DSCN6480 (Kopiowanie)

I

Glossina morsitans    Glossina palpalis

Ryc. 7-121. Dwa gatunki much tse-tsc.

'zyjąi znadpona IWOBteŁ reństw-ję od tyci pa: ocęiątit

sięptwd#

yosasacp®

OKoep^

Ryc. 7-122. Postacie rozwojowe muchy domowej (Musca domestica) (JD).

w l jicang-s**⁵ lizow*?^

. HHSBBBM" ^zwier^^ta- ? przypadkowo także człowieka, sągzy. Ich larwy ^ I” ‘^{W ,nnych}    zwierząt, a mogą się rozwijać także w skórze lub np. oku ludzi,

doprowadzając - w tym ostatnim przypadku - do ślepoty. W Polsce występują: giez owczy (Oeslrus misi, glw bydlęcy (Hypoderma bovis) i giez jelitowy (Gasterophilus intestinalis - ryc. 7-123). Krew zwierząt domowych i człowieka ssą muchówki z rodziny hakowatych, np. bak bydlęcy! Tabanwt bovinus), jujffi.i.ca leszczowa (Haemalopola plwialls), ślepak pospolity (Chrysops caeculiens) i inne. Wymienione gatunki pospolite są w Polsce i być może przenoszą zarazki chorób odzwierzęcych; krew ssą tylko samice. Afrykańskie gatunki ślepaków są wektorami śpiączki. Tę groźną chorobę (porów, rozdz. 7.4.3.1.6.) przede wszystkim przenosi mucha ■ tse-lse (rodzaj Glossina). Wiele gatunków muchy tse-tse zamieszkuje Afrykę: spośród nich Glossina palpalis (porówn. ryc. 7-121) jest najważnieszym przenosiciclcm świdrowca gamhiiskiego (Trypanosoma gambiense), zaś G. morsitans I przenosi dwa inne świdrowce: T. brucei i T. rhodesiense. I Muchy tse-tse określa się mianem poczwarkorodnvch. ponieważ rozwój larw przebiega w organizmie samicy, która rodzi już dojrzale postacie larwalne, niemal natychmiast ptzeobiażające się w poczwarki.

Innym gatunkiem atakującym człowieka jest bolimuszka (Stomoxys calcitrans), dość pospolita także w Polsce. Jej ukłucia są bardzo bolesne i podejrzewa się, że mogą powodować zakażenie trądem, chorobą Heinego-Medina, różnymi chorobami odzwierzęcymi. Bolimuszka swoimi rozmiarami oraz wyglądem bardzo przypomina muchę domow ą (Musca domestica) - ta ostatnia jednak nie kluje człowieka, ponieważ ma aparat gębowy typu ssaco-liżacego. Mucha domowa (ryc. 7-122) składa jaja w nawozie, śmieciach, produktach żywnościowych i tam też rozwijają się larwy; w cieple lata mucha może dawać 4 pokolenia w ciągu miesiąca.

Opisywano przypadki rozwoju larw w ciele człowieka - np. w ranach, w jamie nosowej, zatokach nosa itp; taką inwazję określamy w medycynie mianem muszycy. Największe jednak zagrożenie stanowi mucha domowa jako groźny przenosicie! zarazków chorób przewodu pokarmowego. Muchy żerujące na odchodach przenosić mogą na łapkach lub w przewodzie pokarmowym wirusy ospy i poliomyelitis. bakterie cholery, gruźlicy, duru brzusznego, duru rzekomego i inych salmoneloz, paciorkowce, gronkowce złociste, bakterie i pełzaki czerwonki, a także jaja pasożytniczych robaków. Wybuchające latem epidemie chorób przewodu pokarmowego niemal zawsze związane są z niedostateczną ochroną produktów żywnościowych ptzedmuchami. Niemniej groźne niż mucha domowa, choć znacznie od niej mniej pospolite, są duże. doskonale latające, powszechnie znane gatunki:pluika pospolita (Calliphora yicina). ścierw nica Sigsówka (Sarcophaga carnaria) czy też połyskująca metaliczną zielenią mucha zielona (Lucilla ^:aeu‘^r - ryc. 7-123). Przenoszą one zarazki, a także składają jaja w produktach spożywczych, powodując znaczne szkody gospodarcze. Opisano wiele przypadków rozwoju larw tych much * organizmie człowieka - zwłaszcza u niemowląt, a także np. w ropiejących ranach i wrzodach. $ ciosie II wojny światowej próbowano (zresztą z niezłym skutkiem) wywoływać sztuczną muszycę “ rannych w szpitalach polowych: w warunkach, gdy brakowało środków dezynfekcyjnych 'antybiotyków, larwy plujki umieszczano w gnijących ranach; żerujące owady powodowały czyszczenie rany i ułatwiały jej gojenie. Ze ścierwnicami i muchami domowymi nieraz mylone są, Mobne do nich. liczne gatunki rączyc (rodzina Tachinidae). 7. punktu widzenia człowieka są to W/ytcczne owady, ponieważ ich larwy pasożytują w ciele gąsienic motyli, regulują zatem liczebno'. ''Rodników (np. barczatki sosnówki, brudnicy nieparki i in).