DSC00626 (7)

746

LITURGIA

architheoria - przygotowanie uroczystego poselstwa i theoria - pokrycie kosztów zwyczajnego poselstwa.

2. L. nadzwyczajne (extraordinariae):

proeisfora - specjalny datek na wojnę, płacony przez tych, którzy nie mogli „służyć w wojsku";

Hierarchia - pokrycie kosztów związanych z ufundowaniem, obsadą (załogą) i prowadzeniem triery - okrętu wojennego (antidosis - wskazanie bogatszego obywatela celem uniknięcia obowiązku 1.).

L. te były obowiązkowe, dotyczyły również emigrantów (leiturgiai politikai, leiturgiai toon metoichooń).

Słowo leiturgia ewoluowało w kierunku oznaczania jakiegokolwiek czynu społecznego. L. była praca na roli, a także, w znaczeniu najszerszym, np. praca serca, żołądka (Arystoteles, Polityka, 3, 5).

W grece hellenistycznej (nie klasycznej) leiturgia oznaczała służbę bogom, kult oddawany bożkom. Inskrypcja z 92 przed Chr. dotycząca misteriów andanieńskich mówi o fletnistach i cytarzystach, którzy swoją grą służą bogom; inskrypcja delficka z II w. przed Chr. mówi o 1. bogów. Stosowano wyrażenie: sprawować 1. Używano go w sposób absolutny, bez biernika, albo słowo leiturgia posiadało dopełnienie, np. bogom.

W Septuagincie termin występuje w różnych formach, ogólnie 170 razy (biorąc pod uwagę synonimy: leiturgia, leiturgema - 150): leiturgein- posługiwać, sprawować święte czynności - 103; leiturgia - 47; leiturgos, liturg - 14; leiturgema - 2; leiturgikos - 6; leiturgismos - 1. W ten sposób Septuaginta oddaje hebr. wyrażenia określające czynności religijne; nie odnosi ich do innych czynności, np. pracy Żydów w Egipcie. Być może tłumacze chcieli uniknąć terminologii używanej w kulcie pogańskim, tym bardziej że ST nie znał słowa leiturgia w znaczeniu politycznym czy społecznym (jak u Greków), choć wymiar społeczny kultu Boga Jahwe był silnie podkreślany. Hebr. terminy: szeret i abad oddawano albo przez leiturgein, albo latreuein (szeret również przez: diakonia - służba, therapeuein - czcić, honorować i in.), podobnie trzeba powiedzieć o abad. Przez słowo leiturgein tłumacze chcieli uwydatnić służbę Bogu Jahwe wykonywaną przez lewitów, a nie ogólnie służbę Bogu. Septuaginta odwołała się do terminu leiturgia (rzadko używanego w literaturze greckiej w znaczeniu kul tycznym) w celu podkreślenia kultu Boga Jahwe w kształcie sprawowanym przez lewitów, w kulcie rytualnym (leiturgia - kult rytualny, lewicki, a także same ryty wykonywane w świątyni), W rozwoju historycznym, zwłaszcza pod wpływem proroków, leiturgia nabierało znaczenia kultu duchowego i oznaczało modlitwę (Mdr 18, 21: Aaron - „Mąż Nienaganny" modli się za ludem bronią swojej liturgii [armiis suae liturgiae], którą są modlitwy oraz przebłagalna ofiara kadzielna; słowo Boże). Również prorocy nazywani byli liturgami (Joel, Ezechiel; Iz 61, 6 wspomina o sacerdotes Domini - ministń Dei). Koh 4, 14 mówi o umiłowaniu mądrości w służbie, w 1. w stosunku do Boga. Mądrość została upersonifikowana, posługuje w Przybytku Boga. Leiturgia to także kult synagogalny: czytanie słowa Bożego, śpiew psalmów, modlitwa.

W NT słowo leiturgia pojawia się w kilku formach: leiturgein - 3 razy (Dz 13. 2; Rz 15, 27; Hbr 10, 11 )\ leiturgia - 6 razy (Lk 1, 23; 2 Kor 9, 12; Flp 2, 17. 30; Hbr 8, 6; 9, 21); leiturgos - 5 razy (Rz 13, 6; 15, 16; Fłp 2, 25; Hbr 1, 7; 8,2); leiturgikos - 1 raz (Hbr I, 14).