SWScan00008

4 KONTRAKTY TERMINOWE I OPCJE

Inne giełdy

Obecnie wiele giełd na całym świecie organizuje handel kontraktami terminowymi. Są wśród nich Chicago Rice and Cotton Exchange (CRCE), New York Futures Exchange (NYFE), London International Financial Futures Exchange (LIFFE), Toronto Futures Exchange (TFE) i Singa-pore International Monetary Exchange (SIMEX). Większość zawieranych tam transakcji można zaliczyć do dwóch kategorii. Są to towarowe kontrakty futures (commodity futures contracts), gdzie przedmiotem kontraktu są towary w szerokim tego słowa znaczeniu, bądź finansowe kontrakty futures (jinancial futures contracts), które opiewają na aktywa finansowe, takie jak obligacje czy portfel akcji. Nie ma żadnych wątpliwości, że rynki terminowe należą do najbardziej udanych innowacji w dziedzinie finansów.

Kontrakty opcyjne

Kontrakty opcyjne mają znacznie krótszą historię niż kontrakty futures, ale również cieszą się ogromnym zainteresowaniem inwestorów. Rozróżnia się dwa podstawowe typy opcji: opcję kupna (cali) i opcję sprzedaży (put). Opcja kupna daje posiadaczowi prawo do kupna aktywów przed określoną datą po określonej cenie. Opcja sprzedaży zaś uprawnia właściciela do sprzedaży aktywów przed określonym terminem po określonej cenie. Cena realizacji umowy, na którą opiewa opcja, nazywana jest ceną wykonania lub bazową (exercise pńce, strike price). Data określona w kontrakcie to data wygaśnięcia opcji (expiration datę, exercise datę, matuńty). Innym sposobem podziału opcji jest podział na opcje amerykańskie i europejskie. Opcja europejska może zostać wykonana jedynie w dniu wygaśnięcia opcji, zaś opcja amerykańska przez cały okres ważności instrumentu.

Należy podkreślić, że kontrakt opcyjny daje posiadaczowi prawa, których nie musi on wykorzystać. Jest to podstawowa cecha różniąca ten rodzaj kontraktów od kontraktów futures. Inwestor zajmujący pozycję długą w kontrakcje futures zobowiązuje się do kupna określonych aJkty-wów po określonej cenie, w określonym momencie w przyszłości. W odróżnieniu od niego posiadacz opcji kupna ma do końca możliwość zrezygnowania z zakupu dóbr, na które opiewa kontrakt. Nabycie kontraktu futures nie jest związane z żadnymi kosztami oprócz obowiązku złożenia depozytu początkowego, który zostanie opisany w rozdziale drugim. Nabywca kontraktu opcyjnego zaś musi uiścić opłatę wstępną (up-front fee) lub zapłacić cenę kontraktu, zwaną premią.

Największą giełdą transakcji opcyjnych jest Chicago Board Options Exchange (CBOE). Aby przedstawić, w jaki sposób powstaje kontrakt opcyjny, załóżmy, że inwestor wydaje swemu brokerowi dyspozycję nabycia jednej opcji kupna na akcje IBM z ceną wykonania 50 dolarów i terminem wygaśnięcia w październiku. Broker przekazuje instrukcje maklerowi giełdowemu pracującemu na CBOE, który znajduje drugą stronę umowy reprezentowaną przez innego maklera giełdowego. Po określeniu ceny zawierana jest transakcja zakupu opcji kupna. Załóżmy, że uzgodniono cenę 6 dolarów, która jest ceną nabycia opcji uprawniającej do kupna jednej akcji IBM. Wielkość kontraktu opcyjnego w USA jest znormalizowana: jeden kontrakt opiewający na akcje musi uprawniać do kupna lub sprzedaży 100 walorów. W związku z tym inwestujący musi przekazać giełdzie przez swojego brokera 600 dolarów. Pieniądze te zostaną następnie przekazane drugiej stronie transakcji. Warto zauważyć, że cena akcji nie musi być równa cenie wykonania -w sytuacji opisanej powyżej cena akcji IBM w chwili zawierania kontraktu może wynosić na przykład 52 dolary.

W naszym przyldadzie inwestor nabył za 600 dolarów prawo do kupna 100 akcji IBM po cenie wykonania równej 50 dolarów. Druga strona umowy otrzymała 600 dolarów i zobowiązała się do sprzedaży 100 akcji IBM, po cenie 50 dolarów za jedną, jeżeli posiadacz opcji będzie chciał ją wykorzystać. Na rynkach opcji możemy wyszczególnić cztery rodzaje uczestników:

1.    kupujący opcje kupna;

2.    sprzedający opcje kupna;

3.    kupujący opcje sprzedaży;

4.    sprzedający opcje sprzedaży.

Kupujący określani są jako zajmujący pozycję długą (long position), sprzedający zaś jako zajmujący pozycję krótką {short position). Sprzedaż opcji nazywana jest także wystawieniem opcji.

Historia rynków opcji

Pierwsze transakcje opcyjne zawierano w Europie i USA już w XVIII wieku. Początkowo jednak opcje nie cieszyły się dobrą sławą ze względu na związaną z nimi korupcję. Były one na przykład dawane brokerom w zamian za rekomendowanie określonych spółek swoim klientom.

Put and Cali Brokers and Dealers Association

Na początku XX wieku grupa firm w USA zawiązała stowarzyszenie o nazwie Put and Cali Brokers and Dealers Association (Stowarzyszenie Brokerów i Maklerów Opcji Kupna i Opcji Sprzedaży), którego celem było kojarzenie kupujących i sprzedających kontrakty opcyjne. Jeśli ktoś chciał kupić opcję, kontaktował się z firmą będącą członkiem stowarzyszenia, a ona wyszukiwała wśród swoich klientów (lub wśród klientów innych członków stowarzyszenia) inwestorów pragnących wystawić opcję. Jeżeli znalezienie sprzedającego było niemożliwe, firma zobowiązywała się do wystawienia opcji po wynegocjowanej cenie. Stworzony w ten sposób rynek nazywa się rynkiem pozagiełdowym (over-the-coun-ter market - OTC), gdyż maklerzy nie spotykali się fizycznie na żadnym parkiecie giełdowym.