Bez nazwy 9 2

ł-

EDUKACJA REGIONALNA programów szkolnych - i faktycznie, w rok później, w październiku 1995 ukazał się oficjalny dokument Ministerstwa Edukacji Narodowej pod nazwą Edukacja regionalna. Dztedzichoo kulturowe u regionie. Założenieprogramowe. Aczkolwiek znane są wystąpienia 1 publikacje niektórych badaczy, poddających surowej krytyce organizacyjne 1 polityczne przesłanki uchwalenia Karty Regionalizmu Polskiego'*, to nic da się zaprzeczyć faktom - dzięki Karcie Ministerstwo Edukacji Narodowej zobowiązało się do opracowania koncepcji tzw. edukacji regionalnej 1 z tego zobowiązania całkowicie się wywiązało. Niezależnie od mojej koncepcji i stanowiska prezentowanego w tej książce “faktom ńT6~da się zaprzeczyć, ^osobtsiyrt-wzgłędów nawet-nic zamierzam. Byłem bowiem jednym ze współautorów Karty Regionalizmu Polskiego, przez pewien okres także l gorącym orędownikiem koncepcji MEN. przynajmniej do momentu, w którym nic zacząłem dzięki prowadzonym studiom, badaniom 1 analizom głębiej pizyglądać się teoretycznym podstawom koncepcji, a raczej dostrzegłem Ich brak i wiele kruchych elementów¹'. Nie kwestionuję tego dorobku. ale postuluję konieczność weryfikacji i potrzebę nowego spojrzenia na edukację regionalną, chociażby przez pryzmat edukacji kulturowej.

Koncepcję edukacji regionalnej zaproponowaną przez Ministerstwo Edukacji Narodowej przedstawiam w pierwszym rozdziale tej książki. Jestem jednak przekonany. źc w łaśnie tym w miejscu uzasadniony jest krótki opis zdarzeń i procesów, które doprowadziły do powstania ministerialnej propozycji. Jak napisałem wyżej inspiracją była Karta Regionalizmu Polskiego. Karta ta była Jednak tylko finalnym opracowaniem, poprzedzonym wieloma wcześniejszymi faktami I nie waham się stwierdzić, że te zdążenia uaktywniły szereg poszukiwań badawczych, ale także i propozycji koncepcyjnych i metodycznych w zakresie tak zwanej edukacji regionalnej.

¹¹ Bardzo charaktrrystyctnc t nacechowane politycznym! sformułowaniami jest opracowanie znanego badacza Kazimiera Kcssafca-GkSwezewsklego, łótWuyja ttgunoino a rtfpor.<shiatjti mruczeniu jako tdmlan} wjanalnoid (Jjjlanu o aanif dthoinnńacjl popna tduiocjf). [w:] Fjiulotje. Włriaia&irrwooH:'. SfoUanatri pogroniao, red. T. Lewowicki. B. Grabówka. Cieszyn 1996. s. 108-11*.

" Por. szereg moich artykułów na ten temat, między Innymi w .Wychowaniu na co dzień’. Por. tak Je ki Liczona bibliografia. Gwoli uczciwości musie i twierdzić. le aczkolwiek moje pomysły. Interpretacje 1 prezentowane wyniki badań były bardzo n:c w smak przedstawicielom MEN, co skutkowało ale tylko burzliwymi dyskusjami. Jak na przykład w czasie VII Kongresu Regionalnych Towarzystw Kultury, ale ukze stopniowym nie zapraszaniem innie do prac nad podstawami programowymi - mimo lo, w roku 2002 minister Edukacji Narodowej wręczył mi przyznany za moją dzisJainoIĆ na tym polu Medal Komisji Edukacji Narodowej. Ten fakt uznaję za zewnętrzny przynajmniej przejaw obiektywizmu władz edukacyjnych.

God2l się przypomnieć, źe wymieniona wyżej Karta Regionalizmu Polskiego miała przed osiemdziesięciu blisko laty swoją, prawnie usankcjonowaną, poprzedniczkę. Wyłoniona w listopadzie 1924 roku Rada Naukowa Sesji Powszechnych Uniwersytetów Regionalnych Związku Nauczycielstwa Polskiego wśród wielu zadań na miarę i potrzeby rozdartej pod wieloma względami Rzeczypospolitej także w sferze nauki, kultury i oświaty, podjęła się wypracowania formuły ideologlczno-teoretycz-nej płaszczyzny programowej działalności związku, ale także 1 społecznego ruchu kulturalnego. W wyniku intensywnych prac Rady, w maju 1926 roku ogłoszony został dokument pod-nazwą--Progran Rrgior.alizrmrPolskiegor Podpisali"się pod nim członkowie Rady. wśród nich także i współtwórcy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; zespół ten wymieniam w kolejności alfabetycznej: Włodzimierz Antoniewicz, Stanisław Arnold. Tadeusz Brzeski, Franciszek Bujak. Stanisław Bukowiecki, Jan Stanisław Bystrort, Adolf Chybiński, Jan Czarnocki, Witold Doroszewski, Eugeniusz Frankowski, Konrad Górski, Aleksander Janowski. Maurycy Jaroszyński, January Kołodziejczyk, Stanisław Lorentz, Jan Mydlarski. Kazimierz Nitsch, Zygmunt Nowicki, Aleksander Patkowski. Witold Roszkowski, Witold Stankiewicz. Program ten oficjalnie sygnowany przez Aleksandra Patkowskiego, uznawanego za czołową postać regionalizmu polskiego, oraz przez Zygmunta Nowickiego doczekał się nie tylko publikacji”, ale przede wszystkim prawnego usankcjonowania. Okólnikiem nr 209 z 1926 roku ówczesny minister spraw wewnętrznych przekazał go wojewodom do realizacji. Program regionalizmu polskiego formułował wiele ważnych zaleceń dia życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego; ze zrozumiałych względów najbardziej koncentrował się na kwestiach kultury. Autorzy dokumentu w regionalizmie upatrywali szansę odrodzenia po 126-letnim okresie zaborów kultury narodowej. W różnych zakresach i obszarach Program regionalizmu polskiego z 1926 roku aż do wybucht: wojny znajdował swoje realne urzeczywistnienie, którego przejawami były badania naukowe, działania cdukaqjnc czy ówczesne czasopiśmiennictwo”.

Po II wojnie światowej nie wrócono już ani do tego dokumentu, ani do idei regionalizmu. Sam regionalizm nic był akceptowaną przez ówczesne władze ideologią, o czytn wspominam między innymi w rozdziale trzecim. Chociaż, co należy stwierdzić, po 1956 roku zwłaszcza towarzystwa regionalne miały zagwarantowane

“ Poił La CK wlita Potmkolm, 192$, nr 4-5; Ziemia, < 1-15 V 1926

*• Por. A. Ometantuk, Powita*lenie Kart) Rejpcnuiiti/Kii Pahkuga. [w] Regionalny! polski u pngv XXI nieku. Wrocław 19M.Ł 160.

21