DSCF0461 (2)

1036 empatia

-    Dysforia (dysphoria) - „gniewny" z drażli-wością (irritabilitas), z epizodycznymi wybuchami gniewu i działaniami agresywnymi (typowy dla np. padaczki i chorób organicznych mózgu), charakterystyczne jest tzw. „nietrzyma-nie” afektu (incontinentio affectivae).

-    Apatia (apathia) - zobojętnienie uczuciowe, zanik uczuć wyższych, otępienie uczuciowe; wybiórcze - uczuciowe - w autyzmie i schizofrenii.

-    Chwiejnośó emocjonalna - patologiczna zmienność emocji towarzysząca np. chorobom psychoorganicznym.

-    Ambiwaiencja - (sprzeczność) emocjonalna i lepkość (zaleganie) emocjonalna jest typowa dla schizofrenii.

-    Afekt patologiczny - stan psychotyczny, epizod chorobowy, powstający w wyniku uszkodzenia mózgowia, inaczej stan pomrocz-ny ze zwężeniem pola świadomości, charakteryzujący się nagłym początkiem i reakcją niewspółmierną do bodźca, burzliwym przebiegiem z działaniami agresywnymi (fizycznymi), silnymi objawami wegetatywnymi i krótkotrwa-łością, po czym następuje silne znużenie i nawet całkowita niepamięć wsteczna.

Jolanta Twardowska-Rajewska

Literatura: Bilikiewicz A., Psychiatria, PZWL, Warszawa 1998; Rypins'Clinical Sciences Reviev. E.D. Frohlich, J.B. Lippincott Company, USA - Philadelphia 1993.

EMPATIA (ang. empathy, fr. empathie; niem. Empatie/Einfuhlungsvermógen\ ros. so-czuwstwie/empatija) - określenie wprowadzone w 1897 r. przez Edwarda B. Titchenera na oznaczenie zdolności wczuwania się, emocjonalnego porozumienia z drugim człowiekiem i współodczuwania, będącej podstawą identyfikacji i psychicznego zrozumienia innych.

W psychologii empatia oznacza ujmowanie relacji intencjonalnej w przedmiocie spostrzeganym, którym może być osoba, wspólnota, obiekt materialny, także proces lub jego rezultat. W percepcji dzieła sztuki empatia jest jedną ze składowych kontemplacji przeżywania piękna, natomiast w literaturze przejawia się jako dążenie do identyfikacji z bohaterem lub przeżywania jego losów.

Zdaniem Carla R. Rogersa, empatia to jedna z głównych składowych postawy psychoterapeuty, stwarzająca konieczne i wystarczające warunki skutecznego prowadzenia leczenia; terapeuta posiadający tę zdolność czuje i rozumie to, co pacjent mówi, w taki sam sposób, jak czuje i rozumie to pacjent. Natomiast Theodor Lipps uważał empatię za instrument umożliwiający doświadczanie piękna tkwiącego w przedmiotach. Psychiczne aspekty empatii można podzielić na składowe o charakterze kognitywnym (umiejętność uznania punktu widzenia innych osób, zdolność przyjęcia ich społecznych ról) i afektywnym (wrażliwość emocjonalna, zdolność syntonii, czyli wczuwania się w stany emocjonalne innego człowieka i identyfikacji z jego statusem). Empatia może dotyczyć całej postawy człowieka bądź niektórych jej elementów strukturalnych, dlatego też można wyróżnić empatię emocjonalną, intelektualną i dążeniową.

Zdolność empatii jest pozytywnym czynnikiem rozwoju osobowości, wpływa bowiem na kształtowanie się pozytywnych cech charakteru, takich jak: życzliwość, serdeczność, zainteresowanie sprawami drugiego człowieka, umiejętność nawiązywania poprawnych kontaktów interpersonalnych. Można ją uznać za przejaw inteligencji społecznej jednostki, gdyż łączy się z postawą altruistyczną i prospołeczną, np. Daniel Batson twierdzi, że dopóki doświadczamy empatii wobec osoby potrzebującej pomocy, czyli doświadczamy części jej bólu i cierpienia, dopóty będziemy jej pomagać, nie zważając, czy leży to w naszym interesie, czy też nie, nawet wówczas, gdy koszty przewyższają zyski (hipoteza empatii-altruizmu Batso-na).

Odmianą empatii jest zrozumienie empa-tyczne (ang. empathie understandincj), czyli wrażliwość na cudze uczucia, motywy, postawy lub wartości oraz uświadamianie ich sobie. Rogers uważa, że empatia nie jest stanem, lecz procesem, pisze bowiem: „ów sposób bycia z drugim człowiekiem, nazywany empa-tycznym, ma kilka właściwości. Oznacza więc wejście w prywatny świat czyjejś percepcji i zadomowienie się w nim. Oznacza, że ma się nieustannie wyostrzoną wrażliwość na zmiany znaczeń i odczuć drugiego człowieka, na jego lęk, wściekłość i czułość, zakłopotanie, na