Bez nazwy#

EDUKACJA REGIONALNA

noścl I czyni a edukacji regionalnej proces źys*y 1 zwijany z rzeczywistymi problemami uczniów wynikającymi ze specyficznych warunków środowiska lokalnego"’¹.

Edukacja regionalna - kręgi wiedzy

Swoisty - w zasadzie nic z pedagogicznego, lecz na poły socjologicznego punktu widzenia - zarys odnoszący się do wiedzy, która winna być składową procesu edukacji regionalnej przedstawia Marek S. SzczepańskJ.przy okazji między innymi rozważań na temat istoty tożsamości regionalnej. Autor ten podaje sześć kręgów wiedzy kształtujących tożsamość lokalną i regionalną”: 1. Mikro- i mczoekologia, czyli wiedza o lokalnym (regionalnym) środowisku przyrodniczym i możliwościach ekorozwoju; 2. Mikro- i mczogcogTafta. czyli wiedza o lokalnej (regionalnej) topografii; 3. Historia regionalna, czyli wiedza o lokalnych (regionalnych) wydarzeniach i lokalnych (regionalnych) bohaterach, lokalnych (regionalnych) strukturach i rozwiązaniach politycznych; 4. Socjologiczna wiedza o społeczności lokalnej (regionalnej), w tym wiedza o krainach kulturowych, wiclokuliurowości. o jego koniecznych przeobrażeniach cywilizacyjnych regionu; 5. Wiedza o gwarze ł jej odmianach,

0    regionalnej i lokalnej literaturze; 6. Wiedza o lokalnej kulturze materialnej (urbanistyka, architektura), lokalnej twórczości artystycznej I rzemieślniczej.

Wyszczególnione przez Marka Szczepańskiego kręgi pokrywają się z zawartością programu edukacji regionalnej sugerowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Tym samym. Jak podkreśla ten sam autor, szczególnym miejscem poszerzania wiedzy kształtującej tożsamość regionalną l lokalnąjcst - oprócz rodziny - szkolą. Na przykładzie Górnego śląska podsuwa sugestię, iż nauczyciele wzbogacać mogą przekaz regionalny w realizacji kilku przedmiotów kursowych: języka polskiego (np. wiedza o gwarze i jej odmianach, o regionalnej i lokalnej literaturze); wiedza o społeczeństwie (socjologiczna wiedza o społeczności lokalnej); historii (np. historia lokalna i regionalna); geografii (np. wiedza o lokalnej i regionalnej topografii, mikro- 1 mczoekologia); katechezy (np. losy lokalnego

1    regionalnego kościoła, regionalnej mozaiki wyznaniowej); zajęć praktycznych l tech- ¹ nicznych r.p. lokalne l regionalne zawody reliktowe, lokalne l regionalne typy budownictwa); przedmiotów artystycznych (np. lokalna twórczość plastyczna, muzyczna); godzin i zajęć bibliotecznych⁵⁵.

Napisałem wylej, żc koncepga ta jest na poły socjologiczna l przedstawiana przez autora także w kontekście rozwalali na temat tożsamości regionalnej. Określenia te mają uzasadnienie wobec faktów powracania przez lego autora do koncepcji edukacji regionalnej także w Innych opracowańlach^{1 2}, w tym l w dokumentach o charakterze polityczno-administracyjnym⁵³. Warto w tym miejscu przytoczyć Jeszcze cztery kwestfepo ruszane przez'tego autora. "Pierwsza“dotyczy używania jako synonimowych określeń dla terminu edukacja regionalna, takich jak: edukacja środowiskowa. wiedza o ojczyźnie lokalnej, wiedza o ojczyźnie prywatne;, wiedza o malej ojczyźnie. Jakkolwiek określana, edukacja ta ma zdaniem autora „wyposażać młodego człowieka w podręczny zasób wiedzy o najbliższym otoczeniu, pobudzać zachowania obywatelskie i wyzwalać postawy prospołeczne’¹.

Kolejna sprawa to propozycja trzech rozwiązań dotyczących realizacji treści proponowanych przez M. Szczepańskiego w ramach edukacji regionalnej to jest wprowadzenia: „albo przedmiotu zatytułowanego Wiedza o ojczyźnie lokalnej (Wiedza o cjczyinle pryuminej); albo też za poważnym wzmocnieniem treści regionalnych v/procesie kształcenia (tzw. ścieżka międzyprzcdmlotowa); albo przedmiotu Wig-

o ojarfinig lokalnej przy jednoczesnym wzmocnieniu treści regionalnych w procesie edukacji’⁵⁷. Specyfika tej propozycji, kierowanej do systemu edukacji w kraju polega na tyra, żcjuź wcześniej ukazał się dokument Ministerstwa Edukacji Narodowej regulujący tę kwestię. Trzecią, powiedziałbym typową dla większości autorów kwestią Jest odwoływanie się do koncepcji S. Ossowskiego „ojczyzny prywatnej’, przy Interpretacji tego pojęcia przez M. Szczepańskiego Jako regionu, naprzemiennie z tzw. .ojczyzną lokalną’. Analiza prac Stanisława Ossowskiego na temat ojczyzny prywatnej dostarcza wystarczających argumentów do podważenia

49

1

^H Ibidem.». 14.

" M. S. Szczepański. Lufcie bez cfayi-nj pryrmsruj I edukacja regionalna, [w] Sfolmarwfei pogranicza - wUiokultamMlg... z. 157-175.

“ Tiv. Kontrakt Wojewódzki. W omawianym przypadku chodzi m in. o Kontrakt Wojewódzki dla Województwa Katowickiego, w którego dokumentacji cigit dotyczącą edukacji opracował tespd! pod przewodnictwem M. Szczepańskiego w tkladzse Krystyna Dyba i Łucja Staniczek.

2

¹⁷ Ibidem, i. 158-159.

3

M. Szczepański. Ludzie ba ojezy^y.... ³. 159.