106096466

Recenzje, przeglądy wydawnictw i czasopism 245

Układ omawianego tomu nie odbiega w zasadzie od poprzednich i składa się z trzech części, tj. działu rozpraw, informacji i recenzji. Dział rozpraw i tym razem nie przynosi prac skoncentrowanych wokół wybranego problemu. Zamieszczone artykuły stanowią przegląd bieżących, indywidualnych zainteresowań etnografów z poszczególnych krajów słowiańskich. Dział ten w omawianym tomie zawiera 12 doniesień naukowcyh opracowanych przez reprezentantów 4 krajów. Najwięcej, bo aż 6 artykułów przygotowali etnografowie czechosłowaccy, po dwa artykuły etnografowie z Jugosławii, Związku Radzieckiego i Bułgarii.

Pierwszy zamieszczony w tomie artykuł: K. Fojtik i O. Skalnikova, Rozważania o teorii etnograficznych badań współczesności nawiązuje do wydanej wcześniej pracy tychże autorów (K teorii etnografie soućasnosti, „Rozprawy Ceskoslovenske Akademie Vćd” 1971, z. 6, ss. 79). Artykuł ten otwiera w „Ethnologia Slavica'* szerszą problematykę teoretyczną nie związaną wyłącznie z krajami słowiańskimi, nie dążąc nawet do pełnego wyeksploatowania słowiańskiej literatury naukowej z omawianego zakresu.

Wyraźnie folklorystyczny charakter mają prace: V. Gaśparikova, Humor słowacki i jego nawiązania międzynarodowe oraz D. Klimova-Rychnova, Badanie tematyki węża w prozie ludowej Słowian, która posługuje się prawie wyłącznie literaturą czechosłowacką i niemiecką. Charakter folklorystyczny ma także, wbrew temu czego można by oczekiwać po tytule, artykuł: Ch. Vakarelski, Z badań nad bułgarską estetyką ludową, który nie opiera się na analizie zdobnictwa ludowego, lecz pieśni ludowych.

Prace: V. P. Samojlović, Architektoniczna i artystyczna specyfikacja ukraińskiego budownictwa ludowego i V. Frolec, Formy zagrody na Morawach i Śląsku poświęcone są problematyce budownictwa ludowego. Ta ostatnia, ze względu na bardzo formalne potraktowanie wszystkich wariantów wzajemnego usytuowania budynków zagrody bez znaczenia ich funkcji (z wyjątkiem domu mieszkalnego), nie daje nawiązań na przykład do wyników Polskiego Atlasu Etnograficznego, gdzie rozróżniono zabudowę czworoboczną obejmującą wszystkie budynki zagrody, od zabudowy czworobocznej z wyłączonym domem mieszkalnym lub z wyłączoną stodołą. Wydaje się, że stworzenie możliwości porównawczych winno obowiązywać w pracach kartograficznych przed innymi próbami interpretacyjnymi.

Artykuły: G. Palikruśeva, Konsekwencje etniczne islamizacji Miaków w Macedonii i R. D. Rakić, Okoliczności i procesy etniczne w osiedlach słowackich w Woj-wodinie (Serbia) zajmują się ogólnymi zagadnieniami procesów etnicznych na wybranych przykładach. Cenną pomocą i umiejscowieniem w ogólnej teorii będzie w przyszłości dla tego rodzaju prac ostatnio wydana książka: J. W. Bromlej, Etnos i etnografia_f Moskwa 1973, ss. 280.

Wbrew^ tytułowi, etnograficzną a nie tylko językową interpretację terminu zagon (licha) daje artykuł: J. Kramafik, Licha, liha.

Najbardziej typowej etnograficznej problematyce obrzędowości poświęcone są prace: J. Komorovsky, Słowiański obrzęd weselny „poslen" i T. Koleva, Relikty inicjacji w Bułgarii, zaś studium recepcji etnograficznych prac Safarika w^? Rosji przedrewolucyjnej L. P. Lapteva, Odgłosy głównych dzieł J. P. Safarika „Starożytności słowiańskie” i „Etnografia słowiańska” w rosyjskim słowianoznawstwie przedrewolucyjnym jest interesującym przyczynkiem z historii etnografii słowiańskiej.

Dział informacji w „Ethnologia Slavica” przynosi dane o powstaniu i rozwoju etnografii w' Chorwacji (V. Belaj), o pracach z zakresu etnografii i folkloru prowadzonych na Uniwersytecie J. E. Purkyniego w Brnie (V. Frolec) oraz na Uniwersytecie w Pradze (K. Dvorak). Ponadto zamieszczono tu informację o realizacji sło-