106096447

20<) Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism

Macedonii, Chorwacji i Czarnogórze pieśń epicka nie ma żadnego związku z magią. Autor podaje nuty pieśni epickich i omawia ich melodie.

Pieśniom epickim z okręgu Aleksinac poświęca swój artykuł pracownik naukowy Serbskiej Akademii Nauk, Dragoslav Ant.onijević. Nie przypadkowo wybrał on ten region, leżący w południowej Serbii i obejmujący teren wzdłuż rzeki Morawa okręgów Leskowac i Vranje. Ziemie te z dawnych jeszcze czasów były skupiskiem migracyjnym, przyjeżdżali tu chłopi z Kosowa, ze wschodniej Serbii oraz z Macedonii. W ten sposób następowała wymiana dóbr kultury duchowej między przyjezdnymi a tubylcami. Autor nie nawiązuje jednak do tego zagadnienia, a ogranicza się jedynie do przedstawienia najwybitniejszych żyjących gęślarzy tego regionu i do sposobu wykonywania przez nich utworów epickich. Do archaicznych sposobów wykonania pieśni epickich w tym okręgu Antonijewić zalicza tzw. opowiadanie recitativo. Przeważnie wykonawcami tego typu są starsze kobiety, które kładą główny nacisk na treść utworu.

Antę Nazor z kolei pisze o pieśniach epickich okręgu Poljica, graniczącym ze Splitem, Sinjem i Omiszem (s. 111-124). Poza wspólnymi postaciami epickimi opiewanymi i przez pozostałych Słowian bałkańskich (Królewicz Marko, Chory Dojczin, bohaterowie boju na Kosowym Polu itd.) lud tych terenów opiewa wielu lokalnych bohaterów, którzy wyróżnili się w walkach narodowowyzwoleńczych przeciwko Turkom i są nieznani pozostałym Jugosłowianom. Pieśń epicka była tu śpiewana masowo aż do drugiej wojny światowej. Autor przeprowadził badania terenowe po wojnie i odkrył wielu utalentowanych śpiewaków, którzy znają stare wątki, a układają także nowe utwory. Wśród śpiewaków są również kobiety, które pieśni epickie recytują.

Epice ludowej poszczególnych terenów lub śpiewakom poświęcili swe artykuły Milan Bodiroga (s. 125-129), Milos A. Slijepćević (s. 131-133), Mira Sertić (s. 135-138), akademik Duśan Nedeljković (s. 139-142) oraz Radoslav Medenica (s. 149-160). Ali ja Nametak zaś pisze o interpretacji ludowych pieśni epickich wśród repatriantów z Bośni i Hercegowiny w Turcji (s. 143-147), którzy ze starej ojczyzny przynieśli bogaty repertuar twórczości ludu muzułmańskiego.

Artykuł prof. dra Tvrtki Ćubelicia z Zagrzebia (s. 161-196) porusza ciekawe zagadnienia teoretyczno-metodologiczne. Autor dokonuje analizy sposobu wykonywania pieśni epickich, omawia poczet śpiewaków ludowych, funkcję pieśni epickiej, sprawy poetyki, stylistyki i wersyfikacji oraz instrumenty muzyczne używane przy wykonywaniu epickich tekstów pieśniowych. Jest to jedyna pełna praca dająca w sposób wnikliwy szereg odpowiedzi na nurtujące badaczy zagadnienia.

Problemy serbo-chorwackiej oraz węgierskiej pieśni ludowej są ujęte w pracy Magdaleny Andjelić (s. 229-238). Jest to dość ciekawa problematyka, gdyż kontakty tych ludów datują się od dawna i odbiły się także na ich folklorze.

Ahmed Abdul Muti Higazia z Kairu podaje informacje o bogatych tradycjach epickich Egiptu (s. 239-242), a Tiberiu Alexandru omawia pieśni epickie Egipcjan (s. 243-244).

Z artykułów części trzeciej warto wspomnieć pracę dyrektora Instytutu Folklorystycznego SR Macedonii, Blaże Ristovskiego, który dokonuje klasyfikacji macedońskich pieśni ludowych poświęconych walkom przeciwko ciemiężycielom (s. 251-256). Problem ten był co prawda poruszany przez zbieraczy i badaczy macedońskich ludowych pieśni bohaterskich, lecz zawsze podział ich był niepełny. Ris-tovski dzieli utwory te na trzy zasadnicze grupy tematyczne: 1) pieśni opiewające czyny bohaterskie różnych postaci feudalnych, 2) pieśni hajduckie i 3) rewolucyjne. Te ostatnie z kolei dzieli na pięć podgrup: a) utwory poprzedzające powstanie ilin-