DSC02839 (4)

PSYCHOLOGIA ZABURZEŃ 731

szazwyczaj w dzieciństwie, nie bawią się normalnie z innymi dziećmi i nie nawiązują bliskich, ciepłych związków z nimi (Sarvis, 1962; Schwartz, 1963; Swanson i in., 1970). Na skutek ich oschłości i rezerwy są niepopularni, a rówieśnicy trzymają się od nich % daleka, co staje się nieprzyjemnym bodźcem. W ten sposób zimny, podejrzliwy człowiek może paść ofiarą rzeczywistej dyskryminacji. Czuje się odrzucony z powodu swojej odmienności, nieakceptowany, skrępowany oraz czujny w towarzystwie innych ludzi (Lemert, 1962).

P- Zaburzenie urojeniowe zazwyczaj rozwija się stopniowo, w miarę jak rzekome porażki czy zdrady wyzwalają skłonność takich ludzi do obwiniania innych. Aby utrzymać pozytywny obraz siebie, poszukują oni „logicznych” przyczyn braku powodzenia w życiu i stają się niezwykle wrażliwi na wszelkie sygnały utwierdzające ich pozytywną samoocenę. Dlaczego nie otrzymali należnego im awansu? Dlaczego otrzymał go ktoś o dużo gorszych kwalifikacjach? Analizują otoczenie, szukają ukrytych znaczeń i zadają pytania. Biorą do siebie zupełnie niewinne wydarzenia i jak detektyw rozglądają się za „dowodami” pasującymi do całościowego obrazu. Kiedy ten obraz nabiera wyrazistości, wynikające z niego zachowania zwiększają prawdopodobieństwo potwierdzenia podejrzeń. Taki rozwój „paranoidalnego postrzegania społecznego” został dobrze opisany przez Rodericka Kramera (1998). Jego graficzny wyraz przedstawiamy na rycinie 12.6.

Stopniowo obraz zaczyna się krystalizować. Proces ten nazywa się zazwyczaj „iluminacją paranoidalną”. Podejrzenia zamieniają się w pewność. Dany człowiek już wie, że został z jakiegoś powodu wybrany, że inni są przeciw niemu, depczą jego prawa, bez skrupułów mu przeszkadzają. W istocie rzeczy broni się przed myślą „coś jest ze mną nie w porządku” za pomocą transformacji obronnej: „oni mnie prześladują”. Ponosi porażki nie z powodu własnych wad czy ułomności, lecz z powodu wrogich działań innych ludzi. On jest po

ETAPY ROZWOJU MYŚLENIA PARANOICZNEGO

Wielu badaczy doszło do wniosku, że najlepiej ujmować paranoję w kategoriach sposobu myślenia. Rozwija się on następującymi etapami:

1.    Podejrzliwość. Dany człowiek nie wierzy w uczciwe pobudki działania innych, boi się, że zostanie wykorzystany, i przez cały czas zachowuje czujność.

2.    Myślenie projekcyjne. Dany człowiek obserwuje działania innych w sposób wybiórczy, utwierdzając się we własnych podejrzeniach i obwiniając innych za swoje porażki.

3.    Wrogość. Reakcją na rzekome zniewagi i prześladowania jest złość, wrogość oraz coraz większa podejrzliwość.

4.    Paranoiczna iluminacja. W tym momencie „wszystko staje się jasne”; jednostka rozumie wreszcie, co się dzieje.

5. Urojenia. Dany człowiek żywi urojenia prześladowcze, w których może znajdować się „ziarno prawdy”, i potrafi przedstawiać je w logiczny, przekonujący sposób; często w następstwie rozwijają się urojenia wielkościowe.

W miarę upływu czasu paranoik może włączać do systemu urojeń kolejne dziedziny życia, kolejnych ludzi oraz wydarzenia, tworząc wyimaginowaną „pseudospoleczność”, której celem jest podejmowanie działań przeciw niemu. Może też pojawić się przekonanie, że cała uwaga ze strony innych ludzi dowodzi jego niezwykłych zdolności i znaczenia, co prowadzi wprost do urojeń wielkościowych.

Źródło: Meissner, 1978; Swanson, Bohnert, Smith, 1970.