8857686359

Stosunki rosyjsko-ukrainskie w latach 1991-2002

W polityce wobec WNP Ukraina z powodzeniem stosowała taktykę pełnej obecności swego państwa we wszystkich sprawach wspólnoty, jednocześnie dystansując się od tych decyzji i struktur, które mogły zagrażać jej suwerenności. Na szczycie WNP 30 grudnia 1991 r. w Mińsku - Ukraina zaakceptowała ideę likwidacji Armii Radzieckiej i zapowiedź tworzenia przez państwa WNP własnych narodowych sił zbrojnych. Ale 15 maja 1992 r. Ukraina nie przystąpiła do układu o bezpieczeństwie zbiorowym WNP (Układ Taszkencki) ani do układu o wspólnej ochronie granic. Sprzeciwiła się także utworzeniu na wzór Parlamentu Europejskiego w Strasburgu -zgromadzenia międzyparlamentarnego państw - członków WNP, którego koncepcja została przedstawiona podczas drugiego spotkania przewodniczących parlamentów i rad najwyższych w lutym 1992 r. Zgodnie z zasadą ograniczonego uczestnictwa, Ukraina pozostała w zgromadzeniu międzyparlamentarnym jedynie na prawach "obserwatora".

Już w tych pierwszych posunięciach widoczna jest konsekwencja w działaniach politycznych, które miały utrwalić suwerenność młodego państwa. Ukraina nie tylko nie przystępowała do porozumień Wspólnoty, które uważała za niekorzystne dla siebie i konsekwentnie sprzeciwiała się przekształcaniu WNP w strukturę ponadpaństwową, ale też od 1994 r. zaczęła zdecydowanie unikać wszelkich form współpracy wielostronnej z WNP na korzyść współpracy dwustronnej z republikami należącymi do niej, w tym także z Rosją.

Trzeba podkreślić, że Ukrainie jako jedynemu spośród państw WNP udawało się prowadzić wobec Rosji najbardziej niezależną politykę. Jednocześnie próbowała budować alternatywne politycznie struktury tzw. pas bałtycko-czarnomorski, czemu służyły próby przebudowy Grupy Wyszehradzkiej i "Plan Krawczuka". Ta polityka, która znalazła poparcie innych członków Wspólnoty, doprowadziła, jak pisze Tadeusz A. Olszański, do "porażki linii politycznej Moskwy i uwiądu WNP'".

Tymczasem jednak kolejne ruchy na europejskiej "szachownicy" zaczęły przebiegać pod dyktando Rosji. W drugiej połowie 1993 r. rosyjskie elity polityczne uznały konfederacyjne koncepcje Borysa Jelcyna za polityczną naiwność, zaproponowały powrót do konkurujących ze sobą doktryn: rosyjskiego neoimperializmu i rosyjskiego neoizolacjonizmu. W związku z tym na przełomie 1993/94 nastąpił wzrost rosyjskiej presji na odbudowę "przestrzeni euroazjatyckiej". Znalazło to odzwierciedlenie w nasileniu roszczeń terytorialnych względem Krymu, uzupełnionych następnie żądaniem przejęcia Floty Czarnomorskiej. Niezwykle ostrożna polityka Krawczuka potrafiła skutecznie zapobiegać zaostrzaniu napięć w stosunkach z Rosją, która zamierzała zamienić dyskusje o Krymie w otwarty konflikt zbrojny między Ukrainą a Rosją. W maju 1992 r. Rada Najwyższa Federacji Rosyjskiej przyjęła deklarację o nielegalnym charakterze transferu Półwyspu Krymskiego na rzecz Ukrainy w 1954 r., co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do utraty nie tylko Krymu, ale także i innych wschodnich obwodów, takich jak Ługańsk czy Donieck. Już w lutym 1991 r. Rada Najwyższa Ukrainy wyprzedzając rozwój wydarzeń, zręcznie złagodziła napięcia z Rosją poprzez uznanie autonomicznego statusu