7648594535

216 Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

tutywne cechy myślenia pozytywistycznego”¹¹⁸. Tymi cechami są zniesienie w poznaniu różnicy między zjawiskiem a istotą, wiara w jedność metody wiedzy i jedność struktury świata oraz nominalistyczna interpretacja wiedzy jako porządnej rejestracji doświadczenia. I dodaje Kołakowski: „[...] swoistą własnością tej odmiany pozytywizmu jest natomiast biologiczna interpretacja świata ludzkiego i uprawomocnienie filozofii, która nie ma wprawdzie aspirować do metody odrębnej, ale ma zadania rzeczowe własne: budowa uogólniającej syntezy nauk”¹¹⁹. Teza Kołakowskiego z pewnością nie jest zgodna z powszechną oceną filozofii Spencera. Niektórzy bowiem uważają jego filozofię za odmienną od pozytywizmu Comte’a. „Różnice — pisze Leszek Kasprzyk — a nawet diametralnie różne pozycje, występują i w kwestiach metodologicznych, i w rozumieniu stosunku jednostki do społeczeństwa, i wreszcie w kwestiach społecznych”¹²⁰. Karl Vorlander jest przekonany, że Spencerowskie sformułowanie praw rozwoju rzeczywistości znalazło wielu zwolenników oraz że należeli do nich również Karl Marks i Friedrich Engels¹²¹.

Ew piriokrytycyzw

W historii filozofii pozytywistycznej wyróżnia się trzy fazy. Pierwszą fazę stanowiła filozofia Comte’a oraz tych filozofów, którzy do niego bezpośrednio nawiązywali (jak Emile Littre, John Stuart Mili, Claude Bernard i inni), ale także tych, którzy do Comte’a bezpośrednio nie nawiązywali —jak Herbert Spencer. Natomiast około 1880 roku nastąpił zwrot ku kwestiom metodologii nauk i epistemologii genetycznej, przy czym zwrot ten miał zupełnie inny charakter od zwrotu, jakiego dokonali neokantyści. O ile bowiem neokantyzm opierał swą myśl na teorii poznania rozumianej w duchu krytycyzmu, o tyle dla drugiej fazy pozytywizmu — zwanej empiriokrytycyzmem lub empirio-werbalizmem — „charakterystycznajest [...] radykalna destrukcja subiektywności zorganizowanej w »ja«, rezygnacja z podmiotu,

¹¹⁸    Ibidem.

¹¹⁹    Ibidem.

¹²⁰    L. Kasprzyk: Spencer..., s. 25.

¹²¹    Zob. K. Yorlander: Geschichte derPhilosophie. Leipzig 1919, s. 1420—1421.