SWScan00007

2 Kontrakty terminowe i opcje

Załóżmy, że w marcu pewien inwestor z Nowego Jorku zlecił swemu brokerowi kupno 5000 buszli* kukurydzy z dostawą w lipcu. Broker przekazał zlecenie do maklera pracującego na parkiecie CBOT. W tym samym czasie inny inwestor, z Kansas, złożył u swego brokera zlecenie sprzedaży 5000 buszli kukurydzy z dostawą w lipcu. Także to zlecenie zostało natychmiast przekazane na Chicago Board of Trade. Obydwaj maklerzy giełdowi reprezentujący strony transakcji spotkali się, uzgodnili cenę i zawarli umowę.

Inwestor z Nowego Jorku, który w naszym przykładzie kupuje kontrakt, zajmuje pozycję długą (long futures position), zaś inwestor z Kansas sprzedający kontrakt zajmuje pozycję krótką (short futures position). Cena uzgodniona przez maklerów giełdowych jest ceną terminową (futures pńce). Załóżmy, że cenę tę uzgodniono na poziomie 170 centów za buszel. W rzeczywistości, jak wszystkie inne ceny, jest ona kształtowana przez prawa popytu i podaży. Jeżeli w określonym czasie większość maklerów giełdowych chce sprzedać lipcowe kontrakty kukurydzy, to ich ceny będą spadać do poziomu równowagi pomiędzy stroną popytową i podażową. Analogicznie, jeśli większość maklerów zainteresowana jest kupnem lipcowych kontraktów kukurydzy, ceny tychże będą rosły.

Zagadnienia dotyczące: depozytów zabezpieczających, procedur codziennego rozliczania transakcji, mechanizmów obrotu giełdowego, prowizji, różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży, izby rozrachunkowej i innych problemów zostaną szczegółowo omówione w następnych rozdziałach. W obecnej chwili stwierdzamy jedynie, że obaj wymienieni wcześniej inwestorzy zawarli za pośrednictwem giełdy umowę odpowiednio na kupno bądź sprzedaż 5000 buszli kukurydzy po cenie 170 centów za buszel z dostawą w lipcu. W ten sposób obie strony zostały związane kontraktem terminowym.

Historia rynków terminowych

Korzenie rynków terminowych sięgają średniowiecza, a ich rozwój wynikał z konieczności sprostania potrzebom producentów żywności i kupców.

Rozważmy sytuację farmera w kwietniu określonego roku. Jeśli żniwa odbywają się w lipcu, nie ma on oczywiście pewności co do stawki, jaką otrzyma za zbiory. W latach nieurodzaju istnieje duże prawdopodobieństwo, że uzyska relatywnie wysoką kwotę, zwłaszcza gdy nie jest zmuszony do szybkiego sprzedania zboża. Z drugiej strony, w przypadku urodzaju, wartość jego produktów może spaść do skrajnie niskiego poziomu. Z tego powodu farmer narażony jest na wysokie ryzyko zmiany ceny.

Rozważmy następnie sytuację potencjalnego kupca handlującego zbożem, który także jest narażony na ryzyko cenowe. W latach urodzaju, kiedy występuje wysoka podaż zbóż, może on uzyskać bardzo satysfakcjonującą cenę. Jeśli natomiast zbiory będą słabe, może być ' 1 buszel amerykański = 35,238 dm^J (przyp. tłum.).

zmuszony do zapłacenia ogromnych kwot za kupowane plony. W takiej sytuacji sensownym rozwiązaniem dla farmera i kupca, aby uniknąć wspomnianego ryzyka, jest ustalenie w kwietniu ceny na przewidywaną przez producenta ilość zboża, które dostarczy on w lipcu - po żniwach. Kontrakt taki eliminuje ryzyko, na jakie narażone są obie strony transakcji, to znaczy ryzyko związane z niepewnością względem ceny przedmiotu kontraktu w jakimś określonym momencie przyszłości.

Pozostaje jeszcze problem zapotrzebowania kupca na zboże przez pozostałą część roku. Po zakończeniu sezonu żniwnego ziarno jest magazynowane. W sytuacji gdy kupiec sam zajmuje się składowaniem produktów, nie bierze na siebie żadnego ryzyka cenowego, lecz ponosi koszty magazynowania. Jeśli produkty przechowuje farmer lub inny pośrednik, zarówno kupujący, jak i magazynujący ponoszą ryzyko związane z przyszłymi cenami zbóż, co ponownie pociąga za sobą zapotrzebowanie na kontrakty terminowe.

Chicago Board of Thade

Giełda Chicago Board of Trade (CBOT) powstała w 1848 roku w celu organizowania rynku zboża. Początkowo jej głównym zadaniem była standaryzacja ilościowa i jakościowa ziarna, które było przedmiotem obrotu. Po kilku latach stworzone zostały pierwsze kontrakty futures, nazwane początkowo to-arrive contract („kontrakt do dostarczenia"). Ze względu na swą atrakcyjność, w porównaniu z zyskami osiąganymi w konwencjonalnym handlu, kontrakty te szybko spotkały się z dużym zainteresowaniem spekulantów. Obecnie Chicago Board of Trade oferuje kontrakty terminowe na kukurydzę, owies, soję, olej sojowy, pszenicę, srebro, długo- i średnioterminowe obligacje.skarbowe oraz indeks MMSI (Major Market Stock Index).

Chicago Mercantile Exchange

W 1874 roku utworzona została giełda Chicago Produce Exchange, która organizowała obrót masłem, jajami, drobiem i innymi łatwo psującymi się produktami rolnymi. W 1898 roku dealerzy handlujący masłem i jajami utworzyli osobną giełdę - Chicago Butter and Egg Board. W roku 1919 jej nazwa została zmieniona na Chicago Mercantile Exchange (CME), a sama giełda została zreorganizowana z myślą o obrocie transakcjami terminowymi. Dziś CME oferuje kontrakty futures opiewające na różnorodne towary, między innymi półtusze wieprzowe (od 1961), bydło rzeźne (od 1964), nierogaciznę (od 1966) i bydło mleczne (od 1971). W 1982 roku giełda rozpoczęła obrót kontraktami na indeks S&P 500.

International Monetary Market (IMM) jest oddziałem Chicago Mercantile Exchange utworzonym w 1972 w celu organizowania obrotu walutowymi kontraktami futures. Zawierane obecnie transakcje terminowe obejmują funty brytyjskie, dolary kanadyjskie, jeny japońskie, franki szwajcarskie, marki niemieckie oraz dolary australijskie. Na IMM handluje się ponadto kontraktami na złoto, bony skarbowe i depozyty eurodolarowe.