7648594481

1Ó4 Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

fii pokanto wskiej, a większość filozofów uznała je za przejaw Kantow-skiego dogmatyzmu.

Drugą zasługą Kanta jest odkrycie, że sfera moralności nie podlega regułom obowiązującym w sferze zjawisk zmysłowych. Kant ukazuje to —jak wiadomo — w trzeciej antynomii czystego rozumu, którą poświęca zagadnieniu wolności. Rozwiązanie, które w koncepcji Kanta wymaga idealizmu transcendentalnego, opiera się na dualizmie rzeczy samych w sobie i zjawiska. Dzięki wykazaniu, że wolność nie występuje w świecie zjawisk, ale istnieje w świecie rzeczy samych w sobie, Kant może przystąpić do rozwiązania problemu moralności. Schopenhauer natomiast podkreśla, że dla Kanta istotą człowieka jest rozum, sam zaś zauważa, że „rozum i w ogóle władza poznawania jest w człowieku czymś drugorzędnym, częścią zjawiskowości naszej, uwarunkowaną nawet wprost przez organizm; właściwym zaś rdzeniem człowieka, jedynym pierwiastkiem metafizycznym, a wskutek tego niezniszczalnym, jest jego w o l a”¹⁰⁵.

Za trzecią zasługę Kanta uznaje Schopenhauer wykazanie niemożliwości racjonalnej teologii. Zdaniem Jana Garewicza, punkt ten Schopenhauer najmniej wyeksponował, chociaż w filozofii pokantowskiej był bardzo mocno eksploatowany. W nawiązaniu do tego problemu Garewicz stwierdza: „[...] jeśli przyjrzymy się ewolucji zarówno jednostek, jak prądów myślowych w Niemczech w pierwszej połowie XIX w., ujawniają się dwie wyraźne tendencje, nota bene z ostrością wydobyte przez Schopenhauera w pierwszym rozdziale II t. Parerga: tendencja do pojednania filozofii z teologią i tendencja do całkowitej jej emancypacji od wiary. Stary Schleiermacher powrócił do Platona, stary Schle-gel nawrócił się na katolicyzm. Sprawa Boga osobowego stała się osią polemik młodoheglowskich”¹⁰⁶. Kant odrzuca rozważania nowożytno-ści na temat teologii, wychodząc z założenia, że nauka i wiara należą do dwóch odrębnych porządków. W Przedmowie do drugiego wydania swej Krytyki czystego rozumu stwierdza: „Musiałem więc zawiesić wiedzę, ażeby uzyskać miejsce dla wiary”¹⁰⁷. Z tego powodu również Schopenhauer nawiązuje do idei Boga w sensie moralnym, gdyż w systemie Kanta odgrywa ona rolę idei regulatywnej.

^10SA. Schopenhauer: O podstawie moralności. Tłum. Z. Bassakówna. Posłowie M. Waligóra. Kraków 2004, s. 29—30.

¹⁰⁶    J. Garewicz: Schopenhauer..., s. 28—29.

¹⁰⁷    I. Kant: Krytyka czystego rozumu. Tłum. R. Ingarden. T. 1. Warszawa 1957, B XXX. W oryginale czytamy: „Ich mufite also das Wissen aufheben, um zum Glauben Piatz zu bekommen”. Walter Brócker natomiast przytacza ten fragment w następującym brzmieniu: „[...] ich mufite das Wissen einschranken, um den Glauben Platz zu schaf-fen”. W. Brócker: Kant uber Metaphysik und Erfahrung. Frankfurt am Main 1970, s. 9.