrok, Regana przygotowuje się do podjęcia wyzwania, wypowiadając następujące słowa:

...bo ja się być mienię Nieprzyjaciólką wszelkich innych uciech,

Najżywiej zmysły mogących pociągać...

Regana gotowa jest pozbawić się wszystkich ludzkich zmysłów, póki posiada miłość Leara.

Czyniąc aluzję do „najcenniejszego pierwiastka zmysłu” [w oryginale występuje takie właśnie sformułowanie, którego nie ma w tłumaczeniach], Szekspir w niemal scholastyczny sposób dowodzi, że warunkiem racjonalności jest wzajemna zależność i współdziałanie zmysłów. W Learze podejmuje taki sam temat jak John Donnę w An Anatomy of the World:

Wszystko w kawałkach, rozpadły się więzi;

Wszystko namiastką, a wszystkie związki:

Księcia, poddanych, Ojca i Syna, już zapomniane,

Bo każdy z ludzi ma się Za Feniksa...

Rozbicie „najcenniejszego pierwiastka zmysłu” oznacza izolację jednego zmysłu od drugiego przez oddzielne wzmóc-

.................■------------------------------- ■ ......~~......^..

nienia wraz z następującą po tym irracjonalnością oraz zderzeniem rozumu, ludzi i funkcji. To rozbicie proporcji pomiędzy rozumem (lub zmysłami), ludźmi i funkcjami jest tematem późniejszych dzieł Szekspira.

Kordelia, widząc niezwykłą sprawność Goneryli i Regany, tych specjalistek w wyrażaniu uczuć wobec ojca, mówi:

...w sercu mam pewność.

Że moja miłość bogatsza niż słowa.

Jej racjonalna dokładność jest niczym w porównaniu ze specjalizacją sióstr. Nie ma stałego punktu widzenia, z którego mogłaby porażać swą elokwencją. Jej siostry dostają wskazówki na konkretne okazje, czemu towarzyszy fragmentacja zmysłów i motywów dla lepszej kalkulacji. Okazują się podobne do Leara, awangardowe „uczennice Makiawela”, zdolne do radzenia sobie w różnych sytuacjach precyzyjnie i naukowo. Są zdecydowane i świadomie wyzwolone nie tylko z pierwiastka zmysłu, lecz także z jego moralnego odpowiednika, którym jest „sumienie”. Albowiem ów stosunek pomiędzy motywami „robi z nas wszystkich tchórzy”. A Kordelia jest tchórzem powstrzymywanym od specjalistycznych działań przez zawiłości swego sumienia, rozumu i roli.

Król Lear jest żywym modelem procesu ogołocenia, poprzez który ludzie przenieśli się ze świata ról w świat pracy.

Król Lear jest rodzajem dokładnego studium przenoszenia się ludzi ze świata ról w nowy świat pracy. Jest to proces pozbawiania i ogołacania, który w całości i w skondensowanej postaci występuje wyłącznie w artystycznej wizji. Jednak Szekspir wiedział, że to się dzieje w jego czasach. Nie mówił o przyszłości. Wszakże wcześniejszy świat ról ociągał się z odejściem, przypominając kołaczącego się ducha. Podobnie po stuleciu elektryczności Zachód nadal odczuwa obecność

153