filozofia egzamin8

PI.ATON I ODKRYCIU TBGO (X) POWADŹMY#

292

m

w powiększeniu, dobrze będzie przyjrzeć się jej tam, gdzie znajdy się ona w powiększeniu, po to właśnie, by lepiej zrozumieć ją i gdzie znajduje się w pomniejszeniu. Oto tekst, w którym EjgjJ wyraża tę swoją koncepcję, a który stanowi jeden z głównych klu^ do odczytania całej Politei:

„Więc powiedziałem [...). że zagadnienie, do którego przystępują [tai. rozwiązanie problemów związanych ze sprawiedliwością], jest n*. głupie, ale wymaga bystrego wzroku, jak mi się wydaje. A że my ej. jesteśmy mistrzami pierwszej klasy, więc, mam wrażenie, powiedziałem że lakeśmy przeprowadzali rozważanie tego tematu, jak by ktoś ludziom niezbyt bystrego wzroku kazał z daleka odczytywać małe litery, a potem by dopiero ktoś zauważył, że te same litery są i gdzieś indziej wypisane w większym formacie i na większym polu. Myślę, że wtedy byłoby oczywiście, jak znalazł: odczytać naprzód tamte większe, a potem rozpatrywać te mniejsze, jeżeli są właśnie takie same.

-    Tak jest - powiada Adejmantos. - Ale coś ty w tym rodzaju dojrzał w naszym rozważaniu na temat sprawiedliwości?

-    la ci powiem - odrzekłem. - Sprawiedliwość - zgodzimy się na to-bywa nieraz w jednym człowieku, a bywa i w całym państwie?

-Tak jest-powiada.

-    A czyż państwo nie jest większe od jednego człowieka?

-Większe-powiada.

-    To może i większa sprawiedliwość mieszka w tym, co większe, i łatwiej ją tam rozpoznać. Więc jeżeli chcecie, to naprzód w państwach będziemy szukali, czym ona jest Potem ją tak samo rozpatrzyny i w poszczególnych jednostkach szukając podobieństwa do tego, co większe, w postaci tego, co mniejsze.

-    Wydaje mi się - powiada - że dobrze mówisz.

-    A czy - dodałem - gdybyśmy w myśli oglądali tworzenie się państwa, to byśmy i sprawiedliwość dojrzeli, jak ona się w nim tworzy.

; i niesprawiedliwość?

-    Z pewnością - powiada.

-    Nieprawdaż, kiedy się to tworzy, wtedy łatwiej dojrzeć to, czego

szukamy?

-O wiele.

-    Więc zdaje się, że trzeba próbować iść na wskroś aż do końo^;

Myślę, że to robota nie lada. Ale uważajcie.

_ Uważa się - powicd/ial Adejmant zrób tylko tak a nic inaczej"".

Dlaczego i jak powstaje państwo?

Dlatego, że nikt z nas nie jest «autarkiczny», czyli nie wystarcza sam sobie.¹' Źródłem państwa jest więc nasza potrzeba. Nasze po* tizeby zaś są wielorakie, tak że każdy z nas wymaga już nie tylko jednego czy kilku, ale bardzo wielu innych ludzi, którzy mogliby zaradzić tym potrzebom. Powstają w ten sposób rozmaite zawody, które tylko różni ludzie mogą adekwatnie wykonywać. Każdy bowiem człowiek rodzi się nie we wszystkim podobny do innych, ale 2 różnymi naturalnymi uzdolnieniami i dlatego zdatny do wykonywania różnych prac¹³.

Państwo jednak, oprócz klasy przydzielonej do wykonywania zawodów związanych z życiem w czasie pokoju, mających na celu zaspokojenie istotnych potrzeb życia, potrzebuje także klasy stróżów i wojowników, ponieważ wraz ze wzrostem potrzeb miasto-państwo musi przyłączać nowe terytoria albo też po prostu musi się bronić przed tymi, którzy z podobnych racji chcieliby zagarnąć terytoria należące do niego¹⁴. Otóż aby Stróże państwa ze względu na tę samą, wyżej wyłożoną zasadę mogli dobrze wypełniać swoje zadania, muszą być przede wszystkim obdarzeni stosowną naturą: stróż powinien być jak dobrej rasy pies, obdarzony równocześnie łagodnością i agresywnością; będzie musiał być sprawny i mocny fizycznie, a zapalczywy, mężny i kochający mądrość, jeśli chodzi o duszę¹⁵. Nadto, o ile dla pierwszej z klas obywateli nie było konieczne jakieś specjalne wychowanie, jako że zwyczajne zawody są łatwe do wyuczenia, o tyle dla klasy strażników państwa nieodzowne jest wychowanie bardzo dobrze obmyślane. Kultura (poezja i muzyka) i gimnastyka będą najodpowiedniejszymi środkami wychowania ciała

" frtaw, II, 368 c - 369 b; W. Witwicki. ^I! Por. Państwo, II, 369 b.

^I! Por. Państwo, II, 369 eon.

^M Pw.ftrimw.il, 373 cnn.

" Por. Państwo, U, 375 a nn.