106096450

Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism

jęty zasób materiału opowiadaniowego i wzbogacić go, zbliżyć do życia swego środowiska poprzez twórcze wykorzystanie autentycznych wydarzeń. Kontaminacja następuje zatem na podstawie pokrewieństwa tematycznego. Powstałe w ten sposób utwory, gdy trafią do gustu słuchaczy, są łubiane i pozostają długo w repertuarze w postaci mało zmienianej. Przykładowo autorka przedstawia kontaminacje dwóch tematów: AA 300 i B + 301A.

V. V. Mitrofanova, Bajka ludowa o Jerszy i opowieść rękopiśmienna o Jerszy Jerszowiczu. Artykuł ma na celu ukazanie różnic między literackimi i ustnymi przekazami bajki (w literaturze staroruskiej znane są 4 ujęcia). Przekazy nie zgadzają się, powstają nowe ujęcia o własnych cechach, w których jednak stale widoczny jest związek z opowiadaniem zachowanym w rękopisie. Znane pismo „Lu-bok'\ wychodzące w Rosji od XVII wieku (zawierało teksty i ilustracje), pośredniczyło w kształtowaniu się przekazu ustnego, nie spełniły natomiast tej roli tanie książki dla ludu wydawane w drugiej połowie XIX wieku, w których bajka o Jerszy była wielokrotnie publikowana.

A. I. Lazarev, Bajki w środowisku górniczo-hutniczym Uralu. Autor pisze

0    bajkach z połowy XIX wieku powstałych wśród górników i hutników. Są to tradycyjne bajki ze wsi. Widać w nich wpływ warunków życia codziennego, lecz mimo to istotne cechy typowe dla utworów wiejskich nic zanikły. Wśród nowszych zapisów, m. in. z okresu Rewolucji Październikowej (np. opowiadania o mistrzach górniczych powstałe w oparciu o bajki tradycyjne), wiele reprezentuje samodzielną twórczość opowiadaczy i można je tylko warunkowo zaliczyć do bajek.

Z. I. Vlasova, Badanie poetyki ustnych zamawiań, zajmuje się formułą magiczną zamawiań i zaklęć, które z reguły istnieją jako przekazy ustne, bez wprowadzającej formuły modlitewnej, jak to ma miejsce w przekazach pisanych. Ustne przekazy o treści epickiej zawierają motywy i formuły tradycyjne, tekst bywa zrytmizowany, najczęściej wierszowany. Wskazują one na ścisły związek z innymi rodzajami folkloru, często np. zachowując formę i zwroty pieśni lirycznej, obrazowe zwroty byliny, podobieństwo do zagadki lub przysłowia. Z czasem wiele zaklęć i zamawńań (np. przeciwko urokom i czarom) stało się zwrotami używanym* potocznie lub weszło do folkloru dziecięcego.

D. I. Raskin omawia Przysłowia rosyjskie jako odzwierciedlenie rozwoju ideologii chłopskiej. Autorowi chodzi o ukazanie na przykładzie mądrości zawartej w przysłowiach stopniowo rozwijającej się świadomości społecznej chłopa. Z analizy przejrzanego materiału z wieków XVII-XIX wynika, iż w starych przysłowiach znajduje się jeszcze dość abstrakcyjne przedstawianie ideologii chłopskiej i stosunków społecznych, np. form ucisku feudalnego (bezosobowe przeciwstawianie biednych bogatym). Znaczny rozwój ideologiczny chłopstwa rosyjskiego nastąpił w czasie w^ojen chłopskich w wiekach XVII-XVIII, co znalazło sw^rój wyraz w przysłowiach w XVIII i XIX w., w których widać już wyraźny, często personalnie określony antagonizm między uciskanymi i panami. Artykuł wnosi cenne spostrzeżenia w dziedzinie, którą u nas objął swymi badaniami J. Krzyżanów-ski.

Pozostałą część tomu wypełniają: komunikaty i notatki V. B. Vilinbachova. A. A. Krupp, T. J. Tumilevića, L. N. Gridnevej, M. A. Łobanova, V. V. Mitrofanovej. Z. I. Vlasovej i V. V. Korguzalova na temat badań folklorystycznych; wspomnienia

1    biografie okolicznościowe T. M. Akimovej, A. M. Astachovej, P. N. Berkova. A. V. Pozdnejeva i V. J. Proppa; materiały kronikarskie i recenzje oraz — jak zwykle — wybór najważniejszych pozycji literatury radzieckiej z lat 1966-1969 dokonany stosownie do tematu książki przez wytrawną specjalistkę. M. J. Mele.

Medard Tarko