424054197

102

JACEK WARCHALA

stała przez zespół językoznawców IFP UJ, pod redakcją Z. Kurzowej, inna publikacja.

Oba zbiory łączy w zasadzie przedmiot badań: język telewizji, (...). Śląskie „Problemy badawcze” przedstawiają „ogólne założenie badawcze języka radia i telewizji” i to różni je zasadniczo od zbioru krakowskiego, w którym zawarto rezultaty pięcioletnich, żmudnych badań języka telewizji. (...)

W jednym i drugim zbiorze czytelnik poszukiwać będzie pewnej koncepcji, (...)” itd. ,itd.

Ten nieco zbyt długi cytat obrazuje zabieg wysoce nieuczciwy, a jednak bezkrytycznie stosowany przez polemistów. Pragnę więc przypomnieć W. Miodunce i A. Ropie, że zbiór śląski ukazał się w 1981 roku, a prace nad nim prowadzone były już w 1979 roku. Obecnie mamy rok 1983 ¹, a zbioru krakowskiego jak nie ma, tak nie ma. Jest chyba nieuczciwością, nie tylko zresztą naukową, porównywać dwie pozycje, z których tylko jedna jest znana i krytykować ją z punktu widzenia osiągnięć bez realnego pokrycia i przemyśleń nie zwerbalizowanych. W dalszym ciągu więc podstawą do jakiejkolwiek dyskusji mogą być jedynie te artykuły ośrodka krakowskiego, które ujrzały światło dzienne (a w odniesieniu do naszego zbioru tylko te, które ujrzały je przed 1981 rokiem). Po tym koniecznym wstępie przejdźmy z kolei do odpowiedzi na zarzuty.

Omówiienie mojego artykułu pt.: „Próba typologii języka telewizji” rozpoczynają autorzy od sprytnego zabiegu retorycznego: od wyolbrzymienia jego roli w całym zbiorze. Przedstawiony zostaje jako główny artykuł zbioru, rzec by można — programowy. W tym oświetleniu jego szkicowość, zaznaczona już w tytule (przypominam: Próba typologii...) świadczy przeciwko niemu. Takie ustawienie pracy pozwala autorom „walić” w nią jak w przysłowiowy bęben z całym zapałem i retorycznym zacięciem. Pierwszy zarzut dotyczy nierzetelności omówienia prac typologicznych dotyczących telewizji i jej języka. W istocie — omówienie jest skrótowe i obejmuje tylko prace najważniejsze, ale też żadnej z najważniejszych prac nie pomija. Przy tym artykuł nie ma charakteru sensu stricto akademickiego, gdzie program autora poprzedzony jest bardzo szczegółowym omówieniem stanu badań z prześledzeniem nie tylko wniosków, ale i rozumowania poszczególnych autorów. Co więcej — żaden z autorów przeze mnie omawianych nie zajmuje się typologią języka w telewizji, lecz typologią programów telewizyjnych. Jednostką dla nich nie jest wypowiedź językowa, lecz program jako całość, tzn. suma wypowiedzi, co powoduje, że moja i ich typologia rozmija się w punkcie zasadniczym, a to przecież sygnalizowałem. To właśnie owo „rozmijanie się” zwolniło mnie od bardzjiej szczegółowych omówień. I myślę, że ani P. Wert, ani S. Kuszewski, ani A. Kumor nie mają o to do mnie pretensji, tak jak nie miał pretensji W. Pisarek, który nasze „Problemy...” recenzował. Bo nieprawdą jest, że odrzucam typologię W. Pisarka bez wyjaśnienia. On sam rozpoczyna swe rozważania od stwierdzenia, że „skonstruowanie takiej typologii programów telewizyjnych, która by mogła służyć różnym celom, jest zadaniem praktycznie niewykonalnym”. Praktyka potwierdza tę myśl. Jakież bowiem ma znaczenie (piszę o tym na s. 34) dla językoznawcy, badającego w warunkach polskich, typologia, która wyróżnia kryterium języka lecz „rozumianego jedynie jako język danej narodowości w obrębie państw wielo-

Tekstu nadesłanego w 1983 redakcja nie mogła opublikować wcześniej. (Red.)