DSC02825 (6)

PSYCHOLOGIA ZABURZEŃ 717

Związki między wczesnymi zaburzeniami neurorozwojowymi a podatnością na schizofrenię przekonująco potwierdzają wyniki serii pomysłowych badań prowadzonych przez zespół Elaine Walker (Grimes, Walker, 1994; Walker i in., 1993; 1994). Badacze zgromadzili filmy rodzinne, na których utrwalono trzydzieścioro dwoje dzieci, które później zachorowały na schizofrenię. Wyszkoleni obserwatorzy dokonywali „ślepych” (nie znali bowiem przyszłości dzieci) ocen ekspresji emocjonalnej (Grimes, Walker, 1994) i mimiki (Walker i in., 1993), sprawności motorycznej oraz zaburzeń neuromo-torycznych (Walker i in., 1994) u tych dzieci oraz ich zdrowego (w przyszłości) rodzeństwa. Oceny wypadły zdecydowanie na niekorzyść dzieci, które miały później zachorować. Charakteryzowały się one mniejszą emocjonalnością i sprawnością motoryczną oraz wyższym wskaźnikiem dziwnych, przypominających tiki odruchów, wskazujących na możliwość zaburzeń neuromotorycznych. Innymi słowy dzieci te, w niektórych wypadkach nie mające jeszcze dwóch lat, wykazywały pewne nieprawidłowości behawioralne. Jest więc całkiem możliwe, że cierpiały one na drobne uszkodzenia neurologiczne niewiadomego pochodzenia. Trzeba jednak ponownie przypomnieć, że (1) te drobne, wczesne uszkodzenia prawdopodobnie nie postępują dalej, (2) nie muszą koniecznie prowadzić do schizofrenii oraz (3) prawie na pewno oddziałują niekorzystnie na otoczenie społeczne dziecka, co znowu wskazuje na znaczenie interakcji ze środowiskiem.

INTERPRETACJA DOWODÓW BIOLOGICZNYCH:

MODEL PODATNOŚĆ-STRES

Rola czynników biologicznych w etiologii schizofrenii nie jest dziś kwestionowana. Choć jednak zebrano imponujący materiał, w dalszym ciągu nie wiadomo dokładnie, w jaki sposób czynniki biologiczne — w pojedynkę lub łącznie z innymi — wywołują schizofrenię. Nie wiemy też, które z nich są najważniejsze — ani sumarycznie, ani w poszczególnych przypadkach.

Badania biologiczne, zwłaszcza prowadzone w ostatnich latach, dostarczyły nam bogactwa nowych informacji na temat natury schizofrenii oraz niektórych jej przyczyn. Naszym zdaniem jednak nie rozwiążą one ostatecznie zagadki schizofrenii. Badania biologiczne trzeba uzupełnić systematycznymi badaniami psychospołecznymi oraz społeczno-kulturowymi. Dopiero to da szansę zrozumienia tej choroby, a w konsekwencji -opanowania jej. Nie jest to bynajmniej wniosek zaskakujący; model podatność - stres, który narodził się podczas badań nad schizofrenią, przewiduje dokładnie taki scenariusz (Walker, Diforio, 1997; Zubin, Spring, 1977). Omówimy teraz dowody świadczące o psychospołecznych przyczynach schizofrenii.

CZYNNIKI

PSYCHOSPOŁECZNE

Niektórzy behawioryści (Whitaker, 1992) kwestionują pogląd, jakoby schizofrenia była wywoływana głównie przyczynami natury biologicznej. Tymczasem przeciwstawianie sobie badań biologicznych i psychospołecznych jest niefortunne i szkodliwe (Carson, Sanislow, 1993). Choć często mówi się o współwystępowaniu czynników biologicznych i psychospołecznych w schizofrenii, badania zajmujące się tą relacją należą do rzadkości. Można jedynie mieć nadzieję, że w nadchodzących latach będą one częstsze i oparte na mocniejszych podstawach.

Dobrym przykładem tego typu badań jest wspomniana powyżej analiza filmów rodzinnych, przeprowadzona przez zespół Elaine Walker. Jest bardzo prawdopodobne, że