7648594451

Filozofia pierwszej połowy dziewiętnastego wieku 137

jako niemal państwowa doktryna pruska, apologeci państwa pruskiego korzystali z jego bogactwa, a władze starały się obsadzać katedry uniwersyteckie wyznawcami heglowskiej filozofii”²². Kontynuując rozważania poświęcone recepcji Hegla, Schnadelbach zauważa: „W roku 1857 obraz zmienił się ponownie. W owym czasie, kiedy wygasły już spory między heglistami, Rudolf Haym opublikował swoje dzieło Hegel und seine Zeit, będące powtórnie krytyką Heglowskiej filozofii prawa z liberalnego punktu widzenia, wskutek czego Hegel stał się nagle ideologiem pruskiego konserwatyzmu, a więc tego właśnie kierunku, który latami prześladował jego samego i jego uczniów. [...] Filozofami, którzy w XX wieku chcieli udowodnić bezpośrednią zależność Hitlera od Hegla, byli przede wszystkim autorzy anglosascy, jak John Dewey, co Herbert Marcuse usiłował skorygować już w roku 1941 w swojej książce Reason and Reuolution”²³. Przy okazji bardzo krytycznie wypowiada się Schnadelbach o książkach Karla R. Poppera (1902—1994) Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie oraz Ernsta Topitscha (1919— 2003) Die Sozialphilosophie Hegels ais Heilslehre und Herrschajtsideo-logie, uznając je za „ze wszech miar polemiczne, ale mało kompetentne opisy”²⁴. Z kolei Zbigniew Kuderowicz podkreśla, że przeciwko Hay-mowi w obronie Hegla wystąpił Johann K.F. Rosenkranz²⁶. Nie wolno jednak zapominać, że książka Hayma odegrała niezwykle istotną rolę w rozwoju filozofii po Heglu²⁶.

W 1835 roku ukazała się książka Davida Friedricha Straussa (1808—1874) pod tytułem Das Leben Jesu (Życie Jezusa). W książce tej uznał on za historycznie niewiarygodne prawdy przedstawione w Nowym Testamencie. Z tego powodu Gerhard Lehmann wyraża przekonanie, że Strauss pozostaje w ścisłym związku z Schellingiem. „O ile Schelling filozofię Objawienia, tj. filozofię chrześcijaństwa, rozważał jako dopełnienie filozofii mitologii, o tyle Strauss zdaje się iść odwrotną drogą, skoro "Objawienie* wyjaśnia (auflóst), używając określenia »mit«”²⁷. Strauss uważa, że opowieści biblijne są po prostu mitami. Jednakże zasadnicza różnica między Straussem a Schellingiem

²²    L. K o ł a k o w s k i: Główne nurty marksizmu. Cz. 1: Powstanie. Poznań 2000, s. 101.

²³    H. Schnadelbach: Hegel. Wprowadzenie..., s. 126—127. Zob. H. Marcuse: Rozum i rewolucja. Hegel a powstanie teorii społecznej. Tłum. D. Petsch. Warszawa 1966.

²⁴    H. Schnadelbach: Hegel. Wprowadzenie..., s. 127.

²⁵    Zob. Z. Kuderowicz: Hegel i jego uczniowie..., s. 199—200.

²⁶    Zob. R. Haym: Hegel und seine Zeit. Vorlesungen uber Entstehung und Entwicke-lung, Wesenund Werth der Hegefschen Philosophie. Berlin 1857.

²⁷    G. Lehmann: Geschichte derPhilosophie. Bd. 9: Die Philosophie des neunzehnten Jahrhunderts II. Berlin 1953, s. 34.