larsen0369

16. Postępowanie w chorobach towarzyszących 369

ny schorzenia. Najważniejsze bodźce, które mogą wywołać ostry napad astmy, to:

-    alergeny,

-    infekcje,

-    stres psychiczny,

-    wysiłek fizyczny,

-    leki i środki chemiczne,

-    czynniki środowiskowe,

-    narażenia zawodowe.

Alergeny. Astma alergiczna polega na reakcji (kontrolowanej przez limfocyty T i B) antygenu z przeciwciałami klasy IgE związanymi z komórkami tucznymi. Większość alergenów znajduje się w powietrzu. Po wstępnym okresie uwrażliwienia nawet niewielka ich liczba może wywołać napad astmy. 25-35% wszystkich napadów astmatycznych jest uwarunkowanych reakcją immunologiczną, a w pozostałej jednej trzeciej przypuszczalnie uczestniczą alergeny.

Infekcje są uważane za najczęstszą przyczynę wywołującą napady astmatyczne. Najważniejszym czynnikiem etiologicznym nie są, jak często się przyjmuje, bakterie, lecz wirusy. Alergeny nie odgrywają tu żadnej roli.

Stres psychiczny. Czynniki psychiczne odgrywają rolę u ok. 50% chorych na astmę i mogą pogarszać lub poprawiać stan chorego. Bardzo często skuteczne są psychologiczne metody leczenia, które umożliwiają zmniejszenie dawek stosowanych leków.

Wysiłek fizyczny może również wywołać lub nasilić napad astmy, prawdopodobnie na skutek zmian temperatury powietrza oddechowego. Im większa wentylacja oraz im zimniejsze, a przy tym bardziej suche powietrze oddechowe, tym większy spadek temperatury gazów oddechowych. Dokładny mechanizm skurczu oskrzeli pod wpływem wysiłku fizycznego nie jest znany.

Leki i środki chemiczne. Wiele różnych związków egzogennych, a także wewnątrzpochodnych może przy odpowiedniej predyspozycji wywołać napad astmy. Do czynników egzogennych oprócz leków należy wiele środków chemicznych, jak np. s'rodki konserwujące w produktach spożywczych.

^ Substancje, które mogą wywołać napad astmy:

-    kwas acetylosalicylowy (aspiryna),

-    pochodne pyrazolonu (np. metamizol),

-    indometacyna (metindol),

-    morfina i jej pochodne,

-    leki p-adrenolityczne,

-    inhibitory cholinesterazy,

-    histamina,

-    leukotrieny (LTC₄ i LTD₄),

-    cimetydyna,

-    substancje zawierające siarczki, dwutlenek siarki.

Czynniki środowiskowe. Są one zwykle związane ze zmianami klimatycznymi, którym towarzyszą zanieczyszczenie powietrza i nagromadzenie w nim antygenów, przede wszystkim w okolicach, w których jest zlokalizowany przemysł ciężki, oraz w gęsto zaludnionych miastach. Przykładem jest smog.

Narażenia zawodowe. Wiele substancji występujących na stanowiskach pracy może wywołać ostrą lub przewlekłą obturację oskrzeli u pacjentów narażonych na ich działanie. Są to m.in. sole metali, np. chromu, niklu i platyny, pył drzewny lub zbożowy, chemikalia, barwniki itp. Mechanizm wywołujący napad może być różny: tworzenie swoistych przeciwciał IgE, bezpośrednie uwalnianie związków kurczących oskrzela, podrażnienie dróg oddechowych.

3.10.3 Patofizjologia

Głównym elementem patofizjologicznym w napadzie astmy jest nagłe zmniejszenie średnicy dróg oddechowych wywołane przez trzy mechanizmy:

-    kurcz oskrzeli wywołany skurczem mięśni gładkich,

-    obrzęk błony śluzowej oskrzeli spowodowany uwolnieniem histaminy,

-    wytwarzanie gęstego i lepkiego śluzu w oskrzelach i oskrzelikach.

Te trzy czynniki - kurcz oskrzeli, obrzęk i śluz -powodują wiele zmian w układzie oddechowym:

-    wzrost oporu w drogach oddechowych,

-    zmniejszenie natężonej objętości wydechowej i natężonego przepływu wydechowego,

-    rozdęcie płuc, zmiany elastycznej refrakcji płuc,

-    zwiększenie pracy oddechowej,

-    zaburzenia dystrybucji powietrza oddechowego i przepływu płucnego; zaburzenia stosunku wentylacji do perfuzji,

-    zmiany w gazometrii krwi tętniczej.

Dlatego w czasie ostrego napadu choroba nie ogranicza się tylko do dróg oddechowych, ale prowadzi do uogólnionych zaburzeń czynności oddecho-