MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Pieczyńska
Anna Wachowicz
Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako z
ródła
składników pokarmowych 512[05].O1.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Anna Dzier\
an
mgr in\
. Małgorzata Konarzewska
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Ewa Superczyńska
Konsultacja:
dr Justyna Bluszcz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 512[05].O1.02
Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako z
ródła składników pokarmowych, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu kucharz małej gastronomii.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Podział składników pokarmowych i ich znaczenie dla organizmu 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Przemiany energetyczne w organizmie 18
5.2.1. Ćwiczenia 18
5.3. Wartość od\
ywcza \
ywności 23
5.3.1. Ćwiczenia 23
5.4. Normy \
ywienia i wy\
ywienia (racje pokarmowe) 26
5.4.1. Ćwiczenia 26
5.5. Zasady układania i oceny jadłospisów 32
5.5.1. Ćwiczenia 32
5.6. Zasady \
ywienia dietetycznego 37
5.6.1. Ćwiczenia 37
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 41
7. Literatura 53
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Wykorzystanie produktów
spo\
ywczych jako z
ródła składników pokarmowych , który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie kucharz małej gastronomii 512[05].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:
- wykładu,
- pogadanki z elementami dyskusji,
- tekstu przewodniego,
- metody projektów,
- ćwiczeń praktycznych.
W zale\
ności od wyposa\
enia pracowni, w której będą odbywać się zajęcia edukacyjne,
uczniowie mogą wykorzystać do wykonania ćwiczeń obliczania wartości energetycznej
i od\
ywczej dostępne programy komputerowe.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, poczÄ…wszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel mo\
e
posłu\
yć się zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi
ró\
nego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano równie\
:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktację zadań,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestawy zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 512[05].O1
Podstawy zawodu
Moduł 512[05].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony
środowiska
Moduł 512[05].O1.02
Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako
z
ródła składników pokarmowych
Moduł 512[05].O1.03
Prowadzenie gospodarki produktami
\
ywnościowymi
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien:
- posiadać podstawowy zasób wiedzy i umiejętności z zakresu budowy związków
od\
ywczych (białka, tłuszcze, węglowodany) oraz budowy i funkcjonowania przewodu
pokarmowego człowieka,
- korzystać z tabel, wykresów,
- stosować jednostki układu SI,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- posługiwać się technologią informacyjną,
- wykonywać proste obliczenia matematyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- rozró\
nić składniki pokarmowe i określić ich wpływ na funkcjonowanie organizmu,
- scharakteryzować skutki nadmiaru i niedoboru składników od\
ywczych dla organizmu
człowieka,
- określić zapotrzebowanie organizmu na energię i składniki pokarmowe,
- określić wartość energetyczną i od\
ywczą surowców, półproduktów, potraw i posiłków,
- sklasyfikować produkty spo\
ywcze pod względem wartości energetycznej i od\
ywczej,
- obliczyć bilans energetyczny i wodny organizmu,
- zestawić potrawy w dania i posiłki,
- zastosować normy \
ywienia i wy\
ywienia,
- zaplanować i ocenić jadłospis codzienny,
- zastosować zasady \
ywienia dietetycznego,
- skorzystać z ró\
nych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & .& & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Kucharz małej gastronomii 512[05]
Moduł: Podstawy zawodu 512[05].O1
Jednostka modułowa: Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako
z
ródła składników pokarmowych 512[05].O1.02
Temat: Wartość energetyczna po\
ywienia.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności oceny wartości energetycznej produktów, potraw.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- obliczyć na podstawie tabeli składu i wartości energetycznej produktów spo\
ywczych
zawartość składników pokarmowych w ró\
nych ilościach produktów spo\
ywczych,
- dobrać wartości współczynników energetycznych do składników energetycznych,
- obliczyć wartość energetyczną produktów, potraw, posiłków w kilokaloriach
i kilod\
ulach,
- obliczyć i dobrać typ bilansu energetycznego na podstawie ilości energii pobranej
z po\
ywieniem i ilości energii wydatkowanej,
- określić skutki ujemnego i dodatniego bilansu energetycznego dla organizmu,
- obliczyć i zinterpretować wartość wskaz
nika BMI.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- kalkulator.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć edukacyjnych.
3. Realizacja tematu:
- ka\
dy uczeń wykonuje obliczenia wartości energetycznej produktu, potrawy, określa
typ bilansu energetycznego, oblicza wskaz
nik BMI dla swojej masy ciała i wzrostu;
- nauczyciel nadzoruje prawidłowość korzystania z tabel składu i wartości od\
ywczej
oraz wykonywania obliczeń.
4. Analiza uzyskanych wyników  dyskusja z uczniami.
- ocena wartości energetycznej na podstawie wykonanych obliczeń,
- określenie typu bilansu energetycznego organizmu,
- interpretacja wskaz
nika BMI.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Praca domowa
Oblicz i porównaj wartość energetyczną zaproponowanych przez Ciebie dwóch potraw
wchodzących w skład posiłku obiadowego.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, występujących
trudnościach podczas realizacji zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Kucharz małej gastronomii 512[05]
Moduł: Podstawy \
ywienia i produkcji potraw 512[05].O1
Jednostka modułowa: Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako z
ródła
składników pokarmowych 512[05].O1.02
Temat: śywienie dietetyczne  dieta lekkostrawna.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności planowania wy\
ywienia w diecie lekkostrawnej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wskazać cel stosowania \
ywienia dietetycznego,
- wyjaśnić pojęcie dietetyka,
- dokonać podziału diet i opisać ich zastosowanie,
- określić zadania i zastosowanie diety lekkostrawnej,
- wskazać dozwolone i przeciwwskazane produkty w diecie lekkostrawnej,
- wskazać techniki obróbki kulinarnej dozwolone w diecie lekkostrawnej,
- uło\
yć i ocenić jadłospisy dla diety lekkostrawnej.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w grupach.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusze papieru,
- mazaki,
- pinezki.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Wprowadzenie do tematu przez nauczyciela, omówienie celów zajęć.
3. Podział uczniów na grupy ćwiczeniowe i przydzielenie zadań do wykonania.
4. Realizacja tematu:
- uczniowie w grupach ćwiczeniowych układają tygodniowy jadłospis dla diety
lekkostrawnej. Ocena jadłospisu będzie obejmowała:
a) prawidłowe wskazanie zastosowania diety lekkostrawnej;
b) liczbę posiłków, częstotliwość występowania ró\
nych grup produktów spo\
ywczych
(głównie mleka i jego przetworów, produktów białkowych pochodzenia zwierzęcego,
owoców, warzyw);
c) stosowanie produktów dozwolonych, wyeliminowanie przeciwwskazanych;
d) stosowanie dozwolonych technik wykonania potraw;
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
e) urozmaicenie, dobieranie produktów i potraw pod względem kolorystycznym.
- uło\
one jadłospisy uczniowie zapisują na arkuszach papieru (posterach), wybierają lidera
prezentacji,
- prezentacja prac poszczególnych grup na posterach przez wybranych liderów,
- dyskusja uczniów pod nadzorem nauczyciela nad prawidłowością zastosowania i uło\
enia
jadłospisu wg omówionych kryteriów przez poszczególne grupy,
- ocena prac prezentowanych przez zespoły uczniów.
Podsumowanie zajęć
Wskazanie na rolÄ™ \
ywienia dietetycznego w profilaktyce i leczeniu chorób.
Praca domowa
Zaproponuj trzy desery, które mo\
esz zastosować przy układaniu jadłospisów dla diety
lekkostrawnej. Oceń ich wartość od\
ywczą i porównaj.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, występujących
trudnościach podczas realizacji zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Podział składników pokarmowych i ich znaczenie
dla organizmu
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj zawartość białka w podanych ni\
ej ilościach produktów spo\
ywczych. Wska\

produkty zawierające białko pełnowartościowe.
1 kromka chleba mazowieckiego (50 g), 1 bułka kajzerka (50 g), 1 szklanka mleka
chudego (200 g), 2 plasterki szynki (20 g), 2 plasterki sera Gouda (30 g), 1 serek topiony
(50 g), filet z indyka (100 g), filet z mintaja (100 g), 1 pomidor (80 g), 1 jajo (50 g), \
ółtko
jaja (20 g), szklanka coca-coli (250 g).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) z tabeli składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych odczytać zawartość białka
w 100 g podanych produktów spo\
ywczych,
3) obliczyć zawartość białka w podanych ilościach produktów,
4) ocenić, które produkty dostarczą największej ilości białka,
5) wpisać do zeszytu produkty zawierające białko pełnowartościowe.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- zeszyt, przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z przyłączem internetowym, program do obliczania wartości od\
ywczej
produktów spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 2
Oblicz który z poni\
szych zestawów obiadowych zawiera najwy\
szą ilość białka?
A: Zupa fasolowa 450 g, ziemniaki 200 g, wątróbka sma\
ona 100 g, mizeria ze śmietaną
100 g, gruszki w sosie waniliowym 200 g.
B: Zupa jabÅ‚kowa 450 g, ziemniaki 150 g, filet z Å‚ososia sauté 100 g, surówka z kapusty
pekińskiej 100 g, kisiel porzeczkowy 200 g.
C: Krupnik z kaszy jęczmiennej 450 g, pierogi z serem 300 g, kompot z jabłek 250 g.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) w tabelach składu i wartości od\
ywczej wybranych potraw odszukać potrawy podane
w ćwiczeniu oraz odczytać zawartość białka w 100 g tych potraw,
3) obliczyć ilość białka w podanej ilości potraw,
4) obliczyć zawartość białka w zestawach A, B, C,
5) sformułować wnioski i zapisać je w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne,
- sporzÄ…dzenie notatki.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej wybranych potraw,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, program do obliczania wartości od\
ywczej produktów
spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 3
Porównaj zawartość błonnika pokarmowego oraz węglowodanów w podanych zestawach
obiadowych.
Zestaw I: zupa fasolowa 450 g, kasza gryczana 150 g, gulasz wołowy 150 g, surówka
wielowarzywna 100 g, mus jabłkowy 200 g.
Zestaw II: krupnik 450 g, ziemniaki 200 g, stek wieprzowy 120 g, mizeria ze śmietaną 100 g,
kisiel porzeczkowy 200 g.
Zestaw III: zupa pomidorowa z ry\
em 400 g, naleśniki z serem 250 g, kompot z wiśni 200 g.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) korzystając z tabel składu i wartości od\
ywczej potraw obliczyć zawartość
węglowodanów i błonnika w podanej ilości potraw,
3) obliczyć ogólną ilość węglowodanów i błonnika w zestawach obiadowych,
4) wskazać potrawy oraz zestaw szczególnie bogaty w te składniki pokarmowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej wybranych potraw,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, program do obliczania wartości od\
ywczej produktów
spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 4
MÄ™\
czyzna spo\
ył na śniadanie jajecznicę w skład której weszły: jaja 150 g, masło 50 g,
szczypiorek 50 g. Czy przekroczył dozwoloną ilość cholesterolu w dziennej racji
pokarmowej?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odczytać z tabel składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych zawartość
cholesterolu w 100 g podanych produktów,
3) obliczyć ilość cholesterolu w podanej ilości produktów,
4) obliczyć ilość cholesterolu zawartą w jajecznicy,
5) porównać obliczoną ilość cholesterolu w jajecznicy z dozwoloną ilością cholesterolu
w dobowej racji pokarmowej (znajduje siÄ™ ona w materiale nauczania).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, program do obliczania wartości od\
ywczej produktów
spo\
ywczych oraz potraw.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 5
Sporządzono trzy porcje surówki z warzyw i owoców. Do jednej porcji dodano 20 g oleju
rzepakowego, do drugiej 20 g oleju sojowego, a do trzeciej 20 g oliwy. Która porcja dostarczy
najwięcej NNKT?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać zawartość NNKT w oleju rzepakowym, sojowym i oliwie, w literaturze lub
innych z
ródłach,
3) obliczyć ilość NNKT w 20 g tych tłuszczów,
4) dokonać analizy otrzymanych wyników.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, program do obliczania wartości od\
ywczej produktów
spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 6
Oblicz, jaką część dziennego zapotrzebowania na wapń dla młodzie\
y pokrywajÄ… podane
ilości produktów: szklanka jogurtu 250 g, szklanka mleka 250 g, plasterek sera \
ółtego 20 g,
serek topiony 50 g, serek twarogowy 50 g. Przyjmij, \
e dzienne zapotrzebowanie na wapń dla
młodzie\
y wynosi 1200 mg/dzień/osobę.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odczytać z tabel składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych zawartość wapnia
w 100 g podanych produktów spo\
ywczych,
3) obliczyć ilość wapnia w podanej ilości tych produktów,
4) obliczyć w % jaką część dziennego zapotrzebowania (1200 mg  100%) pokrywają
obliczone ilości wapnia zawarte w poszczególnych produktach,
5) sformułować wnioski i zapisać je w zeszycie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, program do obliczania wartości od\
ywczej produktów
spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 7
Uszereguj podane produkty według malejącej ilości witaminy C w 100 g produktu.
Pomarańcze, pomidory, brokuły, cytryny, mąka pszenna, szynka, natka pietruszki,
ziemniaki, jaja, porzeczki czarne, kapusta biała, porzeczki czerwone, maliny, banany, mleko,
cebula, buraki, ser twarogowy, Å‚osoÅ›, kasza gryczana, olej sojowy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odczytać zawartość witaminy C w podanych w ćwiczeniu produktach spo\
ywczych
(tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych),
3) uszeregować podane produkty według malejącej ilości witaminy C,
4) wyciągnąć wnioski dotyczące najlepszych z
ródeł witaminy C w naszym po\
ywieniu
i zapisać je w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, program do obliczania wartości od\
ywczej produktów
spo\
ywczych oraz potraw.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Ćwiczenie 8
Ustal, w którym z proponowanych jadłospisów przewa\
ajÄ… produkty zakwaszajÄ…ce.
A: Åšniadanie I B: Åšniadanie I
Pieczywo mieszane Mleko, płatki kukurydziane
Masło Chleb graham
Wędlina Masło
Pomidor, sałata, rzodkiewka
Åšniadanie II Åšniadanie II
Bułka z d\
emem Jogurt owocowy
Banan, jabłko
Obiad Obiad
Krupnik Zupa jarzynowa
Makaron Ziemniaki
Gulasz wołowy Ryba sma\
ona
Ogórek kiszony Surówka z kapusty pekińskiej
Budyń z sokiem truskawkowym
Kolacja Kolacja
Jajecznica Zapiekanka z ry\
u i jabłek
Pieczywo razowe Sok pomarańczowy
Masło
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w materiale nauczania produkty o działaniu zakwaszającym i alkalizującym,
3) dokonać analizy podanych jadłospisów,
4) zapisać spostrze\
enia w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne,
- sporzÄ…dzenie notatki.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 9
Ustal, czy zachowany został zrównowa\
ony bilans wodny w organizmie, w przypadku
gdy ilości wody dostarczonej i wydalonej z organizmu były następujące:
- ilość wody dostarczonej: z napojami 1200 cm3, z produktami stałymi 950 cm3, ze spalania
białek, tłuszczy, węglowodanów 300 cm3
- ilość wody wydalonej: z moczem 1500 cm3, z potem 600 cm3, z wydychanym powietrzem
550 cm3, z kałem 250 cm3.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w materiale nauczania sposób obliczania bilansu wodnego organizmu oraz jego
rodzaje,
3) obliczyć ilość wody dostarczonej i wydalonej z organizmu na podstawie danych
z ćwiczenia,
4) ustalić czy ilość wody dostarczonej równa jest ilości wody wydalonej z organizmu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
Ćwiczenie 10
Z informacji podanych na etykiecie trzech dowolnych produktów spo\
ywczych wypisz
składniki od\
ywcze zawarte w tych produktach. Dokonaj analizy zawartości składników
od\
ywczych w wybranych produktach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) wybrać trzy dowolne produkty spo\
ywcze, na opakowaniach których producent deklaruje
skład chemiczny,
3) porównać zawartość składników od\
ywczych w produktach,
4) wyciągnąć wnioski i zapisać je w zeszycie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne,
- sporzÄ…dzenie notatki.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- opakowania produktów spo\
ywczych,
- przybory do pisania, zeszyt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.2. Przemiany energetyczne w organizmie
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj wartość energetyczną 100 g podanych produktów: sera twarogowego chudego
i sera podpuszczkowego, masła i margaryny, oleju i smalcu, cielęciny i wieprzowiny, jabłek
i chipsów, soku pomarańczowego i coca-coli, ry\
u i makaronu 4-jajecznego, batonu
czekoladowego i jogurtu naturalnego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w tabeli składu i wartości od\
ywczej, wartość energetyczną produktów
podanych w ćwiczeniu,
3) porównać odszukane wartości,
4) wyciągnąć i zapisać wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne,
- sporzÄ…dzenie notatki.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- tabela składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- komputer z łączem internetowym, programem do obliczania wartości energetycznej
produktów spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 2
Oblicz wartość energetyczną 50 g jabłka wykorzystując równowa\
niki energetyczne
Atwatera. Wynik podaj w kcal i kJ.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) określić zawartość białka, węglowodanów ogółem, błonnika pokarmowego, tłuszczów
w 100 g jabłek, korzystając z tabeli składu i wartości od\
ywczej produktów,
3) obliczyć zawartość węglowodanów przyswajalnych w 100 g produktu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4) obliczyć zawartość poszczególnych składników energetycznych (białka, tłuszczu,
węglowodanów przyswajalnych) w 50 g jabłek,
5) obliczyć wartość energetyczną przez pomno\
enie zawartości poszczególnych składników
energetycznych w 50 g produktu przez odpowiednie równowa\
niki energetyczne
Atwatera, których wartości znajdziesz w materiale nauczania,
6) dokonać przeliczenia wartości energetycznej w kcal na wartość energetyczną w kJ
(znalez
ć w materiale nauczania zale\
ność kcal i kJ).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- tablice składu i wartości od\
ywczej produktów,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, programem do obliczania wartości energetycznej
produktów spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 3
Oblicz wartość energetyczną surówki, w skład której wchodzi: kapusta biała (90 g),
papryka (50 g), marchew (50 g), majonez (10 g), por (20 g), cukier (5 g).
Wykorzystaj równowa\
niki energetyczne Atwatera. Wynik podaj w kcal i kJ.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) określić z tabeli składu i wartości od\
ywczej zawartość białka, tłuszczu, węglowodanów,
błonnika pokarmowego w 100 g produktów wchodzących w skład surówki,
3) obliczyć zawartość węglowodanów przyswajalnych w 100 g podanych produktów,
4) obliczyć zawartość tłuszczu, białka, węglowodanów przyswajanych w ilości produktów
podanej w ćwiczeniu,
5) obliczyć na podstawie ilości białka, tłuszczu, węglowodanów przyswajalnych,
w podanych w ćwiczeniu ilościach poszczególnych produktów i równowa\
ników
energetycznych, wartość energetyczną poszczególnych produktów wchodzących w skład
surówki,
6) obliczyć wartość energetyczną sumując otrzymane wyniki dla poszczególnych produktów,
7) podać wynik w kcal oraz wyrazić wartość energetyczną w kJ.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- tablice składu i wartości od\
ywczej produktów,
- kalkulator,
- komputer z przyłączem internetowym, programem do obliczania wartości energetycznej
produktów spo\
ywczych oraz potraw.
Ćwiczenie 4
Oblicz wartość energetyczną śniadania, w skład którego wchodzi:
Jadłospis: Produkty:
Kakao kakao (5 g)
mleko (200 g)
cukier (20 g)
Chleb razowy chleb razowy 100 g)
Masło masło (50 g)
Twaróg ze szczypiorkiem ser twarogowy (70 g)
szczypiorek (10 g)
Banan banan (80 g)
Wykorzystaj równowa\
niki energetyczne Atwatera. Wartość energetyczną podaj
w kcal i kJ.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) obliczyć na podstawie tabeli składu i wartości od\
ywczej produktów wartość
energetyczną poszczególnych produktów wchodzących w skład śniadania w ilościach
podanych w ćwiczeniu (obliczenia wykonaj analogicznie jak w ćwiczeniu nr 2 i nr 3),
3) oblicz wartość energetyczną posiłku sumując wartość energetyczną poszczególnych
produktów wchodzących w skład śniadania,
4) podać wynik w kcal i kJ.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- tablice składu i wartości od\
ywczej produktów,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, programem do obliczania wartości energetycznej
produktów spo\
ywczych, potraw.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Ćwiczenie 5
Oblicz jaki procent dziennego zapotrzebowania energetycznego pokrywają tłuszcze, je\
eli
dieta zawiera 100g tłuszczu, a dzienne zapotrzebowanie energetyczne wynosi 3000 kcal.
Skorzystaj z proporcji:
3000 kcal  100%
obliczona ilość kcal uzyskana ze 100 g tluszczu  x%
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w materiale nauczania jaką ilość energii w kcal otrzymujemy po  spaleniu 1 g
tłuszczu,
3) obliczyć ilość energii w kcal jaką uzyskamy po spo\
yciu 100 g tłuszczu,
4) obliczyć, jaki procent dziennego zapotrzebowania (3000 kcal) pokryją tłuszcze.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
Ćwiczenie 6
Oblicz na podstawie swojej masy ciała i wzrostu wskaz
nik BMI oraz zinterpretuj
otrzymany wynik.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w materiale nauczania wzór określający sposób obliczania wskaz
nika BMI,
3) obliczyć wskaz
nik BMI dla swojej masy ciała i wzrostu,
4) zinterpretować otrzymany wynik na podstawie tabeli nr 10.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
Ćwiczenie 7
Określ typ bilansu energetycznego i jego skutki zdrowotne dla organizmu.
Ilość energii dostarczonej z \
ywnością Ilość wydatków energetycznych
I śniadanie  650 kcal Podstawowe funkcje \
yciowe  1200 kcal
II śniadanie  200 kcal Czynności codzienne  2000 kcal
Obiad  900 kcal Zajęcia w szkole  450 kcal
Podwieczorek  100 kcal Czas wolny (sport, rekreacja)  150 kcal
Kolacja  650 kcal
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) obliczyć ilość energii pobranej z \
ywności w posiłkach, ilość wydatków energetycznych,
3) porównać otrzymane wyniki,
4) ustalić typ bilansu energetycznego i jego skutki dla organizmu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.3. Wartość od\
ywcza \
ywności
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oceń i porównaj wartość od\
ywczą i energetyczną podanych zestawów śniadaniowych
obliczając ich kaloryczność, zawartość białka, tłuszczów, węglowodanów ogółem, błonnika,
\
elaza i witaminy C. Ustal, czy pokrywajÄ… one 25% dziennego zapotrzebowania na energiÄ™,
która wynosi 2800 kcal.
Zestaw I: mleko 200 g, chleb \
ytni razowy 30 g, bułka wrocławska 50 g, masło 10 g,
ser gouda 30 g, szynka 50 g, sałata 5 g.
Zestaw II: bułka kajzerka 100 g, chałka 50 g, margaryna 10 g, miód 20 g, d\
em 20 g,
herbata 0,5 g, cukier 5 g.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) na podstawie tabel składu i wartości od\
ywczej obliczyć wartość energetyczną i zawartość
wybranych składników w podanej w ćwiczeniu ilości produktów,
3) obliczyć ogólną wartość energetyczną i zawartość składników pokarmowych w zestawie I
i II.
4) ustalić, czy zestawy śniadaniowe pokrywają 25% dziennego zapotrzebowania
energetycznego, które wynosi 2800 kcal,
5) sformułować wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów spo\
ywczych,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z łączem internetowym, programem do obliczania wartości od\
ywczych
produktów spo\
ywczych, potraw.
Ćwiczenie 2
Na podstawie tabeli zamiany produktów ustal, jaką ilością serka homogenizowanego, sera
podpuszczkowego, mleka pełnego w proszku, mo\
na zastąpić 200 g mleka, którą miały
otrzymać dzieci w stołówce szkolnej?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w tabeli zamiany produktów jaką ilością podanych produktów mo\
na zastąpić
100 g mleka,
3) obliczyć ilość produktów, które zastąpią 200 g mleka.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele zamiany produktów,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Zaproponuj produkty (oraz oblicz ich ilość), które mogą zastąpić w menu obiadowym 100
g schabu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w tabeli zamiany produktów te, którymi mo\
na zastąpić 100 g schabu (zamiana
w obrębie grupy i między grupami),
3) ustalić ilość tych produktów do zastąpienia 100 g schabu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- tabele zamienności produktów,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
Ćwiczenie 4
Podany jadłospis uzupełnij w produkty lub potrawy tak, aby w ka\
dym posiłku
występowało pełnowartościowe białko.
Jadłospis
I śniadanie: pieczywo mieszane, sałata, d\
em, miód, margaryna.
II śniadanie: ciasto dro\
d\
owe, sok pomarańczowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Obiad: krupnik na wywarze jarskim, kasza gryczana z sosem
pieczarkowym, buraczki zasma\
ane, kompot.
Podwieczorek: kisiel cytrynowy, biszkopty.
Kolacja: flaczki jarskie, pieczywo, herbata.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w materiale nauczania informacje na temat z
ródeł białka pełnowartościowego,
3) wprowadzić do jadłospisu produkty, potrawy, dostarczające białka pełnowartościowego.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt i przybory do pisania.
Ćwiczenie 5
Z następujących produktów: musli, ser edamski, masło, parówki, sałata, olej sojowy,
jabłko, kiwi, fasola, kasza gryczana, marchew, jaja, polędwica, wątróbka, masło, jaja wybierz
produkty będące z
ródłem: pełnowartościowego białka, błonnika pokarmowego, witaminy C,
\
elaza, cholesterolu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) znalez
ć w materiale nauczania informacje dotyczące podziału produktów spo\
ywczych na
grupy i ich charakterystyki,
3) wybrać produkty będące dobrym z
ródłem podanych składników pokarmowych (zwrócić
uwagÄ™, \
e niektóre produkty są dobrym z
ródłem kilku składników pokarmowych).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt i przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5.4. Normy \
ywienia i wy\
ywienia (racje pokarmowe)
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W ciÄ…gu dnia dziewczyna w wieku 16 18 lat spo\
yła produkty zawierające witaminę C:
jabłko (100 g), ziemniaki (200 g), natka pietruszki (1 g), pomidor (50 g), papryka (20 g),
cytryna (5 g). Ustal, czy pokryły one dzienne zapotrzebowanie na witaminę C na poziomie
bezpiecznym i zalecanym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) obliczyć zawartość witaminy C w produktach dla ilości podanych w ćwiczeniu,
wykorzystując tabelę składu i wartości od\
ywczej,
3) obliczyć zawartość witaminy C, którą dostarczą produkty w dziennej racji pokarmowej,
4) ustalić, czy pokryją one dzienne zapotrzebowanie na witaminę C na poziomie
bezpiecznym i zalecanym dla dziewczyny w wieku 16 18 lat, wykorzystujÄ…c tabelÄ™ norm
witamin rozpuszczalnych w wodzie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- tabele składu i wartości od\
ywczej, normy witamin rozpuszczalnych w wodzie.
Ćwiczenie 2
Udział obiadu w stołówce szkolnej powinien pokryć 35% dziennego zapotrzebowania
energetycznego. Oblicz, jaką ilość energii powinien dostarczyć obiad dziewczynie w wieku
13 15 lat, o masie ciała 50 kg, przy małej i umiarkowanej aktywności fizycznej, aby pokryć
to zapotrzebowanie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) ustalić na podstawie tabeli norm na energię dzienne zapotrzebowanie energetyczne dla
dziewczyny w wieku 13 15 lat, o masie ciała 50 kg,
3) obliczyć jaka ilość energii (kcal) odpowiada 35% zapotrzebowaniu w ciągu dnia, które
powinien pokryć obiad.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- tabele norm na energiÄ™.
Ćwiczenie 3
Oblicz, jaki procent dziennego zapotrzebowania na energię dla chłopca w wieku 16 18 lat
o umiarkowanej aktywności fizycznej, masie ciała 70 kg, pokryją zestawy śniadaniowe,
w skład których wchodzą:
Zestaw I
Zestaw II
Mleko (250 g) Jogurt (200 g)
Płatki kukurydziane (50 g) Bułka kajzerka (50 g)
Polędwica (30 g) Jaja (50 g)
Chleb razowy (50 g) Szczypiorek (2 g)
Masło (5 g) Masło (3 g)
Pomidor (100 g)
Ser topiony (50 g)
Ustal, czy zestaw produktów w tych śniadaniach pokrywa 25% energii całodziennej racji
pokarmowej przy 5 posiłkach dziennie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien :
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) obliczyć wartość energetyczną podanych zestawów śniadaniowych dla ilości produktów
podanych w ćwiczeniu wykorzystując tabele składu i wartości od\
ywczej,
3) odczytać z tabeli norm zapotrzebowanie na energię dla chłopca w wieku 16 18 lat,
podanej masie ciała i aktywności fizycznej,
4) ustalić, który z zestawów śniadaniowych pokrywa 25% energii całodziennego
zapotrzebowania energetycznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- tabele norm na energiÄ™,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów.
Ćwiczenie 4
Ustal, czy spo\
ycie w ciągu dnia przez kobietę w wieku 19 lat, o masie ciała 60 kg,
wymienionych produktów pokryło jej zapotrzebowanie na białko na poziomie bezpiecznym
i zalecanym.
 ser twarogowy chudy (30 g), polędwica sopocka (20 g), tuńczyk (15 g), cielęcina (100 g).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) obliczyć na podstawie tabeli składu i wartości od\
ywczej zawartość białka w podanych
ilościach produktów,
3) obliczyć zawartość białka w dziennej racji pokarmowej dziewczyny, sumując zawartości
białka w poszczególnych produktach,
4) odczytać z tabeli norm na białko zapotrzebowanie na białko dla kobiety w wieku 19 lat,
masie ciała 60 kg, na poziomie bezpiecznym i zalecanym,
5) ustalić, czy spo\
ycie produktów w ilościach podanych w ćwiczeniu pokrywa
zapotrzebowanie kobiety.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów,
- tabele norm na białko.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 5
Ustal, jaka ilość mleka, sera podpuszczkowego, sera twarogowego powinna znalez
ć się
w dziennej racji pokarmowej:
- dziewczyny i chłopca w wieku 10 12 lat,
- kobiety i mÄ™\
czyzny w wieku 19 25 lat,
- kobiety i mÄ™\
czyzny w wieku 26 60 lat,
- kobiety ciÄ™\
arnej i karmiÄ…cej,
- kobiety i mÄ™\
czyzny w wieku powy\
ej 60 lat,
aby pokryć zapotrzebowanie dzienne na wapń.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odczytać z tabeli norm na składniki mineralne jaką ilość wapnia powinny spo\
yć w ciągu
dnia wymienione w ćwiczeniu grupy ludności, aby pokryć zapotrzebowanie na ten
składnik mineralny,
3) odczytać z tabeli składu i wartości od\
ywczej zawartość wapnia w 100 g podanych
produktów,
4) ustalić, jaka ilość poszczególnych produktów pokrywa dzienne zapotrzebowanie na wapń
dla poszczególnych grup ludności wymienionych w ćwiczeniu,
5) dokonać analizy otrzymanych wyników, zwrócić uwagę na ró\
nice w zapotrzebowaniu
poszczególnych grup.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- normy na składniki mineralne,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów.
Ćwiczenie 6
Dla której grupy ludności spo\
ycie w ciągu dnia 2 jaj (100 g), 100 g wątróbki wieprzowej,
2 g natki pietruszki, nie wystarczyłoby na pokrycie dziennego zapotrzebowania na \
elazo, na
poziomie bezpiecznym i zalecanym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) obliczyć na podstawie tabeli składu i wartości od\
ywczej zawartość \
elaza w produktach,
w ilościach podanych w ćwiczeniu,
3) obliczyć, jaką ilość \
elaza dostarczÄ… wymienione produkty w ciÄ…gu dnia w racji
pokarmowej,
4) ustalić na podstawie tabeli norm na składniki mineralne, dla której grupy ludności ilość
dostarczonego \
elaza w dziennej racji pokarmowej nie pokryje dziennego
zapotrzebowania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- normy na składniki mineralne,
- tabele składu i wartości od\
ywczej produktów.
Ćwiczenie 7
Na podstawie dowolnego jadłospisu, oblicz jaką ilość mleka, warzyw i owoców bogatych
w witaminę C, warzyw i owoców bogatych w karoten, ziemniaków, mięsa, dostarczyłbyś do
organizmu w ciągu dnia. Porównaj obliczone ilości produktów z racjami pokarmowymi na
poziomie C dla dziewcząt lub chłopców w Twoim wieku.
Posiłek Nazwa potrawy Nazwa produktu Ilość w g
I śniadanie
II śniadanie
Obiad
Podwieczorek
Kolacja
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w literaturze, Internecie dowolny jadłospis oraz ilości produktów, wchodzących
w skład poszczególnych potraw,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
3) obliczyć ilość produktów wskazanych w ćwiczeniu,
4) odszukać w tabelach norm wy\
ywienia (racji pokarmowych) racje pokarmowe na
poziomie C dla dziewcząt lub chłopców w Twoim wieku,
5) porównać otrzymane wyniki obliczeń z odszukanymi racjami pokarmowymi,
6) wyciągnąć i zapisać w zeszycie wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne,
- sporzÄ…dzenie notatki.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, normy wy\
ywienia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator,
- komputer z Å‚Ä…czem internetowym.
Ćwiczenie 8
Zapotrzebowanie energetyczne dla mÄ™\
czyzny wynosi 3000 kcal/dobÄ™. W dziennej racji
pokarmowej mÄ™\
czyzna spo\
ył tłuszcze, które dostarczyły mu 900 kcal. Czy jest to zgodne
z ogólnymi zaleceniami \
ywieniowymi dotyczącymi udziału poszczególnych składników
energetycznych w pokryciu dziennego zapotrzebowania energetycznego?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w materiale nauczania jakie są zalecenia \
ywieniowe dotyczÄ…ce procentowego
pokrycia dziennego zapotrzebowania energetycznego przez tłuszcze,
3) obliczyć, w jakim procencie tłuszcze pokrywają dzienne zapotrzebowanie mę\
czyzny
w podanym ćwiczeniu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5.5. Zasady układania i oceny jadłospisów
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj i oceń jadłospis pod względem doboru produktów, urozmaicenia
i kolorystyki zestawu.
Tygodniowy zestaw obiadowy na sezon letni
a. Rosół z lanymi kluskami d. Barszcz ukraiński
Pierogi z serem Bitki wołowe z ziemniakami
Surówka z marchwi i jabłek Buraczki zasma\
ane
Kompot z jabłek Kompot z wiśni
b. Zupa pomidorowa z ry\
em e. Krupnik
Kotlet schabowy z kluskami śląskimi Gulasz z kaszą gryczaną
Surówka z kapusty pekińskiej Ogórek kiszony
Kisiel porzeczkowy Kompot wieloowocowy
c. Zupa fasolowa z zacierkÄ… f. Zupa jarzynowa
NaleÅ›niki z serem, Å›mietanÄ… Filet z indyka sauté
Budyń malinowy z sokiem wiśniowym Frytki
Surówka z marchwi z chrzanem
Kompot truskawkowy
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) przypomnieć zasady układania jadłospisów a szczególnie zasadę kontrastu smaku, barwy,
ró\
norodności produktów,
3) dokonać szczegółowej analizy poszczególnych zestawów po kątem doboru produktów
i potraw,
4) wskazać nieprawidłowości w zestawach obiadowych dotyczące doboru produktów,
kolorystyki i urozmaicenia oraz je uzasadnić.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny podanego jadłospisu tygodniowego stosując metodę punktowania:
Dzień
1 2 3 4 5 6 7
Posiłek
I śniadanie Kawa biała Bawarka lub Płatki owsiane Kawa biała Kawa biała Lane kluski Kakao owsiane
Pieczywo mleko na mleku Pieczywo jasne pieczywo jasne na mleku na mleku lub
jasne z gotowane Pieczywo jasne z masłem lub chleb Pieczywo kawa biała
masłem Bułeczki z masłem Jajo na miękko graham pszenne Pieczywo jasne
Twaro\
ek ze dro\
d\
owe Chasche D\
em z masłem z masłem z masłem
śmietanką z serem z mięsa Klops D\
em Ser biały
Mus jabłkowy (ugotowane pieczony w Pomidor lub
mielone mięso) folii na zimno sałata
D\
em Pomidor z koperkiem
Liście sałaty Miód, d\
em
Dodatkowy Ry\
na mleku Biszkopt lub Legumina Bułka maślana Biszkopt Mleko Ciasto
posiłek na gęsto chałka z twaro\
ku Napój Mus z jabłek Chałka domowe
(w domu, z owocami Napój z owocami z owoców ró\
y z masłem (dro\
d\
owe)
szkole lub wekowanymi z owoców i d\
emem Kefir lub
pracy) lub świe\
ymi wekowanych koktajl z mleka
zsiadłego
i owoców
sezonowych
Obiad Zupa Zupa Barszcz Zupa Barszcz czysty Zupa Krupnik
koperkowa pomidorowa z botwinÄ… z zielonego z ziemniakami z przecieru wiosenny
z groszkiem z ry\
em z ziemniakami groszku Leniwe pierogi owocowego z warzywami
ptysiowym Pulpety z mięsa Pieczeń wołowa z grzankami Kompot wekowanego Pieczeń
Bitki wołowe chudego w sosie Ryba z owoców lub owoców wieprzowa
Ziemniaki w sosie naturalnym w jarzynach świe\
ych lub świe\
ych (pieczona
Surówka potrawkowym Kluseczki Ziemniaki wekowanych z grzankami w folii
z marchwi Ziemniaki francuskie Budyń z sokiem Budyń z mięsa aluminiowej)
Napój Surówka Sałata zielona lub owocami i drobnego Buraczki
z owoców z cykorii z koprem wekowanymi makaronu z masłem
wekowanych z zieloną i olejem Sos Sałata zielona
pietruszką Napój potrawkowy z koprem
i olejem z owoców lub koperkowy i olejem
Mus z kaszy Surówka Ziemniaki
manny z z pomidorów Kisiel
sokiem Herbata z owoców
świe\
ych lub
wekowanych
Kolacja Jajecznica na Ryba Kiełbasa Parówki na Ryba Omlet Chuda wędlina
maśle w jarzynach na szynkowa gorąco w sosie w galarecie z groszkiem Sałatka
przygotowana zimno Ćwikła pomidorowym Majonez zielonym lub z pomidorów
na parze z majonezem z jabłkiem (bez Sałata zielona Sałata lub marchewką z koprem
Pieczywo Sałata zielona octu i chrzanu) Pieczywo pomidor Pieczywo Majonez
jasne z lub cukinia lub pomidor pszenne Pieczywo z masłem Bułka
masłem Pieczywo jasne Pieczywo jasne z masłem jasne z masłem Herbata z masłem
Liście cykorii z masłem z masłem Herbata lub D\
em z cytrynÄ… Herbata
lub sałaty Herbata Herbata lub napój napój owocowy Herbata lub
z sokiem z cytryna lub owocowy napój
z cytryny napój owocowy
Herbata lub owocowy
bawarka
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) odszukać w materiale nauczania tabelę z zasadami oceny punktowej jadłospisów,
3) dokonać oceny jadłospisu zgodnie z zasadami podanymi w tabeli, przyznając punkty
poszczególnym przedmiotom oceny,
4) zsumować punkty i na tej podstawie wyciągnąć wnioski korzystając z tabeli 13.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne,
- sporzÄ…dzenie notatki.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Oceń podane zestawy śniadaniowe pod kątem ich wartości od\
ywczej. Zaproponuj
ewentualne zmiany, uzasadnij je.
A. Herbata, tosty z szynkÄ… i serem gouda;
B. Kawa naturalna, chałka, d\
em, miód;
C. Musli z mlekiem, chleb graham, szynka, masło, pomidor;
D. Kakao, margaryna, bułka wrocławska, pasta z makreli;
E. Herbata, pasta z jaj, mieszane pieczywo, ogórek, rzodkiewka, szczypiorek;
F. Kluski lane na mleku, chleb, margaryna kubkowa, pomidor.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) przypomnieć charakterystykę posiłku śniadaniowego i jego znaczenie w całodziennym
wy\
ywieniu,
3) przeanalizować podane zestawy śniadaniowe, sprawdzając czy spełniają one wymogi
stawiane śniadaniu jako pierwszemu i pełnowartościowemu posiłkowi,
4) w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zestawach zaproponuj zmiany.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- materiał nauczania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Ćwiczenie 4
Wska\
nieprawidłowości i zaproponuj zmiany w posiłkach obiadowych dla dzieci
w wieku przedszkolnym.
A B C
Kapuśniak z chlebem Zupa krem z borowików Barszcz ukraiński
śeberka duszone z groszkiem ptysiowym Ziemniaki
Kasza gryczana Ry\
Medaliony z indyka
Buraczki zasma\
ane Pulpety z cielęciny Fasolka z bułką i masłem
Kompot wiśniowy Marchewka z groszkiem Kompot śliwkowy
Budyń z sokiem malinowym Baton czekoladowy
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) wskazać nieprawidłowości w podanych posiłkach obiadowych, na podstawie informacji
zawartych w materiale nauczania, dotyczÄ…cych \
ywienia dzieci w wieku przedszkolnym,
3) dokonać zmian, zaproponować inne potrawy, uzasadnić wybór.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 5
Zaproponuj potrawy wchodzące w skład zestawów obiadowych tygodniowego jadłospisu
dla młodzie\
y w internacie, zgodnie z zaleceniami \
ywieniowymi dla tej grupy ludności.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym \
ywienia młodzie\
y,
3) dobrać potrawy i uło\
yć zestawy obiadowe zgodnie z zaleceniami \
ywieniowymi.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 6
Dzienne zapotrzebowanie energetyczne dla dziewczÄ…t wynosi 2400 kcal. Dziewczyna
spo\
yła 5 posiłków w ciągu dnia. Śniadanie dostarczyło jej 350 kcal. Czy jest to prawidłowy
udział energii w rozkładzie energii na poszczególne posiłki?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) obliczyć jaki procent dziennego zapotrzebowania energetycznego pokryło śniadanie,
3) ustalić na podstawie tabeli rozkładu całodziennej racji pokarmowej na poszczególne
posiłki, czy jest to prawidłowe.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
5.6. Zasady \
ywienia dietetycznego
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z podanych jadłospisów wyeliminuj produkty i potrawy przeciwwskazane w diecie
lekkostrawnej, zastÄ…p dozwolonymi.
Jadłospis I
Åšniadanie I: ry\
na mleku, chleb Graham, jaja na twardo, masło, szynka, słaba herbata,
pomidory bez skórki.
Åšniadanie II: biszkopty, jogurt naturalny, gruszki.
Obiad: krupnik z kaszki krakowskiej, frytki, kotlet schabowy, surówka z kapusty
czerwonej, kompot jabłkowy.
Podwieczorek: jabłko pieczone z d\
emem.
Kolacja: bułka pszenna, pasta z makreli wędzonej i sera twarogowego, szczypiorek,
słaba herbata.
Jadłospis II
Śniadanie I: kasza manna na mleku, bułka kajzerka, ser \
ółty, rzodkiewka, herbata
z cytrynÄ…, schab gotowany.
Åšniadanie II: dro\
d\
ówka z budyniem.
Obiad: kapuśniak, potrawka z kurczaka z ry\
em, marchew oprószana, kompot
truskawkowy.
Podwieczorek: pączek, pomarańcza, kisiel porzeczkowy.
Kolacja: mocne kakao, polędwica drobiowa, masło, czerstwe białe pieczywo, pomidor
bez skórki, serek topiony.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) zapoznać się z zaleceniami stosowania oraz produktami dozwolonymi
i przeciwwskazanymi w diecie lekkostrawnej,
3) wskazać produkty i potrawy przeciwwskazane,
4) zaproponować produkty dozwolone.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Ćwiczenie 2
Zaproponuj jadłospis dla osoby chorej na grypę z podwy\
szoną temperaturą ciała, na
okres 3 dni.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) dobrać dietę do podanego stanu chorobowego,
3) uło\
yć jadłospis dla wybranej diety stosując dozwolone produkty i techniki kulinarne.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 3
Wska\
, które z zup zastosowałbyś przy układaniu jadłospisów dla diety lekkostrawnej?
Kleik ry\
owy, zupa jabłkowa przecierana, zupa pomidorowa z ry\
em zagęszczana
zawiesiną z mąki i mleka, barszcz ukraiński, zupa ogórkowa, zupa ziemniaczana zagęszczana
zasma\
kÄ…, krupnik ry\
owy, krupnik z kaszy jęczmiennej  łamanej, zupa jarzynowa nie
zabielana z lanymi kluskami, kasza manna na mleku, kluski lane na mleku, zupa fasolowa
z zacierkÄ….
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) wybrać zupy, które są dozwolone do stosowania w diecie lekkostrawnej na podstawie
informacji zawartych w materiale nauczania i literaturze.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- komputer z Å‚Ä…czem internetowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Ćwiczenie 4
Wska\
potrawy, które mo\
na zastosować w diecie lekkostrawnej oraz oblicz ich wartość
energetyczną wykorzystując równowa\
niki energetyczne Atwatera.
Skład 100 g Pulpety Kotlet cielęcy Cielęcina Stek
panierowany w potrawce wieprzowy
Białko 18,7 27,1 13,5 21,7
TÅ‚uszcz 11,1 21,3 4,0 42,7
Węglowodany 13,4 17,4 4,0 1,5
BÅ‚onnik 1,4 1,2 0,8 0
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) wybrać potrawy wskazane do stosowania w diecie lekkostrawnej biorąc pod uwagę
metodę obróbki cieplnej podanych potraw,
3) obliczyć na podstawie zawartości białka, tłuszczów, węglowodanów, błonnika
i odpowiadających im równowa\
ników energetycznych wartość energetyczna potraw
dozwolonych w diecie lekkostrawnej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- kalkulator.
Ćwiczenie 5
Proponowany jadłospis dla diety lekkostrawnej uzupełnij produktami lub potrawami
bogatymi w wapń.
Śniadanie I: czerstwe białe pieczywo, szynka, masło, pomidor bez skórki, słaba herbata.
Śniadanie II: sucharki, jabłko pieczone.
Obiad: krupnik ry\
owy, galantyna z kurczaka, marchewka oprószana, napój
truskawkowy.
Podwieczorek: kisiel mleczny, biszkopty.
Kolacja: herbata, jajecznica na parze, białe czerstwe pieczywo, polędwica z drobiu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) dobrać produkty i potrawy będące z
ródłem wapnia w naszym po\
ywieniu, oraz mogą być
stosowane w diecie lekkostrawnej,
3) uzupełnić jadłospis w wybrane produkty i potrawy, tak aby wzbogacić wartość od\
ywczÄ…
jadłospisu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania.
Ćwiczenie 6
Zaproponuj trzy desery dla diety lekkostrawnej. Oceń je pod kątem zawartości
witaminy C i błonnika pokarmowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i wyjaśnić sposób wykonania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia i z literatury uzupełniającej,
2) zaproponować trzy desery dla diety lekkostrawnej biorąc pod uwagę produkty dozwolone
i przeciwwskazane do stosowania w tej diecie oraz dozwolone i przeciwwskazane techniki
wykonania potraw,
3) ocenić zaproponowane desery, czy są dobrym z
ródłem witaminy C i błonnika
pokarmowego.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami dyskusji,
- ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- zeszyt,
- przybory do pisania,
- materiał nauczania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykorzystanie produktów
spo\
ywczych jako z
ródła składników pokarmowych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 19 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 12, 16, 18, 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. a, 4. b, 5. c, 6. d, 7. b, 8. b, 9. d, 10. a, 11. a,
12. c, 13. d, 14. d, 15. c, 16. d, 17. a, 18. a, 19. a, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Rozró\
nić składniki pokarmowe i określić ich funkcje
1 B P d
w organizmie
Scharakteryzować skutki nadmiaru i niedoboru
2 B P a
składników
Określić wartość energetyczną surowców
3 C P a
Rozró\
nić składniki pokarmowe i określić ich funkcje
4 B P b
w organizmie
Scharakteryzować skutki nadmiaru i niedoboru
5 B P c
składników od\
ywczych dla organizmu człowieka
Określić wartość energetyczną posiłków
6 C P d
Sklasyfikować produkty spo\
ywcze pod względem
7 B P b
wartości od\
ywczej
Sklasyfikować produkty spo\
ywcze pod względem
8 B P b
wartości energetycznej
Sklasyfikować produkty spo\
ywcze pod względem
9 B P d
wartości od\
ywczej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Zastosować normy \
ywienia i wy\
ywienia
10 B P a
Zastosować zasady \
ywienia dietetycznego
11 B P a
12 Zestawić potrawy w posiłki C PP c
13 Zastosować zasady \
ywienia dietetycznego C P d
Scharakteryzować skutki nadmiaru i niedoboru
14 C P d
składników od\
ywczych dla organizmu człowieka
15 Zestawić potrawy w posiłki C P c
16 Ocenić jadłospis D PP d
Sklasyfikować produkty spo\
ywcze pod względem
17 B P a
wartości od\
ywczej
18 Obliczyć bilans energetyczny organizmu C PP a
19 Ustalić typ bilansu wodnego organizmu C P a
Określić zapotrzebowanie organizmu na składniki
20 C PP d
pokarmowe
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących produktów spo\
ywczych jako z
ródła składników
pokarmowych. Wszystkie zadania sÄ… wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest
prawidłowa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, w zadaniach wielokrotnego
wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Witaminy pełnią w organizmie człowieka funkcję
a) energetycznÄ….
b) budulcowÄ… i energetycznÄ….
c) regulujÄ…cÄ… i energetycznÄ….
d) regulujÄ…cÄ….
2. Anemia (niedokrwistość) jest spowodowana niedoborem
a) \
elaza.
b) wapnia.
c) jodu.
d) potasu.
3. Wartość energetyczna 100 g jogurtu, zawierającego 4 g białka, 2 g tłuszczu,
6 g węglowodanów wynosi
a) 58 kcal.
b) 5,8 kcal.
c) 68 kcal.
d) 78 kcal.
4. Podstawową funkcją węglowodanów w organizmie człowieka jest
a) regulowanie gospodarki wodnej.
b) dostarczanie energii.
c) transport tlenu.
d) obni\
anie poziomu cholesterolu.
5. Nadmierne spo\
ycie lub przedawkowanie niektórych witamin jest szkodliwe dla zdrowia
i stan taki określany jest jako
a) awitaminoza.
b) szkorbut.
c) hiperwitaminoza.
d) hipowitaminoza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
6. Uczeń spo\
ył podczas przerwy 50 g chipsów oraz wypił 200 g coca-coli. Produkty te
dostarczyły do organizmu energii (wartość energetyczna 100 g chipsów  552 kcal,
a 100 g coca-coli  42 kcal)
a) 318 kcal.
b) 594 kcal.
c) 720 kcal.
d) 360 kcal.
7. Mleko jest dobrym z
ródłem białka
a) pełnowartościowego i witaminy C.
b) pełnowartościowego i wapnia.
c) niepełnowartościowego i wapnia.
d) niepełnowartościowego i witamin z grupy B.
8. Wybierz grupę produktów o wysokiej wartości energetycznej.
a) jabłka, mleko, twaróg chudy.
b) majonez, pasztet, masło.
c) pomidory, olej, truskawki.
d) kiwi, marchew, ogórki.
9. Wska\
tłuszcze nie zawierające cholesterolu.
a) oliwa, margaryna, masło.
b) masło roślinne, smalec.
c) olej sojowy, margaryna, boczek.
d) oliwa, margaryna, olej rzepakowy.
10. Normy \
ywienia określają
a) ilość produktów spo\
ywczych, które nale\
y spo\
yć w ciągu dnia, aby dostarczyć do
organizmu odpowiednią ilość energii.
b) zalecenia \
ywieniowe.
c) aktualne trendy \
ywieniowe.
d) ilość energii i składników od\
ywczych zapewniających prawidłowy rozwój
organizmu.
11. DietÄ™ lekkostrawna stosuje siÄ™ w przypadku
a) grypy, przeziębienia.
b) w stanach pooperacyjnych.
c) otyłości.
d) mia\
d\
ycy.
12. Prawidłowo uło\
ony zestaw II śniadania to:
a) dro\
d\
ówka, baton czekoladowy, sok jabłkowy.
b) kawa naturalna, banan.
c) chleb \
ytni, masło, szynka, sałata, papryka świe\
a.
d) hamburger, coca-cola, sałatka jarzynowa.
13. Techniki kulinarne dozwolone w diecie lekkostrawnej to:
a) sma\
enie, pieczenie na ro\
nie.
b) duszenie, pieczenie na ro\
nie.
c) duszenie, sma\
enie.
d) gotowanie, pieczenie w folii aluminiowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
14. Skutkiem spo\
ywania du\
ej ilości produktów zakwaszających są:
a) otyłość, bóle głowy.
b) cukrzyca, angina.
c) kurza ślepota, spadek odporności.
d) spadek odporności, zmęczenie, problemy skórne.
15. Na kolację w stołówce przygotowano: herbatę z cytryną, pieczywo, masło, pasztet, ser
topiony, miód. Wartość od\
ywczą posiłku uzupełni
a) mleko.
b) musztarda.
c) pomidor.
d) majonez.
16. Wska\
zestaw obiadowy zgodny z zasadami racjonalnego \
ywienia.
a) Zupa koperkowa z makaronem, zapiekanka z ry\
u i pieczarek, kisiel wiśniowy,
kompot truskawkowy.
b) Barszcz czerwony zabielany z ziemniakami, kotlet schabowy, frytki, buraczki
zasma\
ane, kompot wiśniowy.
c) Zupa szczawiowa z jajkiem, kluski śląskie, kotlet mielony, szpinak, kompot
agrestowy.
d) Zupa pomidorowa z makaronem, ziemniaki z wody, udko pieczone, fasolka
szparagowa z wody, surówka z kapusty pekińskiej, kompot morelowy.
17. Wska\
zestaw produktów będących dobrym z
ródłem wapnia.
a) Ser \
ółty, sardynki.
b) Ser twarogowy, ryby.
c) Marchew, mleko.
d) Oliwa, jogurt.
18. Je\
eli wiesz, \
e posiłki ucznia dostarczyły mu 800 kcal w I śniadaniu, 200 kcal w II
śniadaniu, w obiedzie 1200 kcal, w podwieczorku 200 kcal oraz w kolacji 500 kcal., a na
podstawowe funkcje \
yciowe zu\
ytych zostało 1200 kcal, na czynności codzienne
300 cal, na zajęcia szkolne 400 kcal, na aktywny czas wolny 200 kcal to
a) bilans energetyczny był dodatni.
b) bilans energetyczny był zerowy.
c) bilans energetyczny był ujemny.
d) nie mo\
na na podstawie danych w ćwiczeniu ustalić typu bilansu.
19. Bilans wodny zerowy występuje gdy
a) ilość wody dostarczonej do organizmu równa jest ilości wody wydalonej
z organizmu.
b) ilość wody dostarczonej do organizmu jest mniejsza od ilości wody wydalonej
z niego.
c) człowiek nie spo\
ywa \
adnych napojów i płynnych potraw.
d) ilość wody dostarczonej do organizmu jest większa od ilości wody wydalonej
z organizmu.
20. Aby pokryć 30% dziennego zapotrzebowania na energię, które wynosi 3000 kcal,
mÄ™\
czyzna powinien spo\
yć w ciągu dnia tłuszcz w ilości
a) 225 g.
b) 10 g .
c) 22,5 g.
d) 100 g .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & ..& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako z
ródła składników
pokarmowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Numer
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykorzystanie produktów
spo\
ywczych jako z
ródła składników pokarmowych
Test składa się z 20 zadań, z których:
- Zadania nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
- Zadania nr 8, 10, 14, 16, 19 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów. Suma punktów mo\
liwych do uzyskania wynosi 20.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. d, 3. a, 4. a, 5. c, 6. a, 7. c, 8. d, 9. b, 10. b, 11. a,
12. b, 13. a, 14. d, 15. d, 16. c, 17. b, 18. b, 19. c, 20. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Rozró\
nić składniki pokarmowe
1 B P d
Określić wpływ składników pokarmowych na
2 B P d
funkcjonowanie organizmu
Scharakteryzować skutki niedoboru składników
3 B P a
od\
ywczych dla organizmu człowieka
Sklasyfikować produkty pod względem wartości
4 B P a
od\
ywczej
Określić wpływ składników pokarmowych na
5 B P c
funkcjonowanie organizmu
Określić wartość od\
ywczą produktów spo\
ywczych
6 B P a
Sklasyfikować produkty pod względem wartości
7 C P c
od\
ywczej
Określić zapotrzebowanie organizmu na składniki
8 C PP d
pokarmowe
Określić wartość od\
ywczą posiłków
9 C P b
Obliczyć bilans energetyczny organizmu
10 C PP b
Określić wartość energetyczną potraw
11 C P a
12 Odró\
nić i zastosować normy \
ywienia i wy\
ywienia C P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
13 Zastosować zasady \
ywienia dietetycznego C P a
14 Zestawić potrawy w posiłki C PP d
15 Zastosować zasady \
ywienia dietetycznego B P d
Sklasyfikować produkty pod względem wartości
16 B PP c
energetycznej
Określić zapotrzebowanie organizmu na energię
17 C P b
i składniki pokarmowe
Sklasyfikować produkty pod względem wartości
18 B P b
od\
ywczej
19 Ocenić jadłospis D PP c
20 Określić rodzaj bilansu wodnego B P b
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących produktów spo\
ywczych jako z
ródła składników
pokarmowych. Wszystkie zadania sÄ… wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest
prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, w zadaniach wielokrotnego
wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Węglowodanem nieprzyswajalnym przez organizm człowieka jest
a) glukoza.
b) laktoza.
c) fruktoza.
d) błonnik pokarmowy.
2. Składniki mineralne pełnią w organizmie funkcję
a) regulujÄ…cÄ… i energetycznÄ….
b) energetycznÄ….
c) budulcowÄ… i energetycznÄ….
d) budulcowÄ… i regulujÄ…cÄ….
3. Objawem długotrwałego niedoboru witaminy A w organizmie człowieka jest
a) kurza ślepota.
b) krzywica.
c) choroba beri-beri.
d) szkorbut.
4. Grupa produktów bogatych w cholesterol to:
a) masło, \
ółtko jaj, smalec.
b) olej słonecznikowy, warzywa, owoce.
c) oliwa z oliwek, ser twarogowy, tłusta wieprzowina.
d) sery \
ółte, wątroba, olej sojowy.
5. Błonnik pokarmowy w organizmie człowieka
a) jest dobrym z
ródłem energii.
b) jest materiałem budulcowym komórek i tkanek człowieka.
c) pobudza ruchy robaczkowe jelit i odtruwa organizm.
d) jest z
ródłem witamin i NNKT.
6. Suche nasiona roślin strączkowych są z
ródłem:
a) węglowodanów, witamin z grupy B, składników mineralnych, białka roślinnego.
b) cholesterolu, witaminy C, białka roślinnego.
c) białka pełnowartościowego, witaminy A.
d) witamin A i D, białka pełnowartościowego, NNKT.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
7. Charakter zasadotwórczy mają:
a) szynka, chleb razowy, pomidor.
b) mleko, ryby, jaja.
c) jabłko, ogórek, mleko.
d) wołowina, makaron, banan.
8. Je\
eli dzienne zapotrzebowanie kobiety na energię wynosi 2400 kcal to aby pokryć 10%
dziennego zapotrzebowania na energiÄ™ powinna spo\
yć białko w ilości
a) 600 g.
b) 6 g.
c) 26,6 g.
d) 60 g.
9. Posiłek składa się z: zupy ogórkowej 400 g, ziemniaków 200 g, kotleta schabowego 100
g, surówki z kapusty pekińskiej z majonezem 150 g. Zawartość tłuszczu w 100 g potraw
wynosi: zupa ogórkowa 2 g, ziemniaki 0,1 g, kotlet schabowy 24 g, surówka 8 g.
Zawartość tłuszczu w tym posiłku wynosi
a) 34,1 g.
b) 44,2 g.
c) 31 g.
d) 40 g.
10. Je\
eli ilość energii dostarczonej z po\
ywieniem wynosi 3000 kcal, a wydatki energetyczne
w ciÄ…gu doby wyniosÄ… 2600 kcal to bilans energetyczny jest
a) zerowy.
b) dodatni, nadwaga.
c) ujemny, chudnięcie.
d) dodatni, spadek masy ciała.
11. Najwięcej energii dostarczamy do organizmu spo\
ywajÄ…c
a) 100 g lodów czekoladowych z bitą śmietaną.
b) 100 g bukietu z warzyw.
c) 100 g dorsza gotowanego z warzywami.
d) 100 g omletu na parze z jagodami.
12. Normy \
ywienia
a) są zestawem produktów przewidzianych do spo\
ycia przez jednÄ… osobÄ™ w ciÄ…gu dnia.
b) określają ilość energii i niezbędnych składników od\
ywczych, które powinien
otrzymać organizm w ciągu dnia.
c) określają tylko zapotrzebowanie organizmu na energię.
d) są zestawem zaleceń \
ywieniowych i zasad racjonalnego \
ywienia.
13. W stanach gorączkowych, przeziębieniu, grypie zastosujesz dietę
a) Å‚atwo strawnÄ….
b) niskobiałkową.
c) z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów.
d) niskokalorycznÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
14. Dodatek witaminowy uzupełniający II śniadanie składające się z bułki z masłem i serem
\
ółtym to
a) herbata.
b) oran\
ada.
c) majonez.
d) pomidor.
15. Osobie będącej na diecie lekkostrawnej zaproponujesz na śniadanie:
a) świe\
e pieczywo pszenne, ser topiony, ogórek, kakao.
b) jajecznica, kawa naturalna, chleb razowy, pomidor.
c) pasztetowa, chleb razowy, margaryna, miód, d\
em, mleko, banan.
d) bułka pszenna czerstwa, masło, jajo na miękko, sałata, sok pomarańczowy.
16. Grupa produktów spo\
ywczych o wysokiej wartości energetycznej to:
a) kefir, cielęcina, maliny, buraki.
b) ryby, papryka, grzyby, jabłka.
c) boczek, margaryna, chipsy, orzechy.
d) mleko, ziemniaki, polędwica wołowa, gruszki.
17. Węglowodany powinny dostarczyć do organizmu następujący odsetek energii
a) 10 14%.
b) 50 60%.
c) 25 30%.
d) 5 10%.
18. Produkty będące dobrym z
ródłem witaminy C to:
a) cytryna, jogurt, chleb razowy.
b) porzeczki, papryka, truskawki.
c) jabłka, mięso, kiwi.
d) wiśnie, agrest, ser twarogowy.
19. Zestaw obiadowy uło\
ony zgodnie z zasadami racjonalnego \
ywienia to:
a) zupa szczawiowa, kasza gryczana, gulasz wołowy, sałata, szpinak, galaretka
agrestowa.
b) zupa owocowa z łazankami, kopytka z sosem pieczarkowym, surówka z kapusty
pekińskiej, kompot wiśniowy.
c) barszcz ukraiński, ziemniaki z wody, kotlet mielony, surówka z cykorii
i mandarynek, galaretka pomarańczowa.
d) zupa pomidorowa z ry\
em, gołąbki w sosie pomidorowym, pieczywo pszenne,
ciasto.
20. Bilans wodny ujemny występuje gdy
a) ilość wody dostarczonej do organizmu i wydalonej z niego jest taka sama.
b) ilość wody wydalonej z organizmu jest większa od ilości wody dostarczonej do
organizmu.
c) ilość wody wydalonej jest mniejsza od ilości wody dostarczonej do organizmu.
d) organizm nie otrzymuje \
adnych płynów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykorzystanie produktów spo\
ywczych jako z
ródła składników
pokarmowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Numer
Odpowiedz
Punkty
pytania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
7. LITERATURA
1. Arkuszyński Cz.: Karta menu w czterech językach
2. Cybulska B. A
ukaszewska.: Dietetyka. WSiP, Warszawa 1990
3. Czerwińska D., Gulińska E.: Podstawy \
ywienia człowieka. WSiP, Warszawa 2005
4. Czerwińska D., Kołłajtis-Dołowy A., Kozłowska K., Pietruszka B.: Podstawy \
ywienia
człowieka. Format  AB, Warszawa 2004
5. Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red): śywienie człowieka. PWN, Warszawa 1998
6. Hasik J., Hryniewiecki L., Grzymisławski M.: Dietetyka. PZWL, 1999
7. Konarzewska M., Zielonka B., Konarzewska Sokołowska M,: Technologia
gastronomiczna z towaroznawstwem. REA, Warszawa 2004
8. Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H.: Zasady \
ywienia człowieka.
WSiP, Warszawa 2000
9. Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K., Przygoda B.: Wartość od\
ywcza wybranych
produktów spo\
ywczych i typowych potraw. PZWL, Warszawa 2003
10. Superczyńska E., śylińska-Kaczmarek M.: Zasady \
ywienia. REA, Warszawa 2004
11. Wieczorek-Chełmińska Z.: Zasady \
ywienia i dietetyka stosowana. PZWL, Warszawa 1992
12. WÅ‚odarek D.: Dietetyka. Format  AB, Warszawa 2005
13. Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego \
ywienia człowieka. Wydawca Instytut Danone 
Fundacja Promocji Zdrowego śywienia, Warszawa 1998
Czasopisma:
 PrzeglÄ…d Gastronomiczny
 Menu
Literatura metodyczna
1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym,
Wyd. ITEE, Radom 2001
2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia, WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie  śak ,
Warszawa 2003
4. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II,
Wyd. ITEE, Radom 1999
5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITE, Radom 1995
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53