7648594477

Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

jednak Kierkegaard mówi o chrześcijaństwie, to można odnieść wrażenie, iż nie chodzi mu o chrześcijaństwo w ogóle, ale o jego postrzeganie przez pryzmat Kościoła duńskiego. Rzecz oczywiście nie w tym, że krytykuje Kościół, ale w tym, że w swej filozofii przedstawia jednostronny obraz religii chrześcijańskiej, zgodnie z którym nieustannie trwa konflikt między wyborem Boga a wyborem świata. Jest to osobliwe rozumienie chrześcijaństwa, u którego podstaw leży konflikt, który nasilił się tak bardzo, iż przed śmiercią Kierkegaard nie pojednał się z Kościołem. Copleston ujmuje to następująco: „Kierkegaard czuł, że obowiązkiem jego jest dawanie świadectwa o naturze prawdziwego chrześcijaństwa i wyprowadzenie większości »chrześcijan« z błędnego mniemania, że są rzeczywiście chrześcijanami"⁸⁸. Nie zmienia to jednak faktu, że otwarte pozostaje pytanie, czy duński myśliciel uchwycił istotę chrześcijaństwa.

Preneokcmtyzm Artura Schopenhauera⁸⁹

Artur Schopenhauer (1788—1860) podziela, podobnie jak Kierkegaard, przekonanie, że religia w dużej mierze pozostaje pod wpływem Hegla. Ocena Kościoła niemieckiego dokonana przez Schopenhauera jest w gruncie rzeczy analogiczna do tej, jaką w odniesieniu do sytuacji w Danii głosił Kierkegaard. Schopenhauer pisze: „Katolicyzm niemiecki lub neokatolicyzm nie jest mianowicie niczym innym niż popularyzacją heglizmu. Podobnie jak tamten nie wyjaśnia on świata— [świat — J.G.) po prostu jest, bez dalszych informacji. Świat dostaje tylko nazwę B o g a, a ludzkość nazwę Chrystus a"⁹⁰. Ocena taka, podobnie jak w przypadku Kierkegaarda, wynika z faktu, że mieli wspólnego „wroga", jakim był bez wątpienia Hegel. Oczywiś-

⁸⁰ F. Copleston: Filozofia współczesna..., s. 148.

⁸⁹    Artur Schopenhauer bardzo często postrzegany jest przez pryzmat jego znajomości filozofii indyjskiej. Rzadko jednak akcentuje się fakt dla niego najistotniejszy, a mianowicie jego krytykę heglizmu i nawiązanie do Kanta. Właśnie ten element stanowi istotę preneokantyzmu Schopenhauera. Zob. na ten temat A. Lorenz: Das Problem der Dinge an sich bei Kant, Schopenhauer und Freud. Wrocław 2004.

⁹⁰    A. Schopenhauer: O filozofii uniwersyteckiej. W: Idem: W poszukiwaniu mądrości życia. Parerga i paralipomena. Tłum. J. Garewicz. Wstęp H. Buczyńska--Garewicz. T. 1. Warszawa 2002, s. 188.