106096446

Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism 205

cechą tych wieloezlonkowskich rodzin jest wzajemne poszanowanie oraz poczucie wspólnoty, pilnie przestrzegane przez wszystkich. Głową rodzin patriarchalnych jest ojciec, lub starszy brat, który dokonuje podziału pracy, jest „kasjerem” i reprezentuje sprawy rodzinne wobec społeczeństwa i władz państwowych.

Jelena Dopudja pisze o tańcach ludowych okolic Jajce, i to zarówno środowiska mieszczańskiego, jak też i chłopskiego. Tańce te bazują na starych tradycjach i po dziś dzień zachowały swoje cechy narodowa wśród ludności serbskiej oraz chorwackiej. Zabawy ludowe okręgu Jajce są natomiast przedmiotem rozważań Milicy Obradović (s. 83-88). Autorka zaznacza, iż zabawy Serbów i Chorwatów zamieszkałych na tych terenach niewiele się różnią od zabaw ludowych pozostałych terenów’ Bośni i Hercegowiny.

Do najciekawszych prac części drugiej należy artykuł Emilii Comięel, która pisze o tradycyjnych formach rumuńskiej pieśni epickiej. Nawiązuje ona co prawda i do innych gatunków poezji ustnej — utworów obrzędowych i kalendarzowych, lecz główny nacisk kładzie na pieśni epickie, które wykonywane są na weselach, w okresie świąt itp. przez wiejskich grajków, rzadziej zaś przez kobiety. Autorka podaje, że wykonywaniu utworów' ludowych o treści bohaterskiej towarzyszy orkiestra ludowa składająca się ze skrzypiec i kobzy, skrzypiec i bębna, lub dwóch skrzypiec albo też skrzypiec i gitary, bądź też skrzypiec, kobzy, kontrabasu itd. W południowo-zachodniej części kraju natomiast używany jest instrument muzyczny tzw. „faraf’ (rodzaj klarnetu) oraz „ut” (torogoto). Z wypowiedzi Comięel wynika, iż gęśle, znany powszechnie instrument muzyczny w Serbii i Czarnogórze, nie są używane przez rumuńskich śpiewaków ludowych. W rumuńskiej epice ludowej występują inne postacie niż w eposie Słowian południowych. Utw^łory rumuńskie kompozycyjnie są inaczej zbudowane niż utw^Tory Słowian bałkańskich. Jedynie w pieśniach hajduckich Rumunów można znaleźć sporo motywów podobnych do tych, jakie występują u Słowian zadunajskich, w dumach ukraińskich oraz w greckich utworach o „zbójach” i „hajdukach” (armatoli oraz kleftes). Jakkolwiek autorka nie rozpatruje rumuńskich utworów' epickich na tle porównawczym epiki ludowej sąsiednich narodów', jednak i te informacje są cenne dla prac porównawczych, szczególnie dotyczących poezji ustnej Słowian i ich sąsiadów.

Także artykuł Elisabety Moldoveanu-Nestor został poświęcony aspektom charakterystycznym dla rumuńskiej epiki ludowej (s. 203-211). Natomiast Ghizela Suli-teanu pisze o cechach muzycznych znanej ballady rumuńskiej „Mesterul Manole” (s. 213-228).

Cvjetko Rihtman pisze o tradycyjnych sposobach wykonywania pieśni epickich w Bośni i Hercegowinie. Podaje on, że gęśl jest nadal popularnym instumentem na ziemiach tej republiki jugosłowiańskiej i że większość mężczyzn, np. w Glasinek, umie śpiewać pieśni epickie grając na gęśli. W Bośni i Hercegowinie można spotkać także kobiety gęślarki, lecz grają one jedynie w kręgu najbliższych. Z Hercegowiny, jak wiadomo, pochodzi większość utworów epickich zebranych przez Vuka Stef. Karadźicia. Tradycja ta jest tu i nadal żyw^ra. Utwory epickie wykonyw^;ane są zazwyczaj w przededniu świąt lub w zimie, kiedy w jakimś domu zbierają się najbardziej utalentowani śpiewacy i popijając gorzałkę śpiewają grając na gęślach przez całą noc. Na ziemiach Bośni i Hercegowiny pieśń epicką można usłyszeć śpiewaną i przez osoby tańczące. Tym razem jednak bez akompaniamentu gęśli. Rihtman słusznie podkreśla rolę epiki ludowej w życiu ludu. Tak jak w innych regionach Jugosławii i tu funkcja pieśni epickiej jest przede wszystkim wycho-wawcza. Poucza ona młodych o wzorach osobowych, sławi bohaterów' ludowych i jest dla nich inspiratorem do czynów bohaterskich oraz bawi. I tu, jak w' Serbii,