1299076124

198 Społeczny wymiar obrzędowości pogrzebowej

W większości przypadków epitafia są napisane w języku polskim, co jest ważne, ponieważ więcej osób przeczyta napisy nagrobne, przystanie obok, pomyśli o zmarłym czy nawet pomodli się za duszę zmarłego. Jest to bardzo ważne dla zachowania pamięci o zmarłym. Ale zdarzają się również w napisy w języku rom-skim, np.:

LOKI PCHUW LAKĘ (Niech ziemia lekką będzie)

DEWEŁ DZ1A KAMDZIA (Bóg tak chciał)

Napisy w języku Romów stanowią element identyfikacji zmarłego jako członka społeczności romskiej. Dla Romów napis ten jest potwierdzeniem przynależności grupowej osoby zmarłej, co w rozmowach przejawia się w wyrażeniu „nasz zmarły”. Ponadto w ten sposób miejsce pochówku zostaje wyróżnione spośród pozostałych i stanowi o wyodrębnieniu skupiska grobów „naszych zmarłych”, czyli zmarłych Romów. Zatem jest to również forma ekspresji tożsamości etnicznej.

Teksty epitaficzne zostają wzmocnione przez zastosowanie fotografii nagrobnej, przedstawiającej zmarłych pochowanych w konkretnych grobach. Wykonuje się je na porcelanie — wtedy są to portrety mające kształt owalny lub bezpośrednio na materiale nagrobka. Te, które wykonuje się w płycie nagrobnej, są dużo większe, mogą to być portrety bądź przedstawienia całych postaci, czasem naturalnej wielkości. Postaciom portretowanym towarzyszą ich atrybuty: chustka, kolczyki, samochód, gitara. Często wykonuje się wizerunki ze scenografią. Na przykład przedstawia się kobietę siedzącą na fotelu, obok którego stoi stolik z wazonem pełnym rozkwitłych róż. Innym przykładem jest wizerunek zmarłego tragicznie małżeństwa: kobieta siedzi w fotelu z wysokim oparciem, natomiast mężczyzna stoi tuż za nią.

Piękny wizerunek z grobowca tragicznie zmarłego małżeństwa. Fot. ze zbiorów A. J. Kowarskiej