8504862488

Pawłowski Adam (2008), Zadania polskiej polityki językowej w Unii Europejskiej. In: Jacek Warchala, Danuta Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 113-147.

inteligencji¹⁶, a następnie pół wieku komunizmu, który, mimo planowego uprzemysłowienia (Rys.9) i znaczącej rozbudowy szkolnictwa podstawowego i średniego, nie zlikwidował zacofania cywilizacyjnego Polski, natomiast przyczynił się do materialnego zubożenia ludności i masowej emigracji wielu osób z wyższym wykształceniem. Jest znamienne, że wbrew częstym deklaracjom władz Polski Ludowej (1944-1989) na temat edukacyjnej misji państwa socjalistycznego, udział osób z wyższym wykształceniem w strukturze społecznej w latach 1945-1989 rósł bardzo powoli. Nie doszło więc w tym okresie do uzupełnienia strat ludzkich zadanych polskiej inteligencji przez wojnę. Z drugiej strony przyznać należy, że bez rozwiniętego w PRL szkolnictwa podstawowego i średniego szybki wzrost liczby studiujących na uczelniach wyższych, odnotowany w latach dziewięćdziesiątych, nie byłby możliwy.

Rys.9. Udział ludności miejskiej i wiejskiej w społeczeństwie polskim (w procentach)¹⁷

Warto w tym miejscu poświęcić więcej uwagi historii polskich uniwersytetów. Nie tylko dlatego, że ich liczba jest silnie skorelowana z poziomem wykształcenia społeczeństwa, wpływając pośrednio na prestiż języka, ale również po to, by lepiej zrozumieć źródła edukacyjnego zacofania Polski i wielkie wyzwania, jakie w związku z tą sytuacją stały i stoją przed środowiskiem akademickim. Jak zauważa S.S. Nicieja:

(...) w I Rzeczypospolitej, w jednym z największych państw europejskich, obszarowo trzykrotnie większym od dzisiejszego państwa polskiego (...), były tylko trzy uniwersytety: Jagielloński (1364), Wileński (Stefana Batorego, 1579) i Lwowski (Jana Kazimierza,

1661). Dla porównania, w o wiele mniejszych terytorialnie Włoszech było w tym czasie kilkadziesiąt uniwersytetów, a w Polsce, nawet w stołecznej Warszawie, nie było żadnego. (...) Uniwersytet w Warszawie powstał dopiero w czasie zaborów, w 1816 roku, z mianowania cara Rosji Aleksandra I. W II Rzeczypospolitej, w latach 1918-1939, powstały tylko dwa uniwersytety: Katolicki Uniwersytet Lubelski (1918) jako uczelnia prywatna, i Uniwersytet Poznański (1919). Nawet ogromna Łódź i potężna aglomeracja śląska z Katowicami na czele nie dorobiły się utworzenia u siebie uniwersytetu (...). W II RP, obszarowo większej niż obecne państwo polskie, było więc tylko sześć uniwersyte-

¹⁶ Ludność Polski zmniejszyła się na skutek strat wojennych o ponad dziesięć milionów, przy czym odsetek osób z wyższym wykształceniem był w tej grupie wyższy od ich przeciętnego udziału w całej populacji. Przedwojenny poziom ludności osiągnięty został w Polsce dopiero pod koniec lat 60.

¹⁷ Źródło: „Mały Rocznik Statystyczny Polski" 2004: 107.