Bez nazwy 4

EDUKACJA REGIONALNA

Źródeł edukatjl regionalnej niektórzy badacze doszukuj^{1 2} się już w twórczości Jana Amosa Komeńskiego⁵. W rzeczy samej, gdyby prześledzić dokładnie historię wychowania i twórczości pedagogicznej, to mniej lub bardziej wyraźnych związków i odniesień do edukacji regionalnej można znaleźć wiele, Jul nawet tylko od czasów starożytnej Crecjl do współczesności. Rozważania na temat odwoływania się do kultury własnej grupy w wychowaniu przedstawił chociażby Florian Znaniecki w analizie rozwoju refleksji nad wychowaniem². Więcej - szukać można ukże w innych, pozaeuropejskich kulturach, posłużmy się choćby przykładami prac Mar-garet Mead czy Ruth Bcncdict, chociaż nikt nie nazywał tego koncepcją edukacji regionalnej. Ta bowiem, stwierdzam to z dużym przekonaniem, jest nowym elementem w literaturze pedagogicznej. Tak nowym, że obok wielu czynników pozamerytorycznych. Jak wielość konferencji w tyin samym czasie, rozwój usług poligraficznych, mnogość podejmowanych wątków analizujących dorobek, stan i perspektywy pedagogiki w kontekście transformacji ustrojowych nic pozwalają ml na jednoznaczne stwierdzenie - kto ze współczesnych pedagogów polskich Jako pierwszy ogłosił tezy tej koncepcji - edukacji regionalnej. Wprawdzie w następnym rozdziale tej książki przedstawiam najistotniejsze propozycje w pewnym układzie chronologicznym, określenie autorstwa na podstawie dat może być mylące 1 prowadzące do zbędnych rozważań, dyskusji i sporów. Znacznie ułatwione byłoby wskazanie autorów i inspiratorów edukacji regionalnej Jako ścieżki edukacyjnej (czy mlędzyprzcdmiotowej) wprowadzanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej od 1995 roku do programu kształcenia we wszystkich typach placówek oświatowych. Do tego jeszcze nawiążę, tutaj chcę się ograniczyć do stwierdzenia, źc niewąt-pllwyjest fakt, iż w literaturze pedagogicznej termin I zarysy koncepcyjne edukacji regionalnej pojawiają się dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych.

Najczytelniejszym, lecz Jednocześnie najbezpieczniejszym z punktu widzenia autorskich roszczeń udokumentowaniem krótkiego rodowodu „edukacji regionalnej" może być sięgnięcie do opracowań encyklopedycznych. Aczkolwiek odwołanie się do encyklopedii w pracy mającej ambicję naukowej może budzić pewne opory, to Jednak w tym przypadku usprawiedliwieniem niech będzie funkcja, jaką pełni encyklopedia. Encyklopedia oznacza: .1. dzieło obejmujące zbiór wiadomości [...] ze wszystkich dziedzin wiedzy lub jednej dyscypliny £...]; 2. zbiór wiadomości z zakresu danej dyscypliny nauki lub z różnych dziedzin³⁵. 2 tego względu, dla ustalenia chociażby znaczenia i w naszym przypadku określenia czasu pojawienia się danego pojęcia, odwołanie się do encyklopedii uniwersalnej i specjalistycznej uznam za uprawnione. Tym bardziej że przynajmniej w przypadku edukacji regionalnej źródła encyklopedyczne wskazują na pewne Istotne moim zdaniem elementy, których trudno szukać' w autorskich opracowaniach koncepcyjnych.

W encyklopediach powszechnych termin .edukacja regionalna" pojawia sic w toku\W^yTtibwtjimcjUop^ipau’^hntj PWSwwydaniu mulim    ’ Nie

majejjednak w tradycyjnym opracowaniu z 1995 roku. Natomiast w H-Wtey encyklopedii PWN hasło .edukacja regionalna³ występuje w 2002 roku⁷ Jeszcze wymowniejsze dla niniejszych rozważań są słowniki i leksykony pedagogiczne. Nie ma .edukacji regionalnej³ w opracowaniach Wincentego Oko.nia'czy encyklopedii zredagowanej przez Wojciecha Pomykało’. Hasło .edukacja regionalna" pojawia się w roku 2000 w leksykonowym opracowaniu pedagogicznym pod redakcją Bogusława Milcrskicgo l Bogusława Śliwerskiego¹³. Wystąpienie tego hasła w powyższych opracowaniach jest oczywistą konsekwencją faktu, li edukacja regionalna, także od strony formalnoprawnej, na mocy stosownych aktów MEN stała się, od 1995 roku. udokumentowanym faktem.

Znamiennym, chociaż dającym się usprawiedliwić edytorskimi ograniczeniami, jest fakt, iż opracowanie powszechne znacznie szerzej ujmuje edukację regionalną niż. słownik pedagogiczny, niestety w obu przypadkach autor haseł nie Jest znany, chociaż domyślny. Oba hasła zawierają dokładnie takie same zasadnicze wątki. W pracy pod redakcją B. Milcrskicgo 1B. Śliwerskiego edukacja regionalna to .koncepcja podkreślająca dydaktyczne znaczenie lokalnego dziedzictwa kulturowego Jako niezbędnego elementu tożsamości jednostkowej 1 społecznej; stan owi ważny składnik procesu integracji europejskiej; sprzyja zakorzenieniu w tzw. małej ojczyźnie³¹¹.

11

1

*J. Suchodolska. P+ługalcj ofutnttu    npenohu), (w.j iAofc napogramanK red T. Lewo

wicki. A SjCTiirck-Bonita, Kaiowice 2000, s. 111.

2

F. Zjunlecki, Serologu uycAcMM Wanwi 1973. L 1.

’ Slwnii jnyka polsklego. c. 1. red. M Scyntal, Wamawa 1938, i 543

*    Afnfltmdta6ta nenue aujkbptUo pouiutkna PWN, Wartami 1999.

⁷ Wuiia mcjNopedu PWN. c. 8, Wuizawa 2002.». 42.

3

   W. Okort. Sku-nik pedagogiczny, Warszawa 1981. Takie nie ma tego hasta w pracy tego lamego autora - Nemy sirnntk pakęigi^n). Waiuawa 1998.

» W. Pomykało (red ). Encydopediafmigpfkma. Warnawa 1993.

'³ B. Mllerikl. B. ŚLwenki (red.). Leksykon PWN. Pedagogika, Wantwt 20CO. 156; podobnie InUr-•Moaa encyklopedia PWN. 2000, http://cncykiopedU.wp.pl/lndex.hun!

" Ibidem.