MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Danuta A
obodzińska
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony środowiska
512[05].O1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Małgorzata Konarzewska
mgr in\
. Urszula Wasilewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Danuta A
obodzińska
mgr in\
. Ewa Superczyńska
Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 512[05].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej
i ochrony środowiska, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu kucharz
małej gastronomii.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Prawna ochrona pracy 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Podstawy ergonomii i fizjologii pracy 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracownika 17
5.3.1. Ćwiczenia 17
5.4. Czynniki szkodliwe, uciÄ…\
liwe i niebezpieczne w środowisku pracy.
Choroby zawodowe 20
5.4.1. Ćwiczenia 20
5.5. Åšrodki ochrony indywidualnej 23
5.5.1. Ćwiczenia 23
5.6. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych i pracujących
pod ciśnieniem 25
5.6.1. Ćwiczenia 25
5.7. Ochrona przeciwpo\
arowa 27
5.7.1. Ćwiczenia 27
5.8. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach 29
5.8.1. Ćwiczenia 29
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 33
7. Literatura 47
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie kucharz małej gastronomii.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami
ze szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- ćwiczeń praktycznych.
- tekstu przewodniego,
- pogadanki lub dyskusji dydaktycznej.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, poczÄ…wszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel mo\
e
posłu\
yć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
ró\
nego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano równie\
:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktację zadań,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni nale\
y zwrócić uwagę na przestrzeganie regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikajÄ…cych
z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska poznasz w czasie nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
512[05].O1
Podstawy zawodu
512[05].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej
oraz ochrony środowiska
512[05].O1.02
Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako
z
ródła składników pokarmowych
512[05].O1.03
Prowadzenie gospodarki produktami
\
ywnościowymi
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- przestrzegać regulaminu pracowni,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- posługiwać się technologią informacyjną,
- dokonywać analizy tekstów,
- organizować pracę w zespołach,
- opracowywać wyniki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy,
- posłu\
yć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- rozpoznać z
ródła i czynniki szkodliwe, ucią\
liwe oraz niebezpieczne w środowisku pracy
i określić ich skutki działania,
- zabezpieczyć się przed działaniem czynników szkodliwych i niebezpiecznych
w środowisku pracy,
- zastosować środki ochrony indywidualnej,
- zastosować zasady zapobiegania zagro\
eniom \
ycia i zdrowia pracowników,
- zareagować w przypadku zagro\
enia po\
arowego zgodnie z instrukcjÄ… przeciwpo\
arowÄ…,
- udzielić pierwszej pomocy w stanach zagro\
enia \
ycia i zdrowia,
- zastosować zasady ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & ..& & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Kucharz małej gastronomii 512[05]
Moduł: Podstawy zawodu 512[05].O1
Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony
środowiska 512[05].O1.01
Temat: Prawna ochrona pracy.
Cel ogólny: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić na czy polega system prawny i system organizacyjny pracy w Polsce,
- powiedzieć, kto sprawuje nadzór nad warunkami pracy,
- wyjaśnić jakie są zadania słu\
by bezpieczeństwa i higieny pracy,
- podać jakie obowiązki musi wypełnić pracodawca w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy,
- wyliczyć prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- wiedzieć jakie konsekwencje gro\
ą pracownikowi i pracodawcy za naruszenie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- praca z tekstem,
- dyskusja dydaktyczna.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w parach,
- praca w grupach.
Czas: 3 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura,
- foliogramy,
- rzutnik pisma,
- arkusze papieru formatu A1,
- pisaki kolorowe,
- stanowiska komputerowe z oprogramowaniem, przyłączem internetowym i drukarką.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Nauczyciel prezentuje na foliogramie jak wyglÄ…da system ochrony pracy w Polsce:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- nauczyciel omawia rolę i zadania wszystkich organów nadzoru państwowego
i społecznego nad warunkami pracy,
- korzystajÄ…c z Kodeksu pracy nauczyciel omawia prawa i obowiÄ…zki pracodawcy,
- nauczyciel omawia prawa i obowiązki pracownika zwracając uwagę na konieczność
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (mo\
e nauczyciel lub ktoÅ›
z uczniów zna przykłady nie przestrzegania obowiązków),
- nauczyciel omawia organizację pracy w zakładach pracujących w systemie
jednozmianowym, dwu- i trzyzmianowym oraz w systemie ciągłym.
4. Realizacja tematu:
- nauczyciel dzieli klasÄ™ na dwie du\
e grupy. Ka\
da z tych grup będzie przygotowywała
inne ćwiczenie. Uczniowie pracują w 2 3-osobowych zespołach.
Ćwiczenie 1
Wyszukaj w ró\
nych z
ródłach informacje na temat rodzaju umów o pracę jakie mo\
e
zawrzeć pracodawca z pracownikiem, a następnie przygotuj wzór umowy o pracę na czas
określony.
Wskazówki do realizacji
- nauczyciela omawia sposób wykonania ćwiczenia, wskazuje na mo\
liwość
korzystania z ró\
nych z
ródeł informacji;
- uczniowie w grupach 2 3-osobowych wyszukują z ró\
nych z
ródeł (w tym
równie\
z Internetu) rodzaje umów o pracę, a następnie przygotowują wzór umowy o pracę
na czas określony, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Uczniowie prezentują
opracowane umowy na forum grupy, porównują ze sobą i ustalają, czy spełniają one
wymogi formalne.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj w ró\
nych z
ródłach informacje o tym jakie rodzaje kar gro\
Ä… za naruszenie
przepisów o ochronie pracy.
Wskazówki do realizacji
- nauczyciel omawia sposób wykonania ćwiczenia zwracając uwagę na mo\
liwość
korzystania z Kodeksu pracy, Internetu itp.,
- nauczyciel zleca opracowanie ćwiczenia w grupach 2 3-osobowych.
Uczniowie powinni dokonać podziału kar, a wynik poszukiwań przedstawić graficznie
na arkuszu A4. Opracowane ćwiczenie uczniowie prezentują na forum grupy,
porównują ze sobą i przygotowują ujednolicony tekst do zapisania w zeszycie.
Zakończenie zajęć
Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć wskazując na zaanga\
owanie uczniów
w ich realizację i uzyskane efekty, a szczególnie przydatność opracowanych omów przy
podejmowaniu w przyszłości pracy zawodowej.
Praca domowa
Korzystając z ró\
nych z
ródeł informacji odpowiedz na pytania:
1. Ile razy pracodawca mo\
e zawrzeć z pracownikiem umowę na czas określony?
2. Czy pracodawca mo\
e natychmiast rozstać się z pracownikiem w tzw. trybie
dyscyplinarnym?
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- wypowiedzi uczniów na temat przeprowadzonych zajęć i mo\
liwości wykorzystania
zdobytej wiedzy w przyszłej pracy zawodowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & ..& & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Kucharz małej gastronomii 512[05]
Moduł: Podstawy zawodu 512[05].O1
Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpo\
arowej i ochrony
środowiska 512[05].O1.01
Temat: Åšrodki ochrony indywidualnej.
Cel ogólny: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- zabezpieczyć się przed działaniem czynników szkodliwych i ucią\
liwych
w środowisku pracy,
- zastosować środki ochrony indywidualnej.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- dyskusja kierowana,
- praca z materiałem drukowanym.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w parach.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- materiał z
ródłowy,
- rzutnik pisma,
- foliogramy,
- zestaw multimedialny,
- zdjęcia środków ochrony indywidualnej,
- zdjęcia odzie\
y roboczej i ochronnej dla ró\
nych grup zawodowych ze szczególnym
uwzględnieniem pracy w gastronomii,
- kolorowe mazaki,
- arkusz papieru A1.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. W pokazie multimedialnym nauczyciel prezentuje środki ochrony indywidualnej oraz
wzory odzie\
y ochronnej i roboczej dla ró\
nych grup zawodowych.
4. Realizacja tematu:
- uczniowie indywidualnie zapoznają się z materiałem z Poradnika dla ucznia,
- nauczyciel dzieli klasę na trzy zespoły  jeden zajmie się doborem środków ochrony
indywidualnej i odzie\
y roboczej dla kucharza, drugi dla osoby pracujÄ…cej w
zmywalni naczyń kuchennych, a trzeci dla pomocy kuchennej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- uczniowie graficznie przedstawiajÄ… propozycje odzie\
y roboczej i ochronnej oraz
środków ochrony indywidualnej,
- przedstawiciele ka\
dej z grup prezentują wyniki pracy zespołu. Lider zespołu
wyjaśnia jakimi kryteriami kierował się zespół przy projektowaniu odpowiednich
środków ochrony i ubrań.
Zakończenie zajęć
Nauczyciel ocenia aktywność zespołów metodą obserwacji czynności i zachowania uczniów
i poszczególnych grup podczas wykonywania ćwiczenia. Ocenia prawidłowość i estetykę
wykonania ćwiczenia.
Praca domowa
Utrwalenie opanowanego materiału i przygotowanie się teoretyczne z poradnika i literatury
do tematu dotyczącego doboru środków ochrony indywidualnej.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- wypowiedzi uczniów na temat stopnia trudności zadań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Prawna ochrona pracy
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
grafik organizacji pracy w zakładzie pracującym w ruchu ciągłym w systemie
dwuzmianowym dla zespołu zło\
onego z 10 pracowników.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Uczniom nale\
y udostępnić Kodeks pracy, dostęp do Internetu lub
literatury, w których mogliby znalez
ć informacje na temat organizacji pracy w zakładzie
pracującym w systemie dwuzmianowym w ruchu ciągłym. Proponuje się, aby uczniowie
pracowali w grupach 2 3-osobowych. Efektem pracy powinno być przedstawienie wyników
obserwacji na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać w literaturze sposób organizacji pracy dwuzmianowej w ruchu ciągłym,
3) sporządzić grafik organizacji pracy dla poszczególnych pracowników zgodnie
z przepisami,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze, w tym kolorowe pisaki,
- arkusze papieru A4.
Ćwiczenie 2
Korzystając z ró\
nych z
ródeł informacji ustal, jaką karę powinien zastosować pracodawca
pracownikowi, który trzeci raz w ostatnim miesiącu naruszył wymogi bezpieczeństwa, gdy\

palił papierosy w miejscu niedozwolonym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Uczniom nale\
y
udostępnić Kodeks pracy, dostęp do Internetu lub literatury, w których mogliby znalez
ć
informacje na temat rodzajów kar za naruszenie przepisów o ochronie pracy. Efektem pracy
powinno być pismo informujące pracownika o rodzaju nało\
onej kary.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać w literaturze informacje dotyczące odpowiedzialności pracownika
za naruszenie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) wybrać rodzaj kary stosowny do przewinienia,
4) sporządzić pisemną informację dla pracownika o rodzaju nało\
onej kary,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura,
- Kodeks pracy,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmienne,
- arkusze papieru A4,
- pisaki kolorowe.
Ćwiczenie 3
Zatrudniasz pracownika na czas określony. Korzystając z literatury i Internetu przygotuj
wzór takiej umowy zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Uczniom nale\
y
udostępnić Kodeks pracy i dostęp do Internetu lub literatury, gdzie znajdą informacje na
temat rodzaju umów o pracę. Efektem pracy powinien być gotowy do wypełnienia formularz
umowy o pracę na czas określony.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał,
2) wyszukać w literaturze rodzaje umów o pracę,
3) pobrać odpowiedni formularz,
4) zredagować treść umowy,
5) zaprezentować na forum grupy treść sporządzonego dokumentu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
 poradnik dla ucznia, literatura,
 poradnik prawa pracy, kodeks pracy, itp.,
 komputer z przyłączem do Internetu i drukarką,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
 arkusze papieru formatu A4.
Ćwiczenie 4
Scharakteryzuj organizację pracy w zakładach uzupełniając poni\
sze zdania:
1. Relacje między pracodawcą, a pracownikiem określa & & & & & & & ...................
Zgodnie z art. 22 & & & & & & & & & & & & & & & & & & . stosunek pracy jest to
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. .
2. UmowÄ™ o pracÄ™ mo\
na zawrzeć na czas  & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
& & & & & & & & & & & & & & & & & & ......................................................................
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & . .
3. Liczba godzin pracy określona w kodeksie pracy, wynosi & & & & . godzin dziennie
& & & & . i przeciętnie & & & & ... godzin w pięciodniowym tygodniu pracy. Liczba
dopuszczalnych godzin nadliczbowych nie mo\
e przekroczyć & & & & godzin na dobę
oraz & & & & & godzin w roku kalendarzowym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie. Uczniom
nale\
y udostępnić poradnik dla ucznia i Kodeks pracy, gdzie znajdą informacje potrzebne
do uzupełnienia tekstu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać informacje dotyczące organizacji pracy w zakładzie,
3) uzupełnić podany przez nauczyciela tekst,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- karty do uzupełnienia,
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
- arkusze papieru formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Podstawy ergonomii i fizjologii pracy
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dokładnej obserwacji swojego stanowiska pracy w klasie wylicz
i uzasadnij, jakie znajdujÄ… siÄ™ tam przedmioty ergonomiczne i nieergonomiczne.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Nauczyciel powinien wskazać główne zadania ergonomii, a następnie
podać na foliogramach przykłady przedmiotów, które nie są ergonomiczne. Proponuje się,
aby uczniowie pracowali w parach. Efektem pracy powinno być przedstawienie wyników
obserwacji na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wymienić przedmioty ergonomiczne swojego stanowiska pracy,
3) wskazać przedmioty nie spełniające warunków ergonomicznych,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
- rzutnik pisma,
- foliogramy,
- arkusze papieru formatu A4.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny i udziel odpowiedzi na pytanie  Czy twoje stanowisko pracy w pracowni
gastronomicznej jest stanowiskiem ergonomicznym?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Nauczyciel powinien wskazać główne zadania ergonomii, a następnie
podać zasady obowiązujące przy projektowaniu ergonomicznego stanowiska pracy.
Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Efektem pracy powinno być
przedstawienie wyników obserwacji na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) ocenić, czy stanowisko pracy ucznia jest ergonomiczne,
3) zapisać wnioski na arkuszu papieru A4,
4) wyniki pracy zaprezentować na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
- arkusze papieru formatu A4.
Ćwiczenie 3
PrzenieÅ› du\
e, ciÄ™\
kie przedmioty w wyznaczone miejsce.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na zasady
obowiÄ…zujÄ…ce podczas podnoszenia i przenoszenia ciÄ™\
arów. Nauczyciel wskazuje uczniów,
którzy będą wykonywali ćwiczenie, a pozostali mają oceniać prawidłowość wykonania
ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) przypomnieć zasady obowiązujące przy przenoszeniu cię\
arów,
3) ocenić, czy koledzy prawidłowo przenosili cię\
ary,
4) zapisać wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- przedmioty do przenoszenia,
- zeszyt.
Ćwiczenie 4
Określ, jaki typ zmęczenia (i jego przyczyny) występuje podczas trzymania cię\
kiej
ksiÄ…\
ki na wyciągniętych rękach i podczas zdejmowania i kładzenia tej samej ksią\
ki na
podłogę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Nale\
y wspomnieć o rodzajach pracy, wskazać przykłady pracy
statycznej i dynamicznej, omówić i scharakteryzować typy zmęczenia. Nauczyciel powinien
wskazać dwóch uczniów do wykonania ćwiczenia, a pozostali powinni obserwować który
z nich wyka\
e wcześniej objawy zmęczenia. Efektem obserwacji będą wnioski zapisane
w zeszycie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) przygotować ksią\
ki potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) określić rodzaj pracy wykonywanej przez kolegów,
4) scharakteryzować typ zmęczenia,
5) określić przyczyny zmęczenia,
6) zapisać wnioski w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- grube, ciÄ™\
kie ksiÄ…\
ki,
- materiały piśmiennicze,
- zeszyt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.3. Kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
pracownika
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj warunki pracy uzupełniając poni\
sze zdania:
1. Na ka\
dego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy
powinno przypadać co najmniej & & ..& & & & .. wolnej objętości pomieszczenia oraz
co najmniej & & & & & & . wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez maszyny i inne
wyposa\
enie stanowisk pracy).
2. Pracodawca zatrudniajÄ…cy powy\
ej & & & & & & & & & & .. na jednej zmianie powinien
zapewnić pracownikom pomieszczenie do spo\
ywania posiłków  jadalnię. Obowiązek
ten dotyczy równie\
pracodawców zatrudniających & & & ..............., je\
eli nara\
eni sÄ… na
kontakt ze środkami chemicznymi lub & & & & & & & & & .., materiałami
& & & & & & & & & & .. , albo przy pracach szczególnie & & & & & & ....& & & & &
3. Pracodawca w swoim zakładzie pracy musi zapewnić pomieszczenia higieniczno-sanitarne,
do których zalicza się: ........................& & & & .& & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4. Niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy powoduje: & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
5. Z higienicznego punktu widzenia na prawidłowe oświetlenie stanowiska pracy ma wpływ:
& & ...& & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
6. Na oświetlenie podstawowe składa się: & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....................................................
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Uczniom nale\
y udostępnić poradnik dla ucznia i dostęp do Internetu,
gdzie znajdą informacje potrzebne do uzupełnienia tekstu. Nauczyciel rozdaje uczniom karty
do samodzielnego uzupełnienia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać informacje dotyczące warunków pracy w zakładzie,
3) uzupełnić podany przez nauczyciela tekst,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- karty do uzupełnienia,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
- arkusze papieru formatu A4.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj przykładową odzie\
roboczÄ… dla pracownika magazynu mro\
onek.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Uczniom nale\
y udostępnić dostęp do Internetu lub literatury, gdzie
znajdÄ… informacje na temat pracy w mikroklimacie zimnym. Proponuje siÄ™, aby uczniowie
pracowali w parach. Efektem pracy powinno być przedstawienie wyników pracy na forum
grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać w Internecie przykładową odzie\
roboczÄ… pracownika wykonujÄ…cego pracÄ™
w mikroklimacie zimnym,
3) zaprojektować odzie\
roboczÄ… dla pracownika magazynu,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
-
-
-
- komputer z przyłączem do Internetu,
-
-
-
- arkusz papieru formatu A1,
-
-
-
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki.
-
-
-
Ćwiczenie 3
SporzÄ…dz
wykaz chorób, które uniemo\
liwiają podjęcie pracy w mikroklimacie zimnym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Uczniom nale\
y udostępnić dostęp do Internetu lub literatury, gdzie
znajdą informacje na temat chorób uniemo\
liwiajÄ…cych pracÄ™ w mikroklimacie zimnym.
Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Efektem pracy powinno być
przedstawienie wyników pracy na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać w Internecie informacje dotyczące zatrudniania pracowników w mikroklimacie
zimnym,
3) sporządzić wykaz chorób uniemo\
liwiających podjęcie pracy w mikroklimacie zimnym,
4) sporządzić notatkę w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
-
-
-
- komputer z przyłączem do Internetu,
-
-
-
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
-
-
-
- zeszyt.
-
-
-
Ćwiczenie 4
SporzÄ…dz
wykaz chorób, które uniemo\
liwiają podjęcie pracy w mikroklimacie gorącym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Uczniom nale\
y udostępnić dostęp do Internetu lub literatury, gdzie
znajdą informacje na temat chorób uniemo\
liwiajÄ…cych pracÄ™ w mikroklimacie gorÄ…cym.
Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Efektem pracy powinno być
przedstawienie wyników pracy na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać w Internecie informacje dotyczące zatrudniania pracowników w mikroklimacie
gorÄ…cym,
3) sporządzić wykaz chorób uniemo\
liwiających podjęcie pracy w mikroklimacie gorącym,
4) sporządzić notatkę w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
-
-
-
- komputer z przyłączem do Internetu,
-
-
-
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
-
-
-
- zeszyt.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.4. Czynniki szkodliwe, uciÄ…\
liwe i niebezpieczne w środowisku
pracy. Choroby zawodowe
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z ró\
nych z
ródeł informacji wska\
czynniki szkodliwe, uciÄ…\
liwe
i niebezpieczne, występujące w zakładach gastronomicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
realizacji ćwiczenia. Głównym celem ćwiczenia jest nabycie umiejętności rozpoznawania
czynników szkodliwych, ucią\
liwych i niebezpiecznych w środowisku pracy. Proponuje się,
aby uczniowie pracowali w parach. Efektem pracy powinno być przedstawienie wyników
pracy na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wymienić czynniki szkodliwe występujące w zakładach gastronomicznych,
3) wymienić czynniki ucią\
liwe i niebezpieczne występujące w gastronomii,
4) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A4.
Ćwiczenie 2
Uzupełnij tabelę wpisując rodzaje czynników, które powodują zagro\
enia przy obsłudze
podanych urządzeń oraz podaj sposoby ograniczenia lub likwidacji wpływu tych czynników
na człowieka.
Arkusz do wypełnienia w grupach
Metoda ograniczenia
UrzÄ…dzenie Rodzaj czynnika
lub likwidacji tych czynników
Elektryczna maszynka
do krojenia  krajalnica
Kocioł warzelny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
realizacji ćwiczenia. Nauczyciel rozdaje uczniom arkusz do wypełnienia na lekcji. Głównym
celem ćwiczenia jest nabycie umiejętności rozpoznawania czynników szkodliwych,
uciÄ…\
liwych i niebezpiecznych w środowisku pracy. Proponuje się, aby uczniowie pracowali
w parach. Efektem pracy powinno być uzupełnienie tabeli i przedstawienie prac na forum
grupy. W oparciu o uzyskane wyniki nale\
y przedyskutować metody likwidacji lub sposoby
ograniczenie działania czynników szkodliwych, ucią\
liwych i niebezpiecznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wypełnić arkusz podany przez nauczyciela,
3) wyniki pracy przedstawić na forum grupy,
4) dokonać analizy uzyskanych wyników,
5) sporządzić notatkę w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusz przygotowany przez nauczyciela,
- zeszyt.
Ćwiczenie 3
Korzystając z ró\
nych z
ródeł informacji podaj przynajmniej 3 choroby zawodowe, które
mogą być spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących
w zakładach gastronomicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Głównym celem ćwiczenia jest nabycie umiejętności posługiwania się
przepisami prawa dotyczącymi stwierdzania chorób zawodowych. Proponuje się, aby
uczniowie pracowali w parach i korzystali z ró\
nych z
ródeł informacji (poradnik dla ucznia,
Internet). Efektem pracy powinien być wykaz chorób i zaprezentowanie go na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wypisać najczęściej występujące choroby zawodowe występujące w zakładach
gastronomicznych,
3) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- arkusze papieru formatu A4,
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.5. Åšrodki ochrony indywidualnej
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj odzie\
ochronną i roboczą dla pracownika zajmującego się rozbiorem mięsa
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Nauczyciel prezentuje na foliogramach przykładowe wzory odzie\
y
roboczej i ochronnej dla ró\
nych grup zawodowych. Głównym celem ćwiczenia jest nabycie
umiejętności zastosowania środków ochrony indywidualnej, odzie\
y roboczej i ochronnej do
określonej pracy. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Efektem pracy powinien
być gotowy projekt zaprezentowany na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) określić, na jakie zagro\
enia i urazy nara\
ony jest pracownik pracujÄ…cy w masarni,
3) odszukać np. w Internecie jakie środki ochrony indywidualnej oraz jaka odzie\
ochronna
i robocza stosowana jest przy rozbiorze mięsa,
4) naszkicować na papierze strój pracownika,
5) przedstawić swoją pracę na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- pokaz z objaśnieniem,
- praca z tekstem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z dostępem do Internetu,
- arkusze papieru formatu A4,
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki.
Ćwiczenie 2
Połącz piktogramy przedstawiające znaki graficzne ubrań ochronnych z ich opisem.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. W tym celu nauczyciel powiela na arkuszu A4 znaki graficzne ubrań
ochronnych wraz z ich opisem. Po ich wycięciu z arkusza uczniowie łączą piktogramy
z odpowiadającym im opisem i wklejają je na kartce A4. Głównym celem ćwiczenia jest
nabycie umiejętności rozró\
niania znaków graficznych na ubraniach ochronnych.
Proponuje się, aby uczniowie pracowali pojedynczo. Efektem pracy powinno być
sprawdzenie poprawności wykonania zadania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) połączyć znaki graficzne z ich opisem,
4) przykleić piktogramy i ich opis na kartce A4,
6) przedstawić swoją pracę na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- pokaz z objaśnieniem,
- praca z tekstem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- przykłady piktogramów,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- arkusze papieru formatu A4,
- klej w sztyfcie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.6. Bezpieczeństwo pracy przy urządzeniach elektrycznych
i pracujących pod ciśnieniem
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z ró\
nych z
ródeł informacji opracuj graficznie przykładowe środki ochrony
przeciwpora\
eniowej przy bezpośrednim dotyku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Nauczyciel dzieli klasę na kilka zespołów, a zespół wybiera swojego
lidera. Zespoły graficznie opracowują przykładowe środki ochrony przeciwpora\
eniowej przy
bezpośrednim dotyku. Głównym celem ćwiczenia jest nabycie umiejętności zapobiegania
zagro\
eniom \
ycia i zdrowia pracowników. Po wykonaniu zadania wyznaczeni liderzy grup
dokonajÄ… prezentacji opracowanej ochrony na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) opracować graficznie środki ochrony przeciwpora\
eniowej,
3) przedstawić projekt na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- pokaz z objaśnieniem,
- instrukta\
,
- praca z tekstem,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe pisaki.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj bezpieczeństwo pracy w gastronomii przy urządzeniach elektrycznych
i ciśnieniowych uzupełniając poni\
sze zdania:
1. Pora\
enia i oparzenia prądem elektrycznym mogą być spowodowane: & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & & ...
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
2. Aby nie dopuścić do powstania niebezpieczeństwa pora\
enia & & & & & & & &
& & & & & w gastronomii, stosuje siÄ™ dodatkowe zabezpieczenie u\
ytkowników przed
napięciem dotykowym, czyli & & & & .. i & & & & & & . Zerowanie polega na
połączeniu zerowego przewodu zasilającego urządzenie elektryczne
z ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & . . Uziemianie zaś to połączenie korpusu
urzÄ…dzenia elektrycznego lub maszyny z & & & & . za pomocÄ… & & & & & & & &
przewodników prądu.
3. Zagro\
enie w gastronomii mogą stwarzać te\
& & & & & & . kotły warzelne. Bezpieczne
warunki eksploatacyjne uzyskuje się wówczas, gdy zbiornik kotła warzelnego jest
wypełniony do & & objętości, a ciśnienie w przestrzeni parowo-wodnej kotła wynosi
& & & & . Pokrywa w czasie pracy powinna być & & & & & & & & & & & , a kocioł
usytuowany w taki sposób, aby strumień pary przy otwieraniu nie & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .... .
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Nauczyciel omawia sposoby zapobiegania pora\
eniom prÄ…dem
elektrycznym, ze szczególnym uwzględnieniem prac związanych z gastronomią, a uczniowie
dostają arkusz do uzupełnienia. Głównym celem ćwiczenia jest nabycie umiejętności
przeciwdziałania pora\
eniom prÄ…dem. Proponuje siÄ™, aby uczniowie pracowali indywidualnie.
Po zakończeniu pracy nauczyciel sprawdza poprawność wykonania zadania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) wyszukać informacje dotyczące bezpieczeństwa pracy przy urządzeniach elektrycznych
i ciśnieniowych w gastronomii,
3) uzupełnić podany przez nauczyciela tekst,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura,
- karty do uzupełnienia,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- przybory do pisania, w tym kolorowe pisaki,
- arkusze papieru formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
5.7. Ochrona przeciwpo\
arowa
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Połącz w pary piktogramy przedstawiające znaki bezpieczeństwa po\
arowego
z odpowiadajÄ…cym im opisem.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Na foliogramach pokazuje on przykładowe znaki bezpieczeństwa
przeciwpo\
arowego i ich opis. Celem zadania jest opanowanie umiejętności rozró\
niania
znaków graficznych ochrony przeciwpo\
arowej. Proponuje siÄ™, aby uczniowie pracowali
pojedynczo. Nauczyciel rozdaje uczniom piktogramy znaków bezpieczeństwa po\
arowego
i opisy tych znaków. Uczniowie łączą w pary piktogramy z odpowiadającym im opisem
i przyklejają na arkuszu A4. Efektem pracy powinno być zaprezentowanie arkuszy na forum
grupy i ocena poprawności wykonania zadania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) przygotować stanowisko pracy,
3) połączyć znaki graficzne z ich opisem,
4) przykleić piktogramy i ich opisy na arkuszu papieru formatu A4,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- pokaz z objaśnieniem,
- instrukta\
,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- piktogramy,
- opisy do piktogramów,
- arkusz papieru A4,
- klej w sztyfcie.
Ćwiczenie 2
Wska\
na planie budynku szkoły drogę ewakuacji uczniów z określonego miejsca
w szkole.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest zastosowanie procedur zapobiegania
zagro\
eniom zdrowia i \
ycia pracowników. Nauczyciel przekazuje uczniom gotowe plany
budynku i zwraca uwagę na oznakowanie dróg ewakuacyjnych. Proponuje się, aby uczniowie
pracujÄ…c w kilkuosobowych grupach wskazali drogÄ™ ewakuacji z wyznaczonego miejsca
w budynku. Nauczyciel ocenia poprawność wykonania zadania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) odszukać w Internecie znaki ewakuacyjne,
3) wyznaczyć drogę ewakuacji na planie budynku szkoły.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- instrukta\
,
- ćwiczenia praktyczne,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- plan szkoły,
- kolorowe pisaki.
Ćwiczenie 3
Wska\
na planie budynku szkoły rozmieszczenie urządzeń przeciwpo\
arowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest zastosowanie procedur zapobiegania
zagro\
eniom zdrowia i \
ycia pracowników. Nauczyciel przekazuje uczniom plany budynku
i zwraca uwagę na oznakowanie urządzeń przeciwpo\
arowych. Proponuje siÄ™, aby uczniowie
pracując w kilkuosobowych grupach wskazali rozmieszczenie urządzeń przeciwpo\
arowych
na planie budynku. Uczniowie omawiają sposób wykonania zadania, a nauczyciel ocenia
poprawność jego wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) odszukać w Internecie znaki bezpieczeństwa ochrony przeciwpo\
arowej,
3) wskazać na planie szkoły rozmieszczenie urządzeń przeciwpo\
arowych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- instrukta\
,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- plan szkoły,
- kolorowe pisaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5.8. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj masa\
serca.
Uwaga! Nigdy nie wolno uczyć się masa\
u serca na ludziach
Ćwiczenie wykonuje ka\
dy uczeń na fantomie symulującym ratowanego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest wykonanie masa\
u serca zgodnie
z obowiązującymi zasadami. Ćwiczenie wykonuje ka\
dy uczeń na fantomie symulującym
ratowanego, a nauczyciel ocenia poprawność wykonania zadania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uło\
yć poszkodowanego na wznak, na twardym podło\
u,
2) uklęknąć przodem obok poszkodowanego,
3) znalez
ć punkt, w którym \
ebra Å‚Ä…czÄ… siÄ™ z mostkiem,
4) uło\
yć nadgarstek jednej ręki na mostku,
5) drugi nadgarstek uło\
yć na pierwszym i odgiąć do góry splecione palce rąk, by nie
uciskać \
eber,
6) wyprostować ręce w łokciach i ustawić je pionowo nad klatką piersiową ratowanego,
7) nacisnąć mostek z taką siłą, by ugiął się o około 4 5 cm,
8) zwolnić ucisk nie odrywając rąk od poszkodowanego,
9) powtarzać uciskanie i zwalnianie w tempie 100 razy na minutę,
10) zmienić ćwiczącego po 2 minutach.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- fantom.
Ćwiczenie 2
Wykonaj sztuczne oddychanie metodÄ… usta-usta.
Uwaga! Nigdy nie wolno uczyć się sztucznego oddychania na ludziach
Ćwiczenie wykonuje ka\
dy uczeń na fantomie symulującym ratowanego.
Dla zachowania higieny nale\
y stosować jednorazowe maseczki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest wykonanie sztucznego oddychania na fantomie
zgodnie z obowiązującymi procedurami. Ćwiczenie wykonuje ka\
dy uczeń na fantomie
symulującym ratowanego, a nauczyciel ocenia poprawność wykonania zadania. Dla
zachowania higieny nale\
y stosować jednorazowe maseczki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uklęknąć obok głowy poszkodowanego,
2) udro\
nić drogi oddechowe,
3) zacisnąć otwory nosowe kciukiem i palcem wskazującym ręki le\
Ä…cej na czole,
4) wykonać normalny wdech, własnymi ustami objąć szczelnie usta poszkodowanego,
5) wdmuchiwać powietrze wydechowe do ust poszkodowanego w czasie ok. 1 sek.
jednocześnie sprawdzając skuteczność przez obserwację ruchów klatki piersiowej,
6) po zakończeniu wdmuchiwania powietrza oddalić usta od ust ratowanego (dokonując
własnego wdechu),
7) obserwować klatkę piersiową z równoległą obserwacją powietrza wydechowego
w okolicy ust i nosa ratowanego,
8) sztuczne oddychanie prowadzić z częstością 8 oddechów na minutę; objętość
wdmuchiwanego powietrza 500 600 ml.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- fantom.
Ćwiczenie 3
Wykonaj masa\
serca i sztuczne oddychanie.
Uwaga! Nigdy nie wolno uczyć się masa\
u serca i sztucznego oddychania na ludziach
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest wykonanie sztucznego oddychania i masa\
u
serca na fantomie zgodnie z obowiązującymi procedurami. Ćwiczenie wykonuje ka\
dy uczeń
na fantomie symulującym ratowanego, a nauczyciel ocenia poprawność wykonania zadania.
Dla zachowania higieny nale\
y stosować jednorazowe maseczki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uło\
yć poszkodowanego na plecach na twardym podło\
u,
2) odsłonić klatkę piersiową (mostek) i uklęknąć obok poszkodowanego,
3) uło\
yć nadgarstek jednej dłoni na środku mostka poszkodowanego,
4) uło\
yć na ręce uciskającej drugą rękę, spleść palce obu dłoni,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5) upewnić się, \
e nie będzie wywierany ucisk na \
ebra poszkodowanego,
6) nie uciskać nadbrzusza ani dolnej części mostka,
7) wywierać rytmiczne uciski całym cię\
arem ciała, kierunek ucisku prostopadle w dół,
kończyny górne wyprostowane w łokciach, siła ucisku tak dobrana aby mostek uginał się
na głębokość 4 do 5 cm, faza ucisku i faza zwolnienia ucisku (bez odrywania rąk
od mostka) w stosunku czasowym 1:1, rytm uciśnięć 100 /minutę,
8) po wykonaniu 30 uciśnięć mostka wykonać 2 sztuczne oddechy,
9) sztuczne oddychanie i pośredni masa\
serca wykonywać naprzemiennie do czasu powrotu
samoistnych czynności \
yciowych lub do momentu przybycia pomocy. (Częste zmiany
ratowników pozwalają na uniknięcie przemęczenia).
Osoba kończy ćwiczenie po wykonaniu co najmniej 3 cykli po 30 uciśnięć
i 2 wdmuchnięcia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- fantom.
Ćwiczenie 4
Ułó\
poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej ( bezpiecznej ).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest uło\
enie poszkodowanego w pozycji bocznej
(bezpiecznej). Ćwiczenie wykonuje kolejno ka\
dy członek grupy na innym uczniu,
a nauczyciel ocenia poprawność wykonania zadania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zdjąć poszkodowanemu okulary,
2) uklęknąć obok poszkodowanego i upewnić się czy obie jego kończyny dolne są
wyprostowane,
3) kończynę górną od strony ratownika uło\
yć pod kątem prostym w stosunku do ciała,
a nastÄ™pnie zgiąć w Å‚okciu pod kÄ…tem 90° ; dÅ‚oÅ„ powinna być skierowana ku górze,
4) przeło\
yć dalsze ramię poszkodowanego w poprzek klatki piersiowej, a grzbiet dłoni
przytrzymać na bli\
szym policzku,
5) drugą ręką uchwycić dalszą kończynę dolną ratowanego tu\
pod kolanem od zewnÄ…trz
i podciągnąć ku górze nie odrywając stopy od podło\
a,
6) trzymając nadal dłoń poszkodowanego przy policzku energicznie nacisnąć na zgięte
kolano tak by poszkodowany obrócił się na bok w kierunku ratownika,
7) ustawić kończynę dolną znajdującą się u góry tak, by była zgięta w stawie biodrowym
i kolanowym pod kÄ…tem 90°,
8) odgiąć głowę ratowanego do tyłu, by upewnić się, \
e drogi oddechowe sÄ… dro\
ne,
9) gdy jest to konieczne, uło\
yć rękę ratowanego pod policzkiem tak, by utrzymać głowę
w odchyleniu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
10) regularnie sprawdzać stan poszkodowanego,
11) odwrócić poszkodowanego na drugi bok, gdy zachodzi konieczność pozostawienia go
w pozycji bezpiecznej powy\
ej 30 min.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- fantom.
Ćwiczenie 5
Udziel pierwszej pomocy przy omdleniu.
Kilka osób prowadzi rozmowę, gdy nagle jeden członek grupy nagle i upada na podłogę.
Ćwiczenie polega na znalezieniu przyczyny upadku i udzieleniu pierwszej pomocy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
wykonania ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest udzielenie pierwszej pomocy przy omdleniu.
Proponuje się wykonanie ćwiczenia w dwóch grupach. Wyznaczona przez nauczyciela jedna
osoba z grupy  upada nagle na podłogę. Ćwiczenie polega na znalezieniu przyczyny upadku
i udzieleniu pierwszej pomocy. Efektem pracy powinno być wskazanie, który z zespołów
udzielił prawidłowo pierwszej pomocy poszkodowanemu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i literatury,
2) sprawdzić, czy u poszkodowanego nastąpiła bladość skóry,
3) sprawdzić, czy na całym ciele wystąpił zimny pot,
4) skontrolować podstawowe czynności \
yciowe,
5) zapewnić poszkodowanemu dostęp świe\
ego powietrza,
6) rozluz
nić uciskające części odzie\
y,
7) zabezpieczyć przed zachłyśnięciem,
8) uło\
yć poszkodowanego na wznak z nogami uniesionymi ku górze, a głową poni\
ej
tułowia,
9) sprawdzić, czy poszkodowany odzyskuje przytomność.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- inscenizacja,
- instrukta\
,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- fantom.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony
środowiska
Test składa się z 24 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 19, 20, 21, 22 sÄ… z poziomu
podstawowego,
- zadania nr 16, 18, 23, 24 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów. Suma punktów mo\
liwych do uzyskania wynosi 24.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań,
- dobry  za rozwiązanie 20 zadań, w tym 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 23 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. c, 4. a, 5. d, 6. a, 7. c, 8. c, 9. c, 10. c, 11. b,
12. a, 13. a, 14. b, 15. c, 16. b 17. c, 18. d, 19. b, 20. c, 21. a, 22. d, 23. a, 24. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Wymienić instytucje które sprawują państwowy
B P b
nadzór nad warunkami pracy
2 Określić jakie funkcje pełni słu\
ba bhp C P c
3 Posłu\
yć się przepisami prawa pracy C P c
4 Zdefiniować pojęcie ergonomii A P a
5 Określić przedmiot badań ergonomicznych C P d
6 Określić zadania ergonomii korekcyjnej C P a
7 Scharakteryzować przedmiot ergonomiczny C P c
8 Zdefiniować pracę statyczna A P c
9 Określić jak reaguje organizm na zmęczenie C P c
10 Zaproponować, w jaki sposób przeciwdziałać
C P c
zmęczeniu
11 Zdefiniować pomieszczenia pracy stałej A P b
12 Rozpoznać czynniki tworzące materialne środowisko
B P a
pracy
13 Wymienić składniki oświetlenia podstawowego A P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
14 Dokonać podziału czynników środowiska pracy C P b
15 Podać do kogo nale\
y zgłaszać choroby zawodowe B P c
16 Zastosować zasady zapobiegania zagro\
eniom \
ycia
C PP b
i zdrowia pracowników
17 Zastosować zasady pracy z urządzeniami gazowymi C P c
18 Wyjaśnić jak bezpiecznie eksploatować urządzenia
C PP d
pracujące pod ciśnieniem
19 Podać sposób gaszenia urządzeń elektrycznych
B P b
znajdujących się pod napięciem
20 Zastosować zasady zapobiegania poparzeniom
C P c
termicznym
21 Zastosować zasady udzielania pierwszej pomocy
C P a
poszkodowanemu w wypadku
22 Udzielić pierwszej pomocy przy oparzeniach B P d
23 Wyjaśnić w jaki sposób postępować
z poszkodowanym nieprzytomnym z zachowanymi C PP a
funkcjami \
yciowymi
24 Podać wartości tętna i oddechu fizjologicznego
C PP a
u dorosłego człowieka
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4. Test zawiera 24 zadania dotyczące przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska. Wszystkie zadania są
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa. Udzielaj odpowiedzi
tylko na załączonej karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz
prawidłową odpowiedz
X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
6. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
7. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Państwowy nadzór nad warunkami pracy w Polsce sprawują
a) tylko Państwowa Inspekcja Sanitarna.
b) Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna.
c) tylko państwowa Inspekcja Pracy.
d) tylko Parlament.
2. SÅ‚u\
ba bezpieczeństwa i higieny pracy pełni w zakładzie funkcje
a) doradcze.
b) kontrolne.
c) doradcze i kontrolne.
d) nadzorcze.
3. Przeciętnie liczba godzin pracy w pięciodniowym tygodniu pracy wynosi
a) 30.
b) 35.
c) 40.
d) 45.
4. Ergonomia to
a) nauka o dostosowaniu środków pracy do człowieka.
b) nauka o pracy.
c) nauka o dostosowaniu człowieka do pracy.
d) nauka zajmująca się oświetleniem i hałasem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5. Przedmiotem badań ergonomii jest
a) maszyna.
b) urzÄ…dzenie techniczne.
c) praca wykonywana przez maszyny.
d) układ człowiek  maszyna  praca.
6. Ergonomia korekcyjna zajmuje siÄ™
a) poprawianiem złych rozwiązań konstrukcyjnych, a tak\
e organizacyjnych.
b) konstruowaniem poprawnie zbudowanych maszyn.
c) tworzeniem urządzeń korekcyjnych.
d) urzÄ…dzeniami technicznymi.
7. Przedmiot ergonomiczny to taki, który jest
a) bezpieczny, estetyczny, tani.
b) łatwy do wykonania, trwały, bezpieczny.
c) bezpieczny, funkcjonalny, zdrowy.
d) zdrowy, trwały, łatwy do wyprodukowania.
8. PracÄ™ statycznÄ… wykonujÄ…
a) tylko te osoby, które cały dzień muszą stać.
b) tylko te osoby, które się w ogóle nie ruszają.
c) ludzie, którzy przez większość czasu pracy pozostają w niezmiennej pozycji.
d) osoby podnoszÄ…ce pionowo jakieÅ› przedmioty.
9. Zmęczenie to
a) biochemiczne procesy przebiegajÄ…ce w organizmie.
b) objaw obni\
enia sprawności psychicznej ustroju.
c) przejściowe zmniejszenie sprawności ustroju spowodowane nadmiernym obcią\
eniem
pracÄ….
d) spalanie kalorii.
10. Zmęczenie mo\
na wyeliminować
a) poprzez ciągły odpoczynek.
b) nie podejmujÄ…c pracy fizycznej.
c) poprzez zrobienie w czasie pracy kilku przerw; po pracy fizycznej odpoczywać
biernie, natomiast po pracy umysłowej czynnie.
d) przez unikanie podnoszenia ciÄ™\
arów.
11. A
ączny czas przebywania pracownika w ciągu doby w pomieszczeniu pracy stałej wynosi
a) 2 godziny.
b) 4 godziny.
c) 5 godzin.
d) 6 godzin.
12. Hałas, drgania, oświetlenie, mikroklimat, promieniowanie stanowią
a) warunki materialnego środowiska pracy.
b) warunki pracy na stanowisku roboczym.
c) o wysokości zarobków na danym stanowisku pracy.
d) społecznej istotności wykonywanej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
13. Do oświetlenia podstawowego pomieszczeń zaliczamy
a) oświetlenie ogólne, miejscowe i zło\
one.
b) oświetlenie awaryjne.
c) bezpieczeństwa.
d) ewakuacyjne.
14. Wszystkie czynniki środowiska pracy mo\
na podzielić na
a) chemiczne i fizyczne.
b) niebezpieczne, szkodliwe i uciÄ…\
liwe.
c) psychofizyczne i biologiczne.
d) biologiczne i chemiczne.
15. Podejrzenie o chorobÄ™ zawodowÄ… nale\
y zgłaszać
a) do pracodawcy.
b) do lekarza pierwszego kontaktu.
c) do właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego inspektora pracy.
d) do Instytutu Medycyny pracy.
16. Za bezpieczne napięcie prądu zmiennego uwa\
a siÄ™
a) 20 V.
b) 24 V.
c) 48 V.
d) 52 V.
17. Konserwację kuchenki gazowej w zakładzie pracy przeprowadza
a) szef kuchni.
b) kierownik zakładu.
c) pracownik posiadajÄ…cy uprawnienia.
d) osoba sprzÄ…tajÄ…ca.
18. Bezpieczne warunki eksploatacyjne kotła warzelnego przy ciśnieniu w zbiorniku 45 bar są
wtedy, gdy zbiornik kotła wypełniony jest
a) do ½ objÄ™toÅ›ci.
b) do S! objętości.
c) do ]! objętości.
d) do ¾ objÄ™toÅ›ci.
19. Do gaszenia po\
arów urządzeń elektrycznych pod napięciem wykorzystuje się
a) koc gaśniczy.
b) proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon.
c) gaśnice pianowe.
d) wodÄ™.
20. Przenoszenie gorÄ…cej potrawy w naczyniu z obluzowanymi uchwytami mo\
e stać się
przyczynÄ…
a) zasłabnięcia.
b) krwotoku.
c) poparzenia.
d) zatrucia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
21. Oceniając stan poszkodowanego w pierwszej kolejności zwracamy uwagę na
a) stan przytomności.
b) rodzaj obra\
eń.
c) okoliczności zdarzenia.
d) wiek poszkodowanego.
22. Oparzenie skóry wymaga jak najszybszego
a) wezwania lekarza.
b) podania środków przeciwbólowych.
c) nało\
enia suchego opatrunku.
d) ochłodzenia miejsca poparzonego zimną wodą.
23. Wszystkie osoby nieprzytomne z zachowanymi czynnościami \
yciowymi nale\
y
a) uło\
yć w pozycji bocznej bezpiecznej.
b) pozostawić w pozycji zastanej.
c) uło\
yć na plecach.
d) uło\
yć na brzuchu.
24. Wartości fizjologiczne tętna i oddechu u dorosłego człowieka wynoszą
a) 12 16 oddechów i 70 80 uderzeń tętna /min.
b) 25 oddechów i 100 uderzeń tętna /min.
c) 20 oddechów i 70 80 uderzeń tętna /min.
d) 25 oddechów i 70 80 uderzeń tętna /min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & ..............................& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony
środowiska
Test składa się z 24 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 22, 23, 24
sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 10, 19 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów. Suma punktów mo\
liwych do uzyskania wynosi 24.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań,
- dobry  za rozwiązanie 20 zadań,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 23 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu
ponadpodstawowego
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. c, 4. c, 5. d, 6. a, 7. b, 8. a, 9. d, 10. a, 11. b,
12. c, 13. c, 14. d, 15. c, 16. b, 17. a, 18. c, 19. b, 20. b, 21. a, 22. a, 23. a, 24. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Podać instytucje sprawujące społeczny nadzór nad
1 B P a
warunkami pracy
Wyliczyć przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa
2 B P c
pracy
Określić obowiązki pracodawcy w zakresie
3 C P c
bezpieczeństwa i higieny pracy
4 Wymienić podstawowe przepisy kodeksu pracy B P c
5 Zdefiniować pojęcie ergonomii A P d
6 Dokonać podziału ergonomii C P a
7 Zdefiniować pojęcie fizjologii pracy A P b
8 Zdefiniować pracę dynamiczną A P a
9 Scharakteryzować pracę cię\
kÄ… C P d
10 Zastosować zasady bezpiecznego przenoszenia cię\
arów C PP a
11 Dokonać podziału zmęczenia C P b
12 Zdefiniować pomieszczenia pracy stałej A P c
13 Scharakteryzować rodzaje oświetlenia C P c
14 Zdefiniować mikroklimat gorący w środowisku pracy B P d
Posługiwać się przepisami dotyczącymi pomieszczeń
15 C P c
pracy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Posługiwać się przepisami dotyczącymi oświetlenia
16 C P b
stanowisk pracy
17 Dobierać środki ochrony indywidualnej C P a
18 Zastosować zasady zapobiegania pora\
eniom prÄ…dem C P c
Rozpoznawać czynniki niebezpieczne w środowisku
19 C PP b
pracy
Znać przepisy prawa dotyczące urządzeń pracujących
20 C P b
pod ciśnieniem
21 Udzielić pierwszej pomocy przy zranieniach C P a
Udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym
22 C P a
nieprzytomnym
23 Udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym C P a
Udzielać pierwszej pomocy przy przywracaniu
24 C P c
czynności serca i oddechu
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 24 zadania dotyczące przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska. Wszystkie zadania są
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego
wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Społeczny nadzór nad warunkami pracy w Polsce sprawują
a) Społeczna Inspekcja Pracy i związki zawodowe.
b) tylko Społeczna Inspekcja Pracy.
c) tylko UrzÄ…d Dozoru Technicznego.
d) tylko zwiÄ…zki zawodowe.
2. Za stan bezpieczeństwa w zakładzie pracy odpowiadają
a) społeczny inspektor pracy.
b) zwiÄ…zki zawodowe.
c) pracodawca.
d) pracownik słu\
by bhp zatrudniony w zakładzie.
3. Obowiązkiem pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a) organizować pracę tak, aby zapewnić zysk dla zakładu i prace dla załogi.
b) organizować pracę, aby wyprodukować jak najwięcej dóbr.
c) organizować pracę tak, aby zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki.
d) organizować pracę tak, aby zapewnić zatrudnionym jak najlepsze samopoczucie.
4. Według kodeksu pracy limity dopuszczalnych godzin nadliczbowych nie mogą
przekroczyć
a) 2 godzin na dobÄ™ i 100 godzin w roku kalendarzowym.
b) 3 godzin na dobÄ™ i 120 godzin w roku kalendarzowym.
c) 4 godzin na dobÄ™ i 150 godzin w roku kalendarzowym.
d) 5 godzin na dobÄ™ i 200 godzin w roku kalendarzowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. W skład ergonomii wchodzą takie nauki, jak
a) konstrukcja maszyn, finanse, medycyna pracy.
b) biologia, fizyka, chemia, anatomia.
c) antropologia, geodezja, budowa maszyn.
d) fizjologia i socjologia pracy, medycyna pracy, psychologia społeczna.
6. ErgonomiÄ™ dzielimy na
a) koncepcyjnÄ… i korekcyjnÄ….
b) koncepcyjnÄ… i projektowÄ….
c) korekcyjnÄ… i projektowÄ….
d) koncepcyjnÄ….
7. Fizjologia pracy
a) zajmuje siÄ™ logika i fizyka procesu produkcyjnego.
b) zajmuje się badaniem wpływu pracy na ustrój człowieka i funkcjonowanie
wszystkich organów.
c) to nauka o budowie i kształcie ciała człowieka.
d) to nauka o wymiarach ciała.
8. PracÄ™ dynamicznÄ… cechuje
a) zmiana długości mięśnia (skurcz).
b) zmiana szerokości mięśnia.
c) zmiana długości i szerokości mięśnia.
d) nie następuje zmiana długości mięśnia.
9. Efektywny wydatek energetyczny w ciÄ…gu jednej zmiany roboczej dla pracy ciÄ™\
kiej
wynosi:
a) 300 800 kcal dla mÄ™\
czyzn i 200 700 kcal dla kobiet.
b) 600 1200 kcal dla mÄ™\
czyzn i 400 900 kcal dla kobiet.
c) 800 1500 kcal dla mÄ™\
czyzn i 600 1000 kcal dla kobiet.
d) 1500 2000 kcal dla mÄ™\
czyzn i 1000 1300 kcal dla kobiet.
10. Przy przenoszeniu ciÄ™\
arów nale\
y
a) trzymać cię\
ar blisko ciała i na opuszczonych rękach.
b) trzymać cię\
ar blisko ciała i na zgiętych rękach.
c) trzymać cię\
ar daleko od ciała i na opuszczonych rękach.
d) trzymać cię\
ar z dala od ciała i na zgiętych rękach.
11. Zmęczenie przy pracy mo\
e być
a) obwodowe i ośrodkowe.
b) fizyczne i psychiczne.
c) umiarkowane i powolne.
d) obiektywne i subiektywne.
12. Na ka\
dego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach pracy stałej
powinno przypadać przynajmniej
a) 8 m3 wolnej objętości pomieszczenia i 1 m2 wolnej powierzchni podłogi.
b) 10 m3 wolnej objętości pomieszczenia i 2 m2 wolnej powierzchni podłogi.
c) 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia i 2 m2 wolnej powierzchni podłogi.
d) 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia i 2 m2 wolnej powierzchni podłogi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
13. Pomieszczenia pracy powinny być oświetlone
a) tylko światłem dziennym.
b) tylko światłem elektrycznym.
c) światłem dziennym i elektrycznym.
d) tylko światłem elektrycznym zainstalowanym na suficie.
14. W mikroklimacie gorącym nie powinni być zatrudniani
a) mÄ™\
czyz
ni.
b) kobiety.
c) pracownicy sezonowi.
d) chorzy na serce, nadciśnienie tętnicze, mający znaczną nadwagę, cukrzycę
i nadczynność tarczycy.
15. Pomieszczenia, w których przebywają ludzie powinny być oświetlone światłem dziennym,
a stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej
a) 1 : 4.
b) 1 : 6.
c) 1 : 8.
d) 1 : 10.
16. Przy pracach wzrokowych wymagających małych natę\
eń oświetlenia zaleca się
stosowanie oświetlenia ogólnego o natę\
eniu
a) do 150 luksów.
b) do 200 luksów.
c) do 250 luksów.
d) do 400 luksów.
17. Kucharz przygotowujący kotlety schabowe musi być ubrany w
a) bluzę i spodnie białe, płócienne, zapaskę, nakrycie głowy.
b) biały fartuch, nakrycie głowy.
c) bluzę i białe spodnie płócienne, nakrycie głowy.
d) bluzę białą płócienną, fartuch, zapaskę, nakrycie głowy.
18. WÅ‚Ä…czajÄ…c do sieci urzÄ…dzenie elektryczne z uszkodzonÄ… izolacjÄ… kucharz nara\
a siÄ™ na
a) zwichnięcie.
b) złamanie.
c) pora\
enie prÄ…dem.
d) skaleczenie.
19. Do czynników niebezpiecznych (urazowych), które mogą spowodować wypadek
przy pracy w gastronomii zaliczamy
a) hałas, wibracje, pyły przemysłowe.
b) wirujące części maszyn, śliskie podłogi, ostre, wystające elementy, poparzenia
i pora\
enia prÄ…dem.
c) oświetlenie, promieniowanie podczerwone, nadfioletowe itp.
d) wirusy, bakterie, grzyby.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
20. Urządzenia, w których ciśnienie przekracza 0,7 MPa podlegają stałemu nadzorowi
technicznemu
a) pracowników obsługujących urządzenie.
b) słu\
b Urzędu Dozoru Technicznego.
c) pracodawcy.
d) pracowników pionu technicznego.
21. W przypadku zranienia nale\
y jak najszybciej
a) nało\
yć czysty opatrunek.
b) odkazić ranę.
c) usunąć tkwiące w ranie ciała obce.
d) wezwać lekarza.
22. Najprostszym sposobem przywrócenia dro\
ności dróg oddechowych u nieprzytomnego
jest
a) odchylenie głowy do tyłu.
b) wyciagnięcie języka.
c) przygięcie brody do mostka.
d) obrócenie głowy na bok.
23. U poszkodowanego oddech oceniamy
a) wyczuwając na własnym policzku, strumień powietrza wydychanego z płuc
poszkodowanego.
b) za pomocą piórka.
c) patrzÄ…c na ruch klatki piersiowej.
d) przykładając do ust poszkodowanego lusterko.
24. Gdy w ranie tkwi ciało obce nale\
y
a) jak najszybciej je usunąć, aby nało\
yć opatrunek.
b) próbować je usunąć.
c) pozostawić je do czasu interwencji chirurga.
d) uło\
yć poszkodowanego w pozycji bocznej bezpiecznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & ..............................& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
7. LITERATURA
1. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Ergonomia. CIOP, Warszawa 2002
2. Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy, PZWL, Warszawa 2000
3. Jastrzębski W.: Wyposa\
enie techniczne zakładów gastronomicznych, WSiP, Warszawa 2005
4. Kodeks pracy ( stan prawny na dzień 01 maja 2004 roku)
5. Kultura bezpieczeństwa (materiały pomocnicze dla szkół ponadgimnazjalnych). CIOP,
Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2006
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002
7. Rączkowski B.: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.
Gdańsk 2006
8. Rybicki Z. (red.).: Postępowanie w nagłych przypadkach, Urban end Partner, Wrocław 2001
9. Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa 2002
10. Wacikowska M.: Prawo pracy  poradnik dla podejmujących pierwszą pracę, Państwowa
Inspekcja Pracy, Główny Inspektorat Pracy, Warszawa 2006
11. Wojciechowski W.: Praktyczny poradnik prawa pracy dla pracownika. Główny
Inspektorat Pracy, Warszawa 2005
12. śabicki W.: Organizacja, bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 2005
Literatura metodyczna
1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym,
Wyd. ITEE, Radom 2001
2. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie  śak ,
Warszawa 2003
3. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II,
Wyd. ITEE, Radom 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47