Hajduk, Pomoc i opieka 5

Podmiot wyznacza dystans psychologiczny przez „generalizacj ę własnych stan- ii

dardów” a reaguje pozytywnie albo negatywnie na zmiany obiektów społecznych fi bliskich psychologicznie, bowiem odnosi do nich te same miary pomyślności, jakie odnosi do siebie. W ten sposób wyraża się „rozciągłość obszaru ja”. Nie jest ona taka sama ii każdego człowieka i nie jest taka sama u tej samej jednostki w jej ;i relacjach z różnymi jednostkami. Poziom standardów pomyślności określa gotowość udzielenia pomocy obiektom o rozpoznanym przez podmiot (jednostkę) dystansie psychologicznym. Poziom standardów pomyślności może ulec zmianie:

• zmiana własnego położenia podmiotu sprawia, że osoby odległe dotychczas od , ja” stają się bliższe, ja”, np. człowiek zdrowy, który ciężko zachorował, uznaje często ciężko chorych za bliższych sobie niż dotychczas sądził (podobieństwo fizyczne i bliskość psychologiczna).

• następuje zmiana poziomu standardów, np. podmiot Uznawał bezrobocie za stan niepożądany, a następnie postrzegą ten stan jako normalny.

J. Reykowski (1986, s. 186) omawia wyniki badań psychologów amerykańskich, które wprowadzająuzupełnienia do wiedzy o wpływie „struktury ja” na zachowanie pomocne jednostki: jej samopoczucia, stopnia zależności osoby korzystającej z pomocy od udzielającej pomocy oraz oceny następstw porażki doznanej przez jednostkę, od której można oczekiwać pomocy innym ludziom. Te wyniki mają także przydatność praktyczną. W wersji skróconej przedstawiamy je korzystając z opracowania J. Reykowskiego.

1. E. Staub (1976) formułuje przypuszczenie: gdy podmiot czuje się lepiej, to stara się o to, aby inni czuli się lepiej a gdy samopoczucie jego ulega pogorszeniu raczej nie reaguje na „dolegliwości” cudze.

2. L. Berkowitz, W. Connor stwierdzili, że sukces wzmaga wysiłek podmiotu przynosząc pożytek osobie zależnej od niego a nie ma wpływu na podejmowanie działalności o skutkach potrzebnych osobie od niego niezależnej (Berkowitz, 1972).

3. Krebs i Bear stwierdzili wzrost zachowań altruistycznych u osób, które poniosły porażkę a skutki jej przyniosły szkodę innym: osoby, które odniosły sukces i przez

. to pomogły innym, wskazują słabszą gotowość altruistyczną (Krebs, 1970, s. 266). Wiedza o „generalizacji własnych standardów” daje podstawy do wniosku, że potrzeby innych ludzi mają tym mniejszy wpływ na zachowanie danej jednostki, im bardziej te osoby są oddalone psychologicznie od jej ,ja”. Standardy własne jednostki, które odnosi ona do własnych sytuacji są też stosowane do oceny sytuacji cudzej. I takie przenoszenie owych standardów może motywować do działania na rzecz dobra innych osób. Ta możliwość osłabia przekonanie, że struktura ,ja” wyzwala działania wyłącznie korzystne dla podmiotu (koncepcja.indywidualistycz- J

na). Są argumenty empiryczne, wzmacniające przekonanie, że:

„...w określonych warunkach korzyść cudza nie jest odróżniona od własnej: dobro cudze staje się celem działalności, a nie środkiem osiągnięcia dobra własnego” (J. Reykowski, 1986, s. 193).

Upowszechniana hipoteza o gotowości do pomagania innym, podobnym do podmiotu pomagającego, ma też inną wersję: im większy dystans psychologiczny podmiotu w stosunku do innego człowieka, tym mniejsze prawdopodobieństwo podejmowania przez podmiot działań przynoszących skutki korzystne dla tego człowieka. Mniejszy dystans psychologiczny ułatwia pojawienie się napięcia emocjonalnego u podmiotu, gdy inny człowiek znajduje się w sytuacji zagrażającej utratą cennego dobra. Wiedza potoczna została wyraźnie zmodyfikowana przez wyniki badań empirycznych: potwierdzają one przypuszczenie, że człowiek może podejmować działania motywowane dobrem cudzym, nie tylko własnym, a gotowości podejmowania takich działań sprzyja mały dystans psychologiczny podmiotu i osoby wymagającej wspomożenia i wsparcia.

4. Internalizacja norm i zachowania prospołeczne

Poszukiwanie uwarunkowań aktywności jednostki w kulturze grupy, prowadzi do ustalania znaczenia norm prawnych, moralnych lub obyczajowych w układzie czynników generujących ową aktywność. Obserwacja zachowań ludzi potwierdza ich różne nastawienie do norm: od pełnej akceptacji norm do ostentacyjnego ich lekceważenia. Nastawienie do norm jest problemem podejmowanym w badaniach psychologów i socjologów. Stabilne warunki życia społecznego sprzyjają internalizacji norm a także ułatwiają wyznaczenie zakresu regulacji zachowań jednostki przez stopień internalizacji norm, które są dokładnie zdefiniowane i trafnie rozpoznawane przez jednostkę|Żakres regulacji zachowań przez system norm, jest rozległy, ulega jednak redukcji, gdy wyróżnimy działanie społeczne i uznamy, że ono jest realizacją normy (Jakubowski, 1998, s. 47). Trzeba przypomnieć definicję normy, normy społecznej i niektóre podziały norm. Przytoczymy definicję normy. Wg Z. Ziembińskiego normy postępowania to:

,,... wyrażenia interpretowane jako wypowiedzi, które określonym podmiotom (adresatom norm) nakazują albo zakazują zachować się w określony sposób w określonych okolicznościach” (1994, s. 32).

| Różne są podziały norm. Badacze procesu internalizacji norm wyodrębniają normy moralne, obyczajowe i faktycznie do nich odnoszą pojęcie internalizacja norm.