DSCF0538 (2)

Zachowanie prospołeczne: dlaczego ludzie pomagają Innym 467

podjęcie działań pomocnych. Istnieje wiele jednostkowych i sytuacyjnych zmiennych zdolnych tłumić lub wyzwalać rozważane motywacje. Nie potrafilibyśmy wyjaśnić faktu, że/pewni ludzie bardziej od innych sa skłonni do udzielania pomocy, co ogranicza nasze rozważania do sfery motywacji. Musimy wziąć pod uwagę indywidualne przesłanki zachowań prospołecznych, od których zależy, czy pragnienie udzielenia pomocy zostanie zrealizowane. Nie możemy pominąć wpływu sytuacji na prospołeczne zachowania. Byłoby znacznym uproszczeniem, gdybyśmy przypadek Kit-ty Genovese skwitowali stwierdzeniem, że jej sąsiedzi byli egoistycznymi, pozbawionymi serca ludźmi. Czy sytuacja społeczna, której tej nocy stali się uczestnikami, mogła powstrzymać ich jakoś od pośpieszenia na ratunek, nawet jeśli byli przyzwoitymi, troszczącymi się o innych ludźmi? Prawie zawsze proces udzielania pomocy jest uwarunkowany różnorodnymi czynnikami. Na jego przebieg wpływają nie tylko opisane wyżej ludzkie motywacje, ale także indywidualne i sytuacyjne czynniki, których omówienia teraz dokonamy.

Indywidualne przesłanki zachowań prospołecznych: dlaczego niektórzy ludzie bardziej niż Inni są skłonni do pomocy

Różnice indywidualne: osobowość altruistyczna

Gdy w czasie wieczerzy zdał sobie sprawę, że tego dnia nie zrobił nic, aby komuś pomóc, powiedział to chwalebne i godne zapamiętania zdanie: „Przyjaciele, straciłem ten dzień".

— Swetoniusz

Czy po poznaniu przykładów z pierwszych stron tego rozdziału przyszło ci na myśl, że może ludzie, o których wspominaliśmy, mieli odmienne cechy osobowości? Stwierdzenie, że sąsiedzi Kitty Genovese należeli do wyjątkowo bezdusznych, nie przejawiających troski o innych, nasuwa się samo. Natomiast Lenny Skutnik i mężczyzna podający innym rozbitkom linę ratunkową byli ludźmi ulepionymi z innej gliny: pozbawionymi egoizmu, wielkodusznymi, którym nie przemknęłaby przez głowę myśl o zignorowaniu błagań o pomoc. Gdyby ludzie tacy jak oni słyszeli krzyki Kitty Genovese, być może żyłaby ona do dnia dzisiejszego. Z drugiej strony, gdyby sąsiedzi Kitty Genovese stali na brzegu Potomaku w chwili, gdy lina ratunkowa wyśliznęła się z rąk Priscilli Triado, być może pogrążyłaby się ona w wodzie bez szansy na ratunek. Bez trudu można poszukać innych przykładów. Wystarczy z jednej strony wskazać Matkę Teresę z Kalkuty, która poświęciła swe życie na rzecz innych, a z drugiej Saddama Husseina opanowanego szaleństwem destrukcji. Oczywiście pomiędzy tymi skrajnościami, pomiędzy świętością i nikczemnością umiejscowić można większość osób. Psychologowie zajmujący się problemami społecznymi czynią wiele wysiłku, aby wyjaśnić, jak w ciągu jednostkowego żyda rozwija się postawa altruistyczna i w jakim zakresie wpływa ona na zachowanie prospołeczne.

Wpływ nagród i wzorców na gotowość do udzielania pomocy. Psychologowie badający rozwój człowieka odkryli, że zachowanie prospołeczne pojawia się we wczesnym okresie rozwoju. Dzieci często pomagają innym już w wieku osiemnastu miesięcy. Potrafią wtedy brać udział w wypełnianiu domowych obowiązków i uspokajać płaczące niemowlę (Rheingold, 1982; Zahn-Waxler, Radke-Yarrow, King, 1979). Rodzice