P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o

T a b l i c e g r a m a t y c z n e

opracowanie:

Aleksandra Babij

Marta Dąbrowska

L i p i e c 2 0 1 0

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

1

|

T a b l i c e g r a m a t y c z n e | P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o |

Dyftongi: ai, ei, oi, ui, yi, äi, öi, au, eu, iu, ou, ey, iy, äy, öy, ie, uo, yö.

Harmonia wokaliczna:

* same tylne samogłoski: końcówka przypadka zawierać będzie samogłoskę tylną
>> aamulla / aamullä
*same neutralne samogłoski: końcówka przypadka zawierać będzie samogłoskę przednią
>> nimensä / nimensa
* same przednie samogłoski: końcówka przypadka zawierać będzie samogłoskę przednią
>> yötä / yöta

CZASOWNIKI

Rdzeń czasownika: Czasownik w 1. osobie l.poj. bez ostatniej litery.
>> „olla” – być, olen – jestem {1.os.l.poj}; olen – n = {rdzeń} ole

Koniugacja: grupy czasowników

V = przedłużenie samogłoski

(1) –2 samogłoski :
bezokolicznik – ostatnia samogłoska + n / t / V / mme / tte / vat

(2) –da/dä :
bezokolicznik – da/dä + n / t / - / mme / tte / vat

(3) –lla/llä, –rra/rrä, –nna/nnä, –sta/stä :
bezokolicznik – dwie ostatnie litery + e + n / t / V / mme / tte / vat

(4) –-ata/-ätä, -ota/-ötä, -uta/-ytä
bezokolicznik – ta/tä + a + n / t / V / mme / tte / vat

(5) –ita/-itä
bezokolicznik – ta/tä + tse + n / t / V / mme / tte / vat

(6) – eta/-etä
bezokolicznik – ta/tä + ne + n / t / V / mme / tte / vat

Samogłoski: tylne

neutralne

przednie

a

o

u

e

i

ä
ö

y

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

2

|

T a b l i c e g r a m a t y c z n e | P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o |

Przykłady:

(1) – 2 samogłoski

asua

– mieszkać

katsoa

– oglądać

ostaa

- kupować

minä

asun

katson

ostan

sinä

asut

katsot

ostat

hän

asuu

katsoo

ostaa

me

asumme

katsomme

ostamme

te

asutte

katsotte

ostatte

he

asuvat

katsovat

ostavat

(2) – da / dä

juoda

– pić

syödä

– jeść

voida

– móc

minä

juon

syön

voin

sinä

juot

syöt

voit

hän

juo

syö

voi

me

juomme

syömme

voimme

te

juotte

syötte

voitte

he

juovat

syövät

voivat

(3) –lla/llä, –rra/rrä,
–nna/nnä

, –sta/stä

opiskella

– studiować

mennä

– iść

nousta

- wstawać

minä

opiskelen

menen

nousen

sinä

opiskelet

menet

nouset

hän

opiskelee

menee

nousee

me

opiskelemme

menemme

nousemme

te

opiskelette

menette

nousette

he

opiskelevat

menevät

nousevat

(4) –ata/-ätä, -ota/-ötä,
-uta/-ytä

palata

– wracać

haluta

– chcieć

siivota

– sprzątać

minä

palaan

haluan

siivoan

sinä

palaat

haluat

siivoat

hän

palaa

haluaa

siivoaa

me

palaamme

haluamme

siivoamme

te

palaatte

haluatte

siivoatte

he

palaavat

haluavat

siivoavat

(5) –ita / itä

tarvita

– potrzebować

valita

- wybierać

merkitä

- znaczyć

minä

tarvitsen

valitsen

merkitsen

sinä

tarvitset

valitset

merkitset

hän

tarvitsee

valitsee

merkitsee

me

tarvitsemme

valitsemme

merkitsemme

te

tarvitsette

valitsette

merkitsette

he

tarvitsevat

valitsevat

merkitsevät

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

3

|

T a b l i c e g r a m a t y c z n e | P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o |

(6) –eta / etä

nuoreta

- odmładniać

vanheta

– starzeć się

pimetä

- zaciemniać

minä

nuorenen

vanhenen

pimenen

sinä

nuorenet

vanhenet

pimenet

hän

nuorenee

vanhenee

pimenee

me

nuorenemme

vanhenemme

pimenemme

te

nuorenette

vanhenette

pimenette

he

nuorenevat

vanhenevat

pimenevät

Wymiana spółgłoskowa:

stopa

mocna

»

stopa
słaba

ht

»

hd

ik

»

j

k

»

Ø

kk

»

k

lk

»

lj

lt

»

ll

mp

»

mm

nk

»

ng

nt

»

nn

p

»

v

pp

»

p

rt

»

rr

t

»

d

tt

»

t

Wymiana spółgłoskowa w czasownikach:
I grupa czasowników:

stopa mocna

w bezokoliczniku i 3 os. l. poj. i l.mn, reszta osób

stopa

słaba.

>> odo

tt

aa – czekać

tt

»

t

minä odo

t

an

me odo

t

amme

sinä odo

t

at

te odo

t

atte

hän odo

tt

aa

he odo

tt

avat

II grupa czasowników: nie ma wymiany III, IV, V, VI:

stopa słaba

w bezokoliczniku,

stopa

mocna

we wszystkich osobach.

>> aja

t

ella – myśleć

t

»

tt

minä aja

tt

elen

me aja

tt

elemme

sinä aja

tt

elet

te aja

tt

elette

hän aja

tt

elee

he aja

tt

elevat

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

4

|

T a b l i c e g r a m a t y c z n e | P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o |

RECZOWNIKI

Wyrazy – tworzenie rdzenia:

Wyrazy kończące się na:

rdzeń:

”as”: - s + a

vieras (obcy):

vieraa-

”e”: + e

kirje (list):

kirjee-

”es”: -s + kse

aines (składnik)

ainekse-

”i”: zamiana ”i” na ”e”

kieli (język)

kiele-

”in”: - i + me

puhelin (telefon):

puhelime-

”is”: - s + i

valmis (gotowy):

valmii-

”nen”: -nen przechodzi w ”se”

ihminen (człowiek)

ihmise-

”nut”/ ”nyt”: -yt/ ut +neet

uupunut (zmęczony)

uupuneet-

”os”: - s + kse

aatos (myśl):

aatokse-

”si”: -si + te/de

vesi (woda)

vete-

”tar”/ ”tär”: +e

sisar (siostra)

sisare-

”us”: - s + kse

omistus (dobytek):

omistukse-

”ut”/ ”yt”: -t + e

olut (piwo)

olue-

”uus”/ ”yys”: -s + te/de

tulevaisuus (przyszłość) tulevaisuute-

Do rdzenia dodaje się końcówki wszystkich przypadków, oprócz partitiivu. Końcówkę
tego przypadka dodaje się do słowa w jego podstawowej formie.
Tworzenie partitiivu wyrazów, których końcówką jest:

partitiivi:

> samogłoska krótka: + a/ä

matka (podróż)

matkaa

> samogłoska długa lub dyftong: + ta/ tä

suklaa (czekolada)

suklaata

> „e”: +tta/ ttä

tietokone (komputer)

tietokonetta

> „nen” – nen + sta/ stä

ihminen (człowiek)

ihmista

> ”si” (wyrazy z pochodzenia fińskie)

uusi (nowy)

uutta

- si + tta / ttä

Tworzenie partitiivu wyrazów zakończonych na „i”:

>nowe zapożyczenia zakończone na „i”

presidentti (prezydent)

presidenttia

>słowa pochodzące z fińskiego:
Typ I: końcowe „i” przechodzi w „e”

onni (szczęście)

onnea

Typ II: - i + ta / tä

pieni (mały)

pientä

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

5

|

T a b l i c e g r a m a t y c z n e | P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o |

Deklinacja:

PRZYPADEK

pytanie

tworzenie

zastosowanie

NOMINATIIVI

mikä?

GENETIIVI

minkä?

+ n

»

dopełnienie policzalne

PARTITIIVI

mitä?

wyrazy zakończone na:
–

krótką samogłoskę: + a/ä

–

długą sam., spółgłoską: +
ta/tä

–

e: + tta/ttä

–

nen: + sta/stä

»

dopełnienie niepoliczalne

»

przeczenia

lokatywne wewnętrzne

INESSIIVI

missä?

+ ssa/ssä

- przebywanie w czymś

ELATIIVI

mistä?

+sta/stä

- wychodzenie z czegoś

ILLATIIVI

mihin?

+ Vn
- wyrazy zakończone na dwie
samogłoski:
+hVn (gdzie V to ostatnia
samogłoska)

- kierunek do środka

lokatywne zewnętrzne

ADESSIIVI

millä?

+ lla / llä

- przebywanie na czymś

ABLATIIVI

miltä?

+ lta / ltä

- z czegoś, z powierzchni

ALLATIIVI

mille?

+ lle / lle

- na coś, na powierzchnię

Wymiana spółgłoskowa w rzeczownikach:

Jeśli ostatnia sylaba wyrazu kończy się na spółgłoskę znaczy to, że jest ona zamknięta
i występuje w niej

stopa słaba

. Jeśli ostatnia sylaba wyrazu kończy się na samogłoskę,

to znaczy, że jest ona otwarta i występuje w niej

stopa mocna

. Końcówki przypadków

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

6

|

T a b l i c e g r a m a t y c z n e | P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o |

zaczynające się na spółgłoski "zamykają" otwarte sylaby, zmieniają

stopę mocną

na

słabą

.

Te przypadki to:

genetiivi - n

innessiivi – ssa / ssä

elatiivi – sta / stä

adessiivi – lla / llä

ablatiivi – lta / ltä

allatiivi - lle

Zaimki osobowe i odmiania ”ei”:

NOM.

PART.

GEN.

SUFIKS

POSES

Y-WNY

INESSIIVI

ELATIIVI

ILLATIIVI

ADESSIIVI

ABLATIIVI

ALLATIIVI

”EI”

minä

minua minun

+ni

minussa

minusta

minuun

minulla

minulta

minulle

en

ja

mój

wg mnie

+on=mam

ode mnie

dla mnie,

mi

ja nie

sinä

sinua

sinun

+ si

sinussa

sinusta

sinuun

sinulla

sinulta

sinulle

et

hän

häntä

hänen

+nsa

hänessä

sinusta

häneen

hänellä

häneltä

hänelle

ei

me

meitä

meidä

n

+mme

meissä

meistä

meihin

meillä

meiltä

meille

emm

e

te

teitä

teidän

+nne

teissä

teistä

teihin

teillä

teiltä

teille

ette

he

heitä

heidän

+nsa

heissä

heistä

heihin

heillä

heiltä

heille

eivät

Zaimki:

Zaimki miejsca:

» tämä – to, ten *this

» täällä - tutaj

» tuo – tamto, tamten *that

» tuolla - tam

» se – to

» siellä - tu

w w w . l o s i o w i s k o . c o m

7

|

T a b l i c e g r a m a t y c z n e | P o d s t a w o w y k u r s j ę z y k a f i ń s k i e g o |

N

OM

.

P

ART

.

G

EN

.

I

NESSIIVI

E

LATIIVI

I

LLATIIVI

tämä

tätä

tämän

tässä

tästä

tähän

tuo

tuota

tuon

tuossa

tuosta

tuohon

se

sitä

sen

siinä

siitä

siihen

nämä

l.mn. „tämä”

näitä

näiden

näissä

näistä

näihin

nuo

l.mn. „tuo”

noita

noiden

noissa

noista

noihin

ne

l.mn. ”se”

niitä

niiden

niissä

niistä

niihin