DSCF0495

44    EMPATIA    S

odrzucenie niewłaściwych, a następnie wyselekcjonowanie takiej strategii, która stwarza największe możliwości odniesienia sukcesu. Najbardziej prawdopodobne jest to, że jednostka osiągnie sukces, stosując planowanie wyprzedzające, kiedy jest zdolna przewidzieć dwa, trzy lub cztery kolejne ruchy, dokładnie tak jak dobry szachista; Humphrey posługuje się właśnie tym porównaniem. Ze względu na cel tej rozprawy, ważne jest dokładne rozpoznanie istotnego podobieństwa pomiędzy opisywanym przez Humphreya planowaniem wyprzedzającym i zaawansowanym poznawczym procesem przyjmowania ról. Konstrukcja teoretyczna opisywana przez Humphreya jest    ^u

dokładnie tym, co teoretycy empatii określają terminem „przyjmowanie ról”:    P¹

umiejętnością zrozumienia psychologicznego punktu widzenia innej istoty,    d<

z uwzględnieniem jej prawdopodobnych reakcji na wybrany przez nas sposób    ^w

postępowania.    J^e

Jakiego rodzaju dowody mogą zostać przedstawione w celu poparcia poglą-    ⁸¹

dów dotyczących inteligencji społecznej? Fakt, że ludzie posiadają znaczną in-    P¹

teligencję oraz że równocześnie wykazują istotną zdolność przyjmowania ról,    ^z(

zgadza się oczywiście z tego rodzaju ujęciem, ale nie może być uważany za    ¹⁰

dowód potwierdzający słuszność owego ujęcia. Bardziej intrygujący, chociaż    te

nie pozbawiony problemów, jest bogaty pakiet dowodów o anegdotycznym    oł

charakterze, wskazujących na to, że naczelne (z wyłączeniem ludzi) żyjące    dl

w złożonych strukturach społecznych są zdolne do zachowań mocno przypo-    p<

minających opisany wcześniej sposób przyjmowania ról. Nasi najbliżsi krew-    ze

niacy genetyczni, chociaż znacznie słabiej rozwinięci pod względem ogólnego    sc

poziomu inteligencji (Passingham, 1982; Wynn, 1988), dzielą z nami wiele elementów dziedzictwa ewolucyjnego, w tym wysoce podobny sposób organi-    ni

zacji społecznej. Jeżeli okaże się, że posiadają oni umiejętności poznawczego    w

przyjmowania ról, wzmocni to argumenty przemawiające za twierdzeniem, że    ge

wymagania życia społecznego wspierają rozwój inteligencji społecznej, na    ^m

którą składa się między innymi umiejętność przyjmowania ról.    ¹¹⁸

Frans de Waal w wydanej w 1982 roku książce zatytułowanej Polityka    *^e<

szympansów (Chimpanzee Politics) podaje szereg fascynujących przykładów takiego właśnie zachowania. W jednym z nich szympans Yeroen odniósł lekką ranę w pojedynku z rywalem, Nikkim. Przez blisko tydzień po całym wydarzeniu Yeroen utykał w sposób wzbudzający litość, ale tylko wówczas, gdy znajdował się w polu widzenia Nikkiego! Z daleka od jego wzroku Yeroen zachowywał się najzupełniej normalnie. Interpretacja podana przez Fransa deWaal zakłada, że Yeroen grał komedię, rozmyślnie próbując wmówić Nik-kiemu, że został zraniony bardziej, niż się to stało w rzeczywistości. Prawdopodobnie postępował tak, ponieważ w przeszłości przekonał się, że kiedy jest ranny, Nikki traktuje go lepiej.    I