Bez nazwy 7 2

EDUKACJA REGIONALNA

zmat podstawowych dla edukacji regionalnych terminów, takich Jak: region, regionalizm. ojczyzna prywatna ł mała ojczyzna, kultura, dziedzictwo kulturowe, toiia-mość regionalna.

Ta analiza to znaczna część niniejszego opracowania. Być mole miejscami nazbyt prezentacyjna I przeglądowa, lecz ten sposób uznałem za uzasadniony dla uargumentowania tezy. że po pierwsze - pojęcte edukacji regionalnej me tylko Jest nieuprawnione, ale też. po drugie, że obejmuje ona szeroki i ważny społecznie I pedagogicznie obszar rzeczywistości. Sięgając głębiej niż tylko do mojego opraco-

......wanla,. lecz przede wszystkim.do przywoływanych, przeze mnie. monografii. źródeł.

1 dokumentów, wnikliwy Czytelnik zapewne podzieli moją refleksję. Tę mianowicie. żc owa niejednoznaczność terminologiczna i częste unikanie doprecyzowania stosowanych pojęć ma charakter działania świadomego. Trochę wynika to z przekonania. słusznego wjaklejś mierze, że edukacja regionalna przedstawiana na poziomie analiz ideologicznych to szlachetny ł patriotyczny obowiązek dorosłych względem Ojczyzny I przyszłych pokolert Polaków*³, a zatem zestaw spektakularnych działaii politycznych*®.

Tymczasem, co w dużej mierze staram się przedstawić w niniejszej pracy, to co kryje się pod hasiem edukacji regionalnej ma jeszcze wiele innych wymiarów, na pewno mniej barwnych politycznie 1 Ideologicznie, ale Jestem głęboko przekonany o Ich wychowawczym, a tym samym humanistycznym sensie.

Ostatnia wątpliwość była konsekwencją stwierdzenia faktu, że o ile nawet tak rozumiana 1 realizowana edukacja regionalna może być obserwowalnic efektywna w odniesieniu do wpływów kultur europejskich, nie jest skuteczna w przypadku zjawisk amerykanizacyjnych. Z drugiej strony nietrudno zauważyć, że w działaniach na rzecz Integracji europejskiej procesy kształtowania tożsamości kulturowych odrębności nic tylko nic są zagrożone, lecz nawet, także od strony formalnoprawnej, bardzo wyraźnie uwzględniane*⁷. Gorzkim paradoksem może być stwierdzenie, że

“ W ironicznym kontekście słowa ic wypowiedziałem w dyskusji na VII Kongresie Regionalnych Towarzystw Kultury w Cortowle Wlkp.

" W minionych kampaniach wyborczych. zwłaszcza do Sejmu I Senatu, ale iakZ« samorządowych, regionalizm edukacja regionalna I małe ojczyzny były częstymi odwołaniami kandydatów; takie I zwycięskich, w tym i tych. ktdny szybko zapomnieli o składanych regionalistom i nauczycielom obietnicach I deklaracjach.

ⁿ Por. m.in. dokumenty i traktaty zwierane z. procesami integracji europejskiej od Traktatu Rzymskiego z roku 195“ począwszy. Pisałem o tym m.tn. w artykule SUtuartytuma sfriUase - utama diu-

J

WPROWADZENIE W PROBLEMATYKĘ

największym zagrożeniem dla własnego dziedziczą kulturowego i tożsamości kulturowej jesteśmy my sami - dorosłe pokolenie współczesnych Polaków³.

Jedną z przyczyn przeważającej siły procesów amcrykanlzacyjr.ych upatruję w specyfice niejednoznaczności pojęciowej na gruncie rozważań nad edukacją regionalną. zwłaszcza w odniesieniu do ujmowania kultury i dziedzictwa kulturowego. Przez owo zawężenie .umknął^{1 2} między innymi fakt. żc pozytywny stosunek do wytworów kultury amerykańskiej, nawet owej .zhomogenizowanej papki", Jaką Jest amerykańska kultura masowa, został zaszczepiony pokoleniu młodzieży przez po-

________kolenie dorosłyciu-przcz lata zafascynowanych-przecież mltcna-wolnęj Ameryki.

mającym bardzo różnorodne oblicza, opisywane między Innymi przez Zbyszko Melodia².

Drugą przyczyną jest niedostrzeganie w rozważaniach nad edukacją regionalną w dostatecznym stopniu ważkich kategorii, jakimi są przede wszystkim miejsce i przestrzeń², zwłaszcza gdy współcześnie gwałtownie zwiększyła się zdolność do przemieszczania się nie tylko w przestrzeni geograficznej. Parafrazując rozważania jednego z badaczy, kultury grup europejskich osadzone są w konkretnych miejscach l terytoriach; kultura amerykańska z perspektywy naszego kontynentu nie Jest zróżnicowana terytorialnie, a dzięki wielu różnym procesom, także militarnym 1 politycznym nabrała swoiście uniwersalnego charakteru - każde miejsce na ziemi może być zamerykanizowane, nie kaźdejednak będzie hiszpańską Galicją, francuską Prowansją, niemiecką Szwabią czy Saksonią, duńską Jutlnndią czy Zelandią etc. Wielu z nas. podróżując po F.uropic mogło doświadczyć odrębnych terytoriów i przestrzeni kulturowych. Dotyczy to, Jak mi wiadomo, również Innych kontynentów i krajów, 2 wyjątkiem Stanów Zjednoczonych. Nasze. Jak 1 wielu Europejczyków, .dotykanie Ameryki" jest z natury powierzchowne 1 ograniczone do wąskiego terytorium kulturowego, co więcej, terytorium wielokulturowego. Pozostałe poła-

17

1

dzittero kuCu/uutgo I nyutuala initgraeyjm. [w:| Kabura a rtgion. Ł<kJl 2000; takie moje tprjworrfan.a w konferencji Rady Europy w Oslo w foku 2000.

" Por. mój artykuł Eurcprpku i pclsku cbudiKiwo kubnrove i nponaJiw fotvtrzyssna kuJtury Iw] Być

2

araiovi (utykanym, red. A J. Omelanluk. Córaów Wielkopoltkl - Wrocław 2002, i. 65-87.

ⁿ Z. Melon k. Mbdsitt u kutneru napókianty. Paradoksy fafrlctiomoto, Iw 1 Ptdagogiłia i edukacja twaiec nuarych uupilnol... &. 09-71.

^M Ten rarrut dotyczy przede wnyttilm rozwalać o charakterze poglcbiooej. czy w tym przypadku w ogóle, refleksji teoretycznej. W naturalny spoiób bowiem kategorie te w działaniu występują. Nie « Jednak uwzględniane refleksyjnie, stąd nic w pełni wykottyuywanyjcit Ich potencjał.