filozofia egzamin9

W drew pi*)** wtófi się * Niemcach ||Ł ^

*w|

August Cmiii (1715*1775), Mann Niblauj Teteni

Iłriiirkł A/rimttklifl* Safur. 177/1) uvhiłnv mwMaii.....    ' fti/. t

— ■ » *    i    ......... |**JCwJ|ą^ljy

adonUaiifaizMch piaujęejchnknjudokrryn - mi    .

popular#'; aaęłł o« szukać nowych dróg dla ostrożnego j

wi ftkwoficm)di. Szli • pojedynkę, me stworzyli szkoły, Najwybii^^⁰ »j^v

l'mhc ikiemMhe kur, 1776), wybitny psycholog, atiiom J pi)V‘fiologn, ofaj Johana Heinrich Lambert (1728-1777; Ntm    J

i matematyk, który miał w filozofii zamierzenia Analogiczne do k,^’ *7?|j% najbliżsi» Niemczech poprzednicy Kanta. Ale reformy filozoficznej kS nie dokonali; dokonał jej Kant.    ' J||<b

ŻYGORYS. Immanuel Kant urodzi) się w r. 1724, zmarł w 1804. |Sj prawdopodobnie pochodzenia szkockiego. Ojciec był rzemieślnikiem. Dhigfo !*|*° ty, miało przebieg niezmiernie prosty, jednolity i jednostajny. Urodził się w Króle*^ \ Im przeżył i zakończył tycie. Wiódł żywot ześrodkowany całkowicie _w czycclikie] t pturtkiej

Dyl filozofem uniwersyteckim, w przeciwieństwie do prawic wszy^j, filozofów XVIII w.,którzy poza uczelniami wytworzyli swe poglądy i poza nimi je ^ On rai uwdzięczal uniwersytetowi podstawy swej wiedzy, zarówno filozoficznej

mitycznej i przyrodniczej. Przeszedł wszystkie szczeble kariery uniwersyteckiej;

one jedynie wałniejm daty zewnętrzne w jego życiorysie. Był -- wszystko to w tym ^ Królewieckim Uniwersytecie - najpierw magistrem, potem doktorem, potem w jW diwnlcm,w 1110 profesorem logiki i metafizyki, potem dziekanem i rektorem. Odkądzo^ profesorem, mógł skupie się u swych pomysłach filozoficznych. Po wielu Ulach ^ pił jako człowiek blisko izesióziesięcioletni, ogłosił jej wyniki w Krytyce czy% ^

Wtt4v ud mu ylawi jego toaułi się szeroko. On zaś w napięciu twórczej energii pisa dno pa dnijins m zasadnicze iak W11% r. starość i zanik sił zmusiły go do opuszczam katedry, ile pisał jeszcze i potem; pracował na polu filozofii aż do ostatniego, 80 roku tyóa.

2y« Kinu nic uMalo«; zbyt pomyślnie dla pracy naukowej: wybijać się muud powoli i wolnie; po tkońctem uniwersytetu przez dziesięć lat musiał utrzymywać się jako nauczyciel prywiany; szczeble akademickie przechodził wolno, przy obsadttm katedr był dwukran* pomijany; przechodziły już łata męskie, gdy zajął stanowisko aka-dawek* i zyski tę więdną zuwUołt,która pozwoliła mu swobodne tyć i pracował, hau pedagogic/w»uomenytac* byk uciąłliwa, wptost przygniatająca twym ogram. Wykładał, zwtusn jako docent, wek godzin dziennie, i nie tylko nauki filozofio*, alt tri matematykę, antropologią i geografię fizyczną. Środowisko, w jakim tył, me dmie mu ładnej podniety Królewiec był małym,kresowym miastem, bez ładnego tycia umyto wrgo. puy tym oddzielonym od trodwok intelektualnych Niemiec przez ziemie pobku i idmym ni siebie. Uniwersytet Królewiecki był drugorzędną uczelnią, która dopiera dzięki Kumowi zyskała rozgłos; tut dane było Kantowi obcować i ludźmi, którzy byliby równilobcboćby zbbteni doń poziomem wayda.I pntmńsiwndo innych, doniosłych wydarzeń w dziejach filozofo.któtt dokonywały się w iwittnycb iroiomsbch umysłowych i w epokięh obfitujących w umysły twórcze - ety so byty hieny w V i VI wieku, ety Londyn początku XVUl w, oj hzyt prtowy XVIU w.-u itfomm filozofii dokonam ?wtwłn przez samotnego człowieka na iJuchej prowincji,

\tt

rj^c pract) i wątłość zdrowia Kani neutralizował niezwyczajnie ,—l^¹'    yfa Było to życic przysłowiowo regularne, systematyczne i do-

./'„itof ^ ograniczenia. Żył sam, nie założył rodziny. Instynktownie ' /jniiych uniwersytetów (do Erlangen, Halle, hy) które rokowały l    nauczycielskiej, ale oderwałyby go od skupienia i spokoju,

j/j P^ iy, liberalny umysł instynktowne unikał śmiałych i liberalnych wy-if^# |₀ narazić władzom czy społeczeństwu i ssrytrącić z systematycznej i^ór* 1794 r. siedemdziesięcioletniego starca spotkało surowe napomnienie /> Lpoglądy religijne). Zorganizował tycie tak, aby je całkowicie wyzyskać

f £    ^ ^ „póiia, te Kant - jakkolwiek wielkie było dokonane przezeń dzieło

^»Tbiście był nudnym pedantem, ujemnym typem niemieckiego bakalarza, y t"^os! _ijla ^ swoją specjalnością Pewną podstawę opinia u miała w potnych ia gdy dawała mu się we znaki starość, i takie działało poczucie wielkości i przekonanie, ii należy podporządkować mu wszystkie inne sprawy Jjff wtnia. W pamięci potomności pozostał na ogół tylko obraz starego Kanta, jjjf** czwarte tycia był człowiekiem innego pokroju: wszechstronnie „<"^F j oczytany, obznajomiony, dzięki książkom, z naukowymi i kulturalnymi iff £_ur0py₍ reagował silnie na sprawy aktualne i zabierał glos w kwestiach ty-Chodzących ogól. Swe wielkie dzieła, ciężkie i schematyczne, pisał w potnym . ^ do lat sześćdziesięciu był raczej eseistą nil filozofem systematycznym. Miał ’^_way| pisarski, nie brakło mu humoru i dowcipu. Nie zasklepiał się w swej V, (echowej, nie stronił od ludzi

[litooiiasi pewne rysy moralne od początku do końca życia charakteryzowały Kania: wszystkim niezwykła dyscyplina wewnętrzna. Surowa, prawie purytańska moralność ^iH by ła niepospolitą siłą woli. Był lygorystą, który wszelkie zagadnienia życiowe gńrywil z punktu widzenia obowiązku. Byl przeciwieństwem „bujnego temperamentu", iberjego - przeciwieństwem „życia z fantazją”. Jego surowy stosunek do życia był stjjiskrawszym przeciwieństwem osiemnastowiecznego

ROZWÓJ. Kant późno doszedł do swych dojrzałych poglądów; byl już niemłodym ofetkliein, gdy powziął myśl o tym, co się zwykło nazywać kantyzmem. Sam dzielił pój rozwój filozoficzny na dwa okresy: przedkrytyczny i krytyczny. Tylko hitli drugiego okresu zapewniły mu to miejsce, jakie zajmuje w dziejach filozofii, ho one dopiero zawierały oryginalną koncepcję filozoficzną. hj Filozofia przedkrytyczna. W okresie tym Kant przeszedł przez szereg fu: I fazie I, do 1762 r., pracował prawie wyłącznie ni polu nauk przyrodniczych. Au te były śmiałe, szukające nowych dróg, nie lękające się hipotez: dotyczy to zwłaszcza tjjwj hipotezy kosmologicznej, którą Kant powziął w tym czasie. Dążnością prac tych hyloeyito przyrodnicze tłumaczenie zjawisk. Ale ubocznie zawierały meuJizyczne speku-hfjeonicśinicrlclności i próbę dowodu istnienia Boga. Jedyne filozoficzne pismo tej epoki ir było samodzielne, szło torem filozofii szkolnej.

Fazę II (1762-1766) znamionuje zwrot ku zagadnieniom humanistycznym i filozoficznym, W treści zaś pism zapowiada się zerwanie ze szkolną metafizyką. Byl to wnlay wynik rozwoju Kanta, który jako matematyk i fizyk, wychowany na Newtonie,