filozofia egzamin7

358 PLATON 1 ODKRYCIE TEGO CD NWAOZM^

wanie». *o znaczy odkrycie tego co nadzmysłowc. umotliwiio noH% po raz pierwszy w dziejach, spojrzenie na to co boskie. zptt. spektywy tego co ponadzmysłowe, i polem każda dojrzała koncepcja tego co boskie czynić będzie lak samo. W rzeczy samej także oj_)fcCi nie zasadniczo uważamy, że z jednej strony wiara w bóstwo równoważna z wiarą w coś ponadzmysłowego, a z drugiej negacji tego co boskie, równa się negacji tego co ponadzmysłowe. Pait^ z tego punktu widzenia. Platon jest bez wątpienia twórcą teołogj, Zachodu w takiej mierze, w jakiej odkrył kategorię (tego co niema. tcrialne), w ramach której można i trzeba myśleć o tym co boskie (Zobaczymy, że późniejsze stanowiska stoików i epikurejczyków którzy przyjmą istnienie bogów materialnych, jawią się jako gmatwanina aporii. tym bardziej rażących właśnie z tego powodu, jj. podejmują na nowo stanowiska i kategorie presokratyczne, które po Platonie i Arystotelesie w żadnym razie nie mogły już zachować swego pierwotnego sensu).

Niemniej jednak trzeba od razu dodać, że chociaż Platon odkrv| nowy poziom tego co ponadzmysłowe i na nim oparł problematykę teologiczną, to jednak podtrzymuje znaną już nam dobrze wizję, która pozostanie stałą cechą całej filozofii greckiej, a według której to co boskie jest w swej strukturze wielorakie.

Dlatego w teologii platońskiej musimy odróżnić nieosobowe *to co boskie» od Boga osobowego. Boski jest cały świat idealny na wszystkich poziomach, a w szczególności boska jest idea Dobra (Jednego); ale nie jest Bogiem-osobą. Tak więc na szczycie hierarchii świata intełigibiłnego znajduje się boski Byt (nieosobowy), ale nie Bóg (osobowy); podobnie boskimi Bytami (nieosobowymi),ale nie Bogami (osobowymi) są idee.

Cechy osobowe, to znaczy właściwe Bogu, ma natomiast Demiurg, który poznaje i chce. On jednak jest niższy od całego świata idei, jako że świata tego nie stwarza, lecz pod względem poznawczym i normatywnym od niego zależy (mimo że znajduje się na szczycie, zaraz po idei Dobra). Widzieliśmy także, że Demiurg nie stwarza nawet zasady materialnej, bo i ona istnieje niezależnie od niego.

Bogami stworzonymi przez Demiurga są także gwiazdy i świat (pojęte jako ożywione i rozumne), a może także niektóre bóstwa,

Rs'W

Mm

myśli platońskiw

359

,j! jiaroitylny polileizm, a klóry Platon zdaje się pod-przy^nai^mnieifl$ się go nie odrzucać w całości _nj_e). Boska jest dusza świata, boskie są dusze gwiazd a do lego trzeba jeszcze doliczyć także demony V^{r 11} i demony pośredniczące, których najbardziej typowym

Mw, .ijj na serio weźmie się pojęcie stworzenia (choćby

' l-jęjilihelleńskiego semikreacjonizmu), to wszystkie inne

ijga strukturalnie od pierwszego Boga, a zatem Platon,

rj, |y||co z daleka, przynajmniej na poziomie wymogów

Z¹"¹ która prowadzi w kierunku jakiejś postaci mono-

bynajmniej na miarę helleńską.

III _vfly,ji sensie niemal jako emblematyczne, w wyżej wska-

-Sacźśl narzucają się znane słowa, które Demiurg (właś-

^ol stwórca* w sensie helleriskim) kieruje do bogów stwory nie w

!#Bogowie, synowie bogów, ja jestem waszym Stwórcą i Ojcem. Co L mnie, jest niezniszczalne, o ile ja sam nie zechcę tego I ani Wszystko wprawdzie, co jest złączone, da się rozłączyć, lecz J^rozłożyć to, co jest doskonale złączone i piękne, to czyn złej istoty, toierai jesteście zrodzeni, dlatego nawet wy nie jesteście nieśmiertelni jai bezwzględnie niezniszczalni: lecz nie będziecie nigdy zniszczeni, ani me będziecie podlegać prawu śmierci, ponieważ macie w mojej woli jipy jeszcze silniejsze i potężniejsze od tych, którymi byliście skrępo* «ui w chwili urodzin. Teraz przyjmijcie moją naukę, którą wam moje im^oĄ Pozostają trzy gatunki śmiertelne, które nie zostały je-jae zrodzone. Jeśli one się nie zrodzą, niebo pozostanie niedokończone, tonie będzie miało w sobie wszystkich gatunków jestestw żywych, pod-powinno je mieć, jeśli ma być w pełni doskonałe. Gdybym ja sam jtffotóli obdarzył życiem, byłyby równe bogom. Aby zatem, z jednej jtmny, były śmiertelne, z drugiej zaś, aby świat był prawdziwym wszech-światem, zabierzcie się wy według waszej natury do tworzenia jestestw jmd, imildtjijc moją potęgę okazaną w waszych urodzinach. Acodo kj idi części, która powinna by nosić to samo imię co nieśmiertelni -Ma jest boską i rządzi tymi spośród nich, którzy chcą iść zawsze za sprawiedliwością i za wami - to ja wam dam jej nasienie i początki. Co do