7648594483

166 Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

ba spróbować uchwycić jej sens. Staje się on jasny również ze względu na dokonaną radykalną krytykę idealizmu niemieckiego, gdyż z tego powodu punktem wyjścia filozofii Schopenhauera jest Kant. „Schopenhauer — napisze Thomas Langan — wychodzi od tego, od czego powinien wychodzić prawowierny kantysta uznający wyższość transcendentalnego punktu widzenia, rozpatrując najpierw świat taki, jaki jawi się nam, traktując przed-miot jako —jak wykazywał Kant — wyobrażenie (Vor-stellung) świadomości (dosłownie, to, co świadomość postawiła [stellen] przed [vor\ sobą). Świat rozpatrywany fenomenalnie (tzn. tak, jak jawi się mojej świadomości) jest wyobrażeniem (Vorstellung), rozpatrywany noumenalnie (jako rzecz w sobie) jest wolą”¹.

Zanegowanie przez Kanta idei Boga i wykazanie, że moralność jest niezależna od praw przyrody, wiąże Schopenhauer z przekonaniem, że metafizyka jest niezbędna do istnienia etyki. Przy czym —jak zauważa Miodoński — „Jednym z najważniejszych problemów Schopenhaue-rowskiej refleksji filozoficznej jest próba poszukiwania nowej definicji metafizyki”¹¹². Metafizyka jest tym, co Schopenhauera łączy z Kantem, chociaż różni się on w jej rozumieniu od autora Krytyki czystego rozumu. Schopenhauer zresztą — co pozostaje w zgodzie z Kantowskim rozumieniem metafizyki jako naturalnej skłonności — stwierdza, że człowiekowi właściwa jest potrzeba metafizyki, i określa go jako ani-mal metaphysicum^U3. Pojęcie metafizyki w koncepcji Kanta cechuje się — jak wiadomo — wieloznacznością¹¹⁴. Nie miejsce tu na jej przypomnienie, choć oczywiście trzeba podkreślić, że przede wszystkim utożsamia ją Kant z filozofią transcendentalną. Schopenhauer postępuje nieco inaczej, akcentując nie tylko aprioryczny (jak Kant), lecz także aposterioryczny charakter metafizyki: „Przez metafizykę rozumiem każdą wiedzę, która wykracza poza możliwości doświadczenia, a więc poza przyrodę, czyli dane nam zjawiska rzeczy, by wyjaśnić coś, co tamte w takim lub innym sensie warunkuje, albo też mówiąc bardzo popularnie — coś, co tkwi na zapleczu przyrody i ją umożliwia”¹¹⁵. W takim ujęciu metafizyka rozumiana będzie jako wiedza o zasadach przekształcenia rzeczy samej w sobie w rzecz dla nas. A jako taka, ma wiedza charakter wiedzy a posteriori. Dlatego też Schopenhauer uważa, że metafizyka ma być nauką uzasadnioną empirycznie. Wiąże się

1

E. Gilson,T. Langan, A.A. Maurer: Histońafilozofii współczesnej..., s. 68.

¹¹²    L. Miodoński: Wprowadzenie do filozofii Arthura Schopenhauera..., s. 39.

¹¹³    Zob. A. Schopenhauer: Świat jako wola i przedstawienie. T. 2..s. 227.

¹¹⁴    Zob. A.J. Noras: Kant a neokantyzm badeński i marburski. Katowice 2005, s. 44— 57.

¹¹⁵    A. Schopenhauer: Świat jako wola i przedstawienie. T. 2..., s. 233.