Hajduk, Pomoc i opieka 7

i interweniowania lub wyręczania. Pomaganie dokoimie sie w relacjach bezpoś*.

postaci pomagania świadczy o wyraźnej presji sytuacji społecznej doświadczanej przez jednostkę, a zaistniałej tu i teraz, na definiowanie zachowań pomocnych przez realizatorów programów badania gotowości do pomagania i ograniczenie.ich do dwóch postaci. Inny powód owej koncentracji to obrona sżczególnie cenionych wartości—zdrowia lub życia—dokonująca się przez interweniowanie pomagających. Także ryzyko utraty zdrowia lub życia przez interweniującego, trudne niekiedy do przewidzenia, nadaje temu rodzajowi pomagania pozycję uprzywilejowaną w empirycznych badaniach gotowości ludzi do pomagania. Do empirycznego badania zachowań pomocnych wybierane jest interweniowanie, bowiem łatwiej dokonywać obserwacji zachowań, kontrolować warunki sprzyjające albo utrudniające podejmowania czynności prospołecznych, gdy takie są oczekiwania przez zagrożonego utratą zdrowia lub życia lub za takie uznaje je pomagający.

Redukcja aspiracji

Udział jednostki w życiu innych przez tworzenie dzieł odpowiada stanowisku J. Kozieleckiego, który uważa, że kultura ułatwia, człowiekowi wykraczanie poza wzory już obecne i tworzenie nowych wzorów, nowych wartości kultury. Owa zdolność tworzenia wartości i wzorów kultury wyznacza znaczenie społeczne jednostki, jej trwałą obecność w życiu innych ludzi lub obecność sezonową. Bezpośrednie kontakty ludzi, trwałe czy względnie trwałe styczności społeczne a także • niekiedy jednowymiarowe styczności społeczne krótkotrwałe w sytuacji zadaniowej np. odbywanie wędrówki turystycznej, udział w wyścigu kolarskim, sprzyja realizacji jednego postulatu etycznego. Stanowi on istotny składnik jednego wzoru człowieka dobrego. Postulat ten domaga się redukcji aspiracji przez jednego partnera, aby drugi partnermogTteż realizować własne aspiracje. Skrajnym przypadkiem takiego zachowania jest zupełna rezygrracj a jeanego partnera z realizacji aspiracji aby drugi mógł realizować własne w pełniejszym wymiarze. Tak może być w rodzinie; ograniczanie aspiracji przez jednego rodzica stanowi warunek konieczny do realizacji aspiracjiprzez drugiego rodzica. Inaczej trzeba postrzegać zachowania pomocne zawodnika, który wspomaga rywala np. w naprawie roweru aby mógł on kontynuować wyścig a może nawet go wygrać. Ryzyko utraty szansy uzyskania sukcesu przez zawodnika wspomagającego rywala przesądza o bardzo korzystaej ocenie jego zachowania przez obserwatorów, sędziów, zawodników, kibiców. Ocena ta znajduje niekiedy potwierdzenie w postaci nagrody fair play. Udzielanie innym pomocy przez redukcję własnych aspiracji dokonuje się w relacjach bezpośrednich jednostek, nie występuje natomiast w relacjach między wielkimi grupami. Takie grupy współzawodniczą ze sobą o sukces ekonomiczny, polityczny, militarny. Współzawodnictwo podejmowane jest właśnie z zamiarem zdystansowania innych, którzy przystępują do współzawodnictwa dobrowolnie lub pod presj ą grupy inicjuj ąćej współzawodnictwo. Pomoc przez rezygnację z realizacji aspiracji lub ograniczenie realizacji własnych aspiracji aby inni mogli realizować własne występuje także w sytuacjach społecznych innych od wymienionych wyżej.

. Członkini grupy Spice Girls ograinięza jedzenie słodyczy a zaoszczędzone pieniądze chce przeznaczyć na pomoc chorym dzieciom.

Nadawcy reklamy telewizyjnej ograniczają czas jej nadawania a zaoszczędzone pieniądze przeznaczają na pomoc osobom chorym.

Realizację omawianej postaci pomagania uznać można za fakt społeczny skutecznie osłabiający przekonanie o tym, że w społeczeństwie o gospodarce rynkowej współzawodniczenie o sukces, opotwierdzanie przewagi jednostki nad innymi jednostkami—pomaganie przez redukcję aspiracji wyklucza organizacja tego społeczeństwa, a stała kontrola publicznych zachowań jednostki przez instytucje jest jedyną gwarancjąładu społecznego i moralnego oraz kierowania jej aktywności na realizację celów społecznie cennych. Nasze rozeznanie problemu wskazuje na to, że programy instytucjonalizowanego kształcenia zupełnie zaniedbują upowszechnianie tej postaci zachowań pomocnych. Różne sytuacje społeczne w szkole mogą kształtować potrzebę lub oczekiwania pomagania uczniom przez rówieśników, którzy pomagając mogą niestety wydłużać czas realizacji własnych aspiracji. Dostrzegają oni też dystans między stanem pożądanym a rzeczywistym stanem położenia oczekujących pomocy i dokonują jednego wyboru — realizują aspiracje własne. Podobne decyzje zapadają w niektórych rodzinach. Siłę motywacyjną ma dążenie do uzyskania autonomii, podmiotowości jednostki realizowane także w grupach o. silnej więzi emocjonalnej zabezpieczającej trwałość grup lub ład moralny w nich.

Dzielenie się dobrami

Rozpowszechniony jest pogląd i stale upowszechniany przez różne instytucje, o szczególnej dobroci tego_człowieka„_ który dzieli się dobrami posiadany-mi. Wszelkie kwestowanie odwołuje się faktycznie do tego postulatu. Podobnie ''Tóżne rodzaje żebrania są sposobem sprawdzania czy ludzie pewnego kręgu kulturowego respektują normę moralną nakazującą dzielenie się posiadanymi dobrami. Powiększanie się obszaru ubóstwa w Polsce sprawia, że w szkole upowszechnia-

19