0191

Systemy partyjne współczesnego świata

partiami następowała dotychczas dość rzadko (rządy PSOE wiatach 1982-1996, aPPod 1996 r.). Wprowadza to do rywalizacji pierwiastek dominacji i sprzyja zjawisku asymetryczności rywalizacji.

Poczynając od 1985 r., mechanizm systemu partyjnego w Portugalii zaczął również nabierać cech rywalizacji bipolarnej, ale w warunkach znacznej jego fragmenta-ryzacji. Dominacja dwóch większych partii politycznych, reprezentujących opcję lewicową (Socjalistyczna Partia Portugalii - PSP) oraz w zasadzie centroprawicową (Partia Socjaldemokratyczna - PSD), nie została tak mocno zaznaczona, jak w Grecji i Hiszpanii. Jednak w latach 90. obie duże partie kontrolowały średnio blisko 87% mandatów, co w porównaniu do lat 80. świadczy o postępującej koncentracji systemu partyjnego. W zasadzie funkcjonuje 4-partyjny format systemu partyjnego, zwłaszcza na poziomie wyborczym. Średnia wartość indeksu efektywnej liczby partii wynosi 3,1. Po 1975 r. zdecydowana większość gabinetów miała charakter koalicyjny, ale poczynając od 1985 r., regułą stało się formowanie przez jedną z dwóch dużych partii rządów czysto jednopartyjnych. Jednak nie zawsze dysponowały one absolutną większością w parlamencie. Podobnie jak w Grecji i Hiszpanii, wydłuża się okres dominacji jednej z partii, co bez wątpienia może świadczyć o stabilizacji reguł gry politycznej.

Podobny proces jak w Portugalii obserwowaliśmy we Francji, ale oczywiście wcześniej. Do połowy lat 70. funkcjonował tam klasyczny układ wielopartyjnej rywalizacji o wielopolarnym charakterze, charakteryzujący się bardzo wysokim poziomem polaryzacji postaw i programów partii politycznych. Stopniowo jednak ujawniała się wyraźna ewolucja systemu w kierunku modelu rywalizacji dwublokowej, co było efektem zmiany charakteru organizacyjnego i programowego socjalistów oraz prób zjednoczenia lewicy. Lewica stała się w ten sposób bardzo poważną alternatywą polityczną w wyborach prezydenckich. Włączenie się Partii Socjalistycznej (PS) do rywalizacji o urząd prezydenta i sukces odniesiony w wyborach w 1981 r. zadziałał jak przysłowiowy katalizator, przyspieszający proces kształtowania się rywalizacji dwublokowej (zadziałał wcześniej scharakteryzowany „efekt prezydencki”). W wypadku Francji można wskazać na duże partie polityczne, które zdominowały funkcjonowanie obu bloków (lewicowego i prawicowego) i stały się „jądrem” wewnątrz-blokowych przetargów, jednak ich struktura pozostaje w gruncie rzeczy wielopartyjna. Dotyczy to zwłaszcza bloku prawicowego. Tworzą go dwie duże partie polityczne: gaullistowski Związek na rzecz Republiki (RPR) i centrowa Unia na rzecz Demokracji Francuskiej (UDF), jednak to drugie ugrupowanie ma status „federacji” partii politycznych, które zachowują odrębną tożsamość organizacyjną i programową.

187